Vurimi

Vurimi tlange xiyege xa nkoka swinene eku humeleriseni nhlangano na nhluvuko wa vanhu, laha ku fuwa swiharhi ku vangeke ntalo wa swakudya hithlelo swi hlohlotela nhluvuko wa vanhu. Tidyondzo ta vurimi titiviwa hi Sayensi ya Vurimi. Matimu ya vutivi bya vurimi, ya sukela ekule ngopfu naswona vutivi lebyi byi khumbiwe ngopfu hi tinguva leti hambaneke, mindzhavuko leyi hambaneke na tithekinoloji leti hambaneke.

Vurimi bya manguva lawa byi katsa kurima hikuya hintalo wa swimilana, kuhlanganisa ka timbewu, kutirhisiwa ka mirhi yo kurisa swimilana, mirhi yo tshungula swifuwo na kuya mahlweni ka tithekinoloji tin'wana, swi pfune ku tlakusa ntshovelo, kambe hila thlelo swivanga mavambyi na ku onha mbangu. Kutirhisa mbewu leyi khotsiweke, swisungula ku tala ngopfu, hambi leswi swinga yirisiwa ematikweni man'wana. Ntshovelo wa swakudya na matirhisele ya mati iswin'wana swiphiqo leswikulu emisaveni.

Kwalomu ka un'we eka vanhu vanharhu emisaveni, vathoriwe no tirha eka vukorhokeri bya vurimi, naswona kulandzela ntirho wa vukorhokeri, hambi leswi kungana ku hunguteka ka vatirhi va tavurimi ematikweni ya vupela dyambu.

Rito vurimi (agriculture) impfangayo ma marito ya Xilatina (agricultūra), kusuka eka ager, "nsimu", na cultūra, "kuhlakula" kumbe "kukurisa". Vurimi hakanyingi byi hlamusela ntirho lowu endliwaka hi vanhu, hambileswi ntirho lowu wuxiyiweke eka swiharhi swofana na Vusokoti, muhlwa na swin'wana. Kurima swivula kutirhisa switirhisiwa swa ntumbuluko ku "hlakula no kurisa minchumu leyi hlayisaka vutomi, kuhlanganisa swakudya, vungoti, timhadzi na swin'wana leswi thsoveriwaka." Hlamuselo lowu wu hlanganisa ku rima na ku fuma swiharhi na ku kurisa mirhi. Minkarhi yin'wana kuhambanisiwa vurimi na ku byala mirhi ya timhadzi, hikwalaho ka leswi mirhi yatimhadzi yitekaka malembe ku kula. Hambiswiritano kupfumerowa leswaku kuna kufana kokarhi eka mintirho leyi.