Yugoslav Savaşları, 1991'den 2001'e kadar Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nde meydana gelen bir dizi ayrı ama birbiriyle ilişkili etnik çatışmalar, bağımsızlık savaşları ve isyanlardı.
1991, daha önce Yugoslavya'yı oluşturan cumhuriyetler olarak bilinen altı tarafla eşleşen altı bağımsız ülkeye ayrıldı: Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Karadağ, Sırbistan ve Kuzey Makedonya (önceden Makedonya olarak adlandırılıyordu). Yugoslavya'yı oluşturan cumhuriyetler, yeni ülkelerdeki etnik azınlıklar arasında savaşları körükleyen çözülmemiş gerilimler nedeniyle bağımsızlıklarını ilan ettiler. Çatışmaların çoğu, yeni devletlerin tam uluslararası tanınmasını içeren barış anlaşmalarıyla sona ermiş olsa da, çok sayıda ölüme ve bölgede ciddi ekonomik hasara neden oldu.
| Yugoslav Savaşları Yugoslav İç Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 sol üstten saat yönünde: Sloven polisler 1991 Sloven Kurtuluş Savaşı sırasında yakalanan JNA askerlerini götürüyor; Vukovar Savaşı'nda hasar gören bir tank; Dubrovnik Kuşatması sırasında bir tanksavar füze kurulumu; 1995 Srebrenitsa Katliamı kurbanlarının 11 Temmuz 2010'da yeniden gömülüşleri; Saraybosna Kuşatması sırasında bir BM aracı şehrin sokaklarında ilerliyor. | |||||||
| |||||||
Yugoslavya'nın dağılmasının ilk aşamalarında Yugoslav Halk Ordusu, tüm ayrılıkçı hükûmetleri ezerek Yugoslav ulusunun birliğini korumaya çalıştı. Bununla birlikte, hükûmeti zayıflayan komünist sistemin ideolojik bir ikamesi olarak Sırp milliyetçiliğine başvuran Slobodan Milošević'in etkisi altına girdi. Sonuç olarak JNA, Slovenleri, Hırvatları, Kosovalı Arnavutları, Boşnakları ve Makedonları kaybetmeye başladı ve fiilen yalnızca Sırplar ve Karadağlılardan oluşan bir savaş gücü haline geldi. Birleşmiş Milletler'in 1994 tarihli bir raporuna göre, Sırp tarafı Yugoslavya'yı yeniden kurmayı amaçlamadı; bunun yerine Hırvatistan ve Bosna'nın bazı bölgelerinden bir "Büyük Sırbistan" yaratmayı amaçlıyordu. "Büyük Arnavutluk" (Kosova'dan, uluslararası diplomasinin ardından terk edildi) ve "Büyük Hırvatistan" (Hersek'in bazı bölgelerinden, 1994'te Washington Anlaşması ile terk edildi) gibi diğer irredantist hareketler de Yugoslav Savaşları ile bağlantılı hale getirildi.
2. Dünