Кыргызстан (кырг.
Кыргыз Республикасы), рәсми атамасы Кыргыз Республикасы – Урта Азияның төньяк-көнчыгышындагы, нигездә Тянь-Шаньның көнбатыш һәм үзәк өлешендә урнашкан дәүләт.
Шигарь | Oasis on the Great Silk Road |
---|---|
Башкала | Бишкәк |
Халык саны | 6 694 200 (2021) |
Нигезләнгән | 1991 |
Сәгать кушагы | UTC+06:00 |
Рәсми тел | рус теле, кыргыз теле |
География | |
Мәйдан | 199,951 км² |
Координатлар | 41°N 75°E |
Сәясәт | |
Канун чыгару органы | Жогорку Кеңеш |
Дәүләт башлыгы исеме | Кыргызстан Республикасы Президенты |
Дәүләт башлыгы | Садыр Жапаров |
Хөкүмәт башлыгы | Акылбәк Жапаров |
Икътисад | |
ТЭП | 8741 миллион US$ (2021), 10 931 миллион US$ (2022) |
Акча берәмлеге | кыргыз сумы |
Туу күрсәткече | 3.2 (2014) |
КПҮИ | 0.692 (2021) |
Яшәү озынлыгы | 70.95122 ел (2016) |
Джини коэффициенты | 29 (2020) |
Башка мәгълүмат | |
Ярдәм телефоннары | |
Автомобил хәрәкәте ягы | уң |
Челтәр көчәнеше | 220 вольт |
Телефон коды | +996 |
ISO 3166-1 коды | KG |
ХОК коды | KGZ |
Интернет домены | .kg |
Төньякта Казакстан, көнбатышта Үзбәкстан, көньяк-көнбатышта Таҗикстан, көньяк-көнчыгышта һәм көнчыгышта Кытай белән чиктәш.
22 маенда — Кыргызстан Хәрби көчләр көне.
Kyrgyz El gimny Кыргызстан һимны
(беренче куплеты һәм аның тәрҗемәсе)
Ak möngülüü aska yoolor, talaalar, Ак түбәле таулар, үзән-далалар
Elibizdiŋ zhany menen barabar, Ватаныбыз җаны белән бәрабәр,
Sansyz kyldym Ala-Toosun mekendep, Ала-Тауның итәгендә ил тотып,
Saktap kaldy bizdin ata-babalar! Саклап калган аны ата-бабалар!
CHORUS: КУШЫМТАСЫ:
Algalaí ber, kyrgyz el, Алга бар син, кыргыз иле,
Azattyktyŋ zholunda, Азат тормыш юлында,
Örkündöí ber, ösö ber, Иркенәя, үсә бир син,
Öz tagdyrdyŋ koluŋda! Тәкъдирең үз кулыңда!
Тулы тексты һәм тәрҗемәсе мәкаләсендә.
Кыргызстанның диңгезгә чыгу юлы булмаган дәүләт.
Территориясенең дүрттән өченнән артык өлешен таулар алып тора. Биеклеге 7439 м булган Җиңү тау түбәсе – илнең иң биек ноктасы.
Кыргызстан Тянь-Шань һәм Памир тау системаларында урнашкан. Җөмһүриятнең барлык территориясе 500 мдан югарыракта урнашкан. Яртысыннан артыгы 1000 мдан 3000 мга кадәр биеклектә һәм якынча өчтән бере – 3000 – 4000 м биеклектә.
Төньяк-көнчыгышта ярларында күпсанлы ял итү урыннары һәм туристик базалары булган Ысык-Көл дип аталучы тау күле урнашкан.
Кыргызстанда 7 өлкә, 40 район, 22 шәһәр, 429 авыл җирлеге бар.
Кыргызстан икътисадының өстенлеге – автоном авыл хуҗалыгында. Алтын һәм терекөмеш экспортка чыгарыла. Гидроэнергетик потенциалы бар.
Шулай ук проблемалары да бик күп: экономикасы Россиягә бик нык бәйле, хроник инфляция, СССРның соңгы елларында күзәтелгән икътисади төшү.
Кыргызстанның халык саны – 5,3 млн кеше (2009 елның апреле). 1960нчы елларга кадәрге халык саны миграция һәм авылдагы кыргыз, үзбәкләрнең һәм башка Урта Азия халыкларының табигый үсеше хисабына булса, 1970нче еллардан соң азая төшкән табигый үсешне рус һәм рус телле халыкларның күчеп килүе алмаштыра.
Халыкның 66,9 % кыргызлар, 14,14% үзбәкләр һәм 10,65% руслар, 8,31% калган халыклар.
Кыргызстанда тарафдарлары саны буенча иң зур дин (80,00%) — ислам. Христианнарга дин тотучыларның 16 % ы керә: руслар традицион рәвештә православие динен тота, алманнар католиклар һәм лютераннарга бүленә. Протестантлык хәрәкәтләре (баптистлар, иллеләр, адвентистлар) рус телле халыкны да, кыргызларны да үз эченә ала. Кыргызстанда шулай ук бәһаи, яһүдләр, буддачыларның аз санлы төркемнәре бар. Кришна Аңы Җәмгыяте әгъзалары булып төрле милләтләрдән якынча 300 кеше исәпләнә.
This article uses material from the Wikipedia Tatarça / Татарча article Кыргызстан, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мәгълүмат CC BY-SA 4.0 буенча таратыла (әгәр башкасы күрсәтелмәсә). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tatarça / Татарча (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.