Gaga kska Owcow ka Lithuania, 56 00 N, 24 00 E ka gaga na nniqan.
Gaga kska Owcow ka Lithuania, 56 00 N, 24 00 E ka gaga na nniqan.
Kana ka knlbangan na o 65,300 sq km (hangan na o Tg123) (knlbanga dxgal o 62,680 sq km, knlbangan qsiya o 2,620 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 2,854,235 hiyi. Gaga Vilnius ka pusu alang paru, jiyax 16 idas 2 ka jiyax skrayan klwaan. Manu ka dxgal Lithuania ga wada sugan 44.80% ka dxgal qpahan, 34.60% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 20.60% na.
Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Dalia Grybauskaitė, pnaah hngkawas2009 idas 7 jiyax 12pnrajing kmlawa klwaan.
cinkhulan sa knita’ sa brbiru’
Gaga kska Owcow ka Lithuania, 56 00 N, 24 00 E ka gaga na nniqan.
Lietuva konghekwo u splawa Lietuva, wa mniq tunarac daya Oco, kiya ka Porotihay tu3 qnlhangan uri. Lmutuc Latvija, lmutuc Belarus ka tunarac hunac, tuhunac u lmutuc Polska, tuiwil hunac u lmutuc Kaliningrad Oblast na Russia, tuiwil u msdalih Porotihay. Lietuva ka Tudaya Oco Rijikay, Oco Ryeynmong, PeyTasiyang Kongyey Cucu, Oco Rijikay, UN, Porotihay Qnlhangan Rijikay, Kwoci Hwopi Cicin Cucu, PeyO Tocu Inhang, Oco Anjeyng mi Hecwo Cucu, Snkn Kongyey mi Oyeycyu kwoci ciko cucu na cngyeynkwo, Lietuva u mnou sntkuwan cingciti, kiya u knbaraw jnrey pkrana cusu qnlhangan.
Sediq Lietuva mncbiyaw InO yusi na cida, mniq brah kongyeyn daw tna dhuq miyah tnpusu mniq mkngahu ucilung Poritihay hiya. 12th prading daw yahan knrmux sediq Juarman. Kongyeyn kngkawas 1240 cida daw phiyu Lietuva Takongkwo.
Kongyeyn kngkawas 1370 Polska wangsu uka lmutuc lutuc, kngkawas 1386 Polska kongcu Yateweycya u musa snaw Lietuva Takongkwo Yokayra, ddha qnlhangan ka msupu u wada mrana ka biyax qnlhangan mi wada mbeyhing qnlhangan Oco, mnou mccbu 4 Ta Hankwo uri na Cincang Hankwo ka Lietuva, binaw mniq mrrudu ka sediq Russia cida msupu tuhuy sediq Mongku cnbu Mosuko Takongkwo. Kngkawas 1569, Lietuva mi Polska u psdhu Rupurin Ryeynhe mndungus bay msupu, phiyu Polska Lietuva Ryeynpang, hana pnrdingan pa mbiyax bay ka qnlangan han, kngkawas 1602 Ryeynpang u wada dhuq knrmux mangal Sae sotu Mosuko. Alaw ka bsiyaq mccbu mquri nganguc, kiya mi malan kcka qnlangan u ini sangay mrudu uri, wada kasi ini biyaw mowic ka biyax qnlhangan, mniq Tapeyhwang mccbu cida, kana tndxral Ryeynpang u wada mntxan yahan knrmux mangal Sverige tikwo, nhdan na u mniq kngkawas 1772, kngkawas 1793 mi kngkawas 1795 spuda Russia, Prussia mi Austria mn3 knrmux pddayak mu wada pkngatun da. Tndxral Lietuva Takongkwo u, kndadax cida wada pspuwan Sao pantu uri da.
Tumn1 Qnlang beyhing Mccbu iyax cida, Lietuva u wada yahan knrmux mangal Deutsches Kaiserreich. Kngkawas 1917 Russia u snpusal muda pspuruq Idas 2 Keming mi Idas 10 Keming, hiti balay daw spuda Ryeyning ka dmudul phiyu Suweyay Cngcweyn. Kngkawas 1918 idas 2 diyax 16 cida, pusa kari psdhu phiyu qnlhangan dukuricu ka Lietuva.
