Австрия Эрцгерцоглыгы

Erzherzogtum Österreich) — Изге Рим империясендәге төп дәүләтләрнең берсе, Габсбургларның үзәге һәм Австрия империясенә кадәр булдырылган дәүләт. Хәзерге Австрия федераль җирендә Түбән Австрия һәм шулай ук Югары Австрия җиренең бер өлеше булган эрцгерцоглыгының үзәгендә башкаласы Вена белән якынча 700 ел эчендә ул маркграфлыктан империя үзәгенә әверелә.

Башлангыч чордагы дәверендәге Урта гасыр Эрцгерцоглыгы булган Австрия Көнчыгыш территориясе марка исеме астында билгеле була. Этник алман мигрантлары IX һәм X гасырларда җирле славян халкын кысрыклап чыгара. 955 елда Лех елгасы янындагы алышта бу төбәк Изге Рим империясенең маркасы булып китә һәм 960 елда маркалык статусын ала. 976 елдан алып төбәк Бабенберглар династиясе идарәсе астында була.

1156 елда ясалма статуслы Изге Рим империясе императоры Фридрих I чыгарган Privilegium Minus ярдәмендә герцоглык статусына кадәр күтәрелә. 1278 елда Рудольф I Промыслолар II җиңә һәм Герцоглык Габсбурглар хакимлеген булдыра.

1359 елда ясалма Privilegium Minus герцог Рудольф тарафыннан IV герцоглык статусын эрцгерцог статусына кадәр күтәрер өчен кулланыла, әммә бу адымны Изге Рим империясе кабул итми. Беренче булып эрцгерцог титулын Эрнст ала. 1453 елда Фридрих III җитәкчелегендәге Изге Рим империясе контроль кирәк урнаштырганга кадәр, эрцгерцог рәсми рәвештә танылмый. Австрия эрцгерцог статусы булган бердәнбер дәүләт була.

XVI гасырдан эрцгерцог титуллы Габсбурглар башка Европа король династияләренең принц яки принцессаларына тиңләштерәләр. 1512 елдан алып эрцгерцог шулай ук Изге Рим империясенең башлыча Габсбургларны мираска калган торган җирләреннән Австрия округы үзәге була.

1804 елда Наполеон Бонапарт астында соңгы император Франц II Изге Рим империясе тәхетеннән баш тарта һәм Франц I исеме астында Габсбурглар чикләре нигезендә булдырылган Австрия империясе императоры була. Изге Рим империясе җирләре күп санлы ирекле дәүләтләргә һәм шәһәрләргә таркала. Австрия эрцгерцоглыгы империя чикләрендә Югары һәм Түбән җирләргә бүленсә дә, таҗ җире буларак тереклек итүен дәвам итә. Эрцгерцог титулын император гаиләсе әгъзалары куллануын дәвам итәләр һәм эрцгерцог тик 1918 елда, Австро-Венгриядән соң һәм өр-яңа Австрия Республикасында Югары һәм Түбән Австрия аерым федераль җирләр оештырылганнан соң гына туктатыла.

• Австрия, эрцгерцогство // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.