Kngkawas 1939 Deutsches Kaiserreich mi Suweyay Cngcweyn u psdhu ppatas “Naqah pccbu ka Su Te tyawyey”, hana prading u wada ngalan Nacwey Doicu qmlahang ka Lietuva han, Doicu mi Suryeyn u knrmux mangal Polska daw, iyux knmangal knou bay dxral Polska ka Nacwey Doicu, lixan dha ka Lietuva, kndadax Suryeyn priyux tikuh tndxral Polska, wada so smruwa qlhangun Suryeyn ka Lietuva. Kngkawas 1940 idas 6 diyax 14, kiya ka Doicu knrmux Paris cida, lmngaw ka Suryeyn u wada “Smliq ‘Su Li hucu tyawyey’” ka Lietuva, ‘Muda uuda tbrinah Suryeyn’, kasi ka ‘Knllu qmraq pusu mpdudul’, smruwa heytay Suryeyn mniq tndxral Lietuva u malu mtrawah mquri ana inu muda, mniq pusu bay saun mccbu tnpusu pniq heytay, wada ptkixun smruwa ka Lietuva, heytay Suryeyn u kiya ka mniq kngkawas 1940 idas 6 diyax 15 smkaul heytay tnpusu mniq Lietuva. Kngkawas 1941 cida mccbu ka Doicu mi Suryeyn, Peyhwang Citwan Heytay Doicu u wada ini biyaw knrmux mangal Lietuva. Kiya mi wada pspuwan qnlhangan na Doicu ka Latvia, Eatonia mi Belarus duma nniqan dxral phiyu Awsran Congtu Syacyu. Kngkawas 1944 heytay Suryeyn mcbu heytay Doicu mnniq Porotihay 3 qnlhangan, mntxal mangal Lietuva dungal.
Babaw Tmn2 Qnlangan Beyhing Mccbu, wada mntxal yahan knrmux mangal Suryeyn dungal. Kngkawas 1990 idas 3 diyax 11 cida wada pusa kari psdhuq Dukuricu ka Lietuva, dhuq kngkawas 1991 idas 9 diyax 6 pa hana smruwa dukuricu Lietuva ka Suryeyn.
Kngkawas 2004 idas 5 diyax 1, balay bay mndungus tumal Omong ka Lietuva.
Kngkawas 2006 idas 5 diyax 30, Atamukus soto u ini snhiyi pneyyah Rawtongtang ka ddha hiyi qnnaqah bucyo, alaw so kiya wada pkala kari mlatac ccng ryeynmong ka Rawtongtang. Idas 6 diyax 1 cida, congri Puracawskas pusa patas soto malix qpahun mi wada srwanan. Mnqnpah caycng bucyo ka Paartis u wada phiyun Atamukus rmirih qpahun taycongri. Kngkawas 2015 idas 1 diyax 1 cida, Lietuva u wada mndungus bay mtmay Oyeycyu tu19 na cngyeyn qnlhangan.
Lietuva pnwaya seyji u pnway dmka soto (semi-presidentialism), soto u spuda kana sediq qnlhangan muda meytaq hyo mi psdhuwan phiyu, mntxal bnkuwan duyax qpahun u 5 kngkawas, mnou bay u malu mn2 muda qpahun soto. Qulung hmrinas 40 kngkawas, kiya mi hmrinas 3 kngkawas mnniq hiya daw, malu tumal seyngkyo mpsoto kana.
Nasi ini pndungus qpahun niya ka soto cida daw, spuda kokoingkay gicyo ka rmirih qpahun niya. Congri u spuda soto ka pusa hangan, spuda kokoingkay ka smruwa mi psdhu.
Splawa dha Saymas ka kokoingkay, 141 knhbrawan hiyi, 4 kngkawas ka diyax iyax qpahun, kcka niya pa 71 hiyi ka pnuda sediq qnhlangan muda seyngkyo pnhiyu, 70 hiyi u spuda pnsuwan hyo knou cngtang muda phiyu.
Singcng cyuhwa: Kana qnlhangan Lietuva pa psnakan 10 ka keyng, 44 ka cyu, 92 ka su, 22 ka cn.
Pusu bay alang mkbrnux: Weyarnyos, Kawnas, Kraypeyta, Soray, Pannyeyweyju.
Knlbangan: 6.5 knbkiyan pinghwang km. Nniqan lnlingay mi hnyuwan: Wa mniq tunarac mkngahu Porotihay, mntna ayus msupu qnlhangan trahuc niyi: Latvia (610 km), Belarus (724 km), Polska (110 km), Kaliningrad Oblast na Russia (303 km); knbbaraw mkngahu ucilung u 99 km. Uxay wana quri so dxral brnux, niqan ka dxral ini tubaraw brnux lmiqu wa mniq tuiril, kiya uri u wa mniq tunarac hunac ka dxral tubaraw. Bungan qqhuni lmiqu ryu u 25%; ya bay 3000 ka beyhing mi tiping langu qsiya; knbbaraw bay yayung ka yayung Niman.
Knhbrawan hiyi sediq 1298.8 knbkiyan hiyi (kngkawas 2012 idas 9), kcka knkana niya sediq Lietuva ka 84.2%, knkana sediq Polska u 6.6%, knkana sediq Russia u 5.8%, knkana sediq Belarus u 1.2%.
Pusu balay snhiyan dha u Teysukyo, niqan duma ka nniqan alang u snluhay Tongcngkyo, Tnbarah Kyokay mi Yodayakyo. Niqan duma sediq u sediq Tatan Lietuva, kiya ka wada ini baka Teymuar ka Twotwo Misu cida, wada tnqliyan Lietuva Takong mi mrrahul pnspuwan. Niqan 15000 hiyi sediq, to bay smluhay Musrin.
Lietuva pa mnkana qnlangan hneng kacideynsyo u knkana qnlhangan phdeyngki piri knoubay qnlhangan. Spuda snpuwan kwoci yeyncunng ciko, dhuq hiti kngkawas 200 cida, hneng phdeyngki knkana qnlhangan ka piri na u dhuq 80.1% ka Lietuva da. Binaw mniq kngkawas 2009 idas 12 diyax 31 nhdan bay 1 jikang nrah cida, wada mluk puting bay 1 Ikenarina he kacideynsyo (Ignalinos atominė elektrinė), kcka qnlhangan 2 he kacideynsyo pa mniq kngkawas 2004 mi kngkawas 2009 skkingal mluk, wada mndungus balay tu1 ptalax he deyngki na qnlhangan. Niyi ka alaw mptmay Omong u kasi ka so kiya malix he seyngki ka Lietuva u sruwanun dha ptmay, kiya ka kasi dha lbun kana ka smnalu Suryeyn jiday, dmuwi RBMK hwaningru na he kacideynsyo; so kiya miying burah rmirih
nngyeyn ka hicyo balay, balay bay keykaku u ida bay mtuhuy Aysaniya, Latvia mi Polska msupu psumu pila mniq msdalih Ikenarina he kacideynsyo phiyu 1 dmuwi ABWR hwaningru na Weysacinas he kacideyngsyo (Visagino atominė elektrinė), binaw alaw kngkawas 2012 idas 10 cida kongto u niqan 63% ka meytaq hyo ini sruwa, kiya mi wada htran ka keykaku mphiyu he kacideynsyo, smatang mniq kngkawas 2013 brah cida mhdu smmalu, binaw so kiya u uka brahan pttuku ddiyun deyngki saya, kasi ka sntama kndadax Russia, Aysaniya, Ukeran mi Belarus mari nngyeyn muda pttuku ini baka deyngki.
Dwiyaq Jyujika (Kari LIetuva: Kryžių kalnas) u tudaya alang mkbrnux Siawriay na Liietuva tudaya 12 km kingal ssanun cawsng dxral. Mndungus bay pusu pnyahan pa uka sediq mkla, binaw niqan rmngaw tu1 mwaya Jyujika u kngkawas 1831 idas 11 babaw knciyuk Russia ka Lietuva, pniqan mniq 1 cyusu yeynti ncbiyaw. Mniq mkpiya seyki, mnniya cawsng ka sediq snhiyan Teynsukyo mniq hini pdungus pusa knou bay balay Jyujika, kiya mi knbeyhing niqan knbeyhing bay sassing mqraqil, Lieyuva aykwoce na tyawswo, teykung bubu smnalu, kiya mi kari bay tiping teykung mi meykuycing. Spuda smpuwan, kngkawas 2006 cida knou kana Jyujika pa ya bay niqan 100,000.
Pusu balay tiyu pskbiyax hiyi Lietuva pa cnbu boru rancyo. Rancyotwey snaw Lietuva saya u bnkuwan knkana qnlangan pa dayi 3 bang. Dhiya ka mbiyax bay Oco, mn3 mangal Oco cinpyaw say ici bang, mn4 tumal Orimpiko undokay pnsung cnbu boru rancyo u, mangal dayi 3 bang. Brah pusu bay mptusa Cyokoku rancyotwey snaw Yopas pa sediq Lietuva uri. Lietuva twey mntutuy hayo mcnbu boru rancyo NBA u Krayca, Makiyangskas mi Sangkayra. Lietuva ka rrudah bay mbiyax bay cnbu boru Oco, snawmcbu boru rancyo Lietuva u dmuwi pnsltudan ccbu dha boru Oco mdhu bay cnbu, mtna so kiya psupu kana cnbu ka tukubeycu balay ccbu dha. Txtaxa u niqan bay knkla dha kana, mndungus bay msupu lnglungan mi mdhu bay ccbu dha boru.
This article uses material from the Wikipedia Taroko article Lithuania, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Rahuq nan ii o niqan kingal duri pgkla, aji saw kiya do ruwan ruwahan patas dmuuy kana CC BY-SA 4.0 gaya mgay biyax kklawa. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Taroko (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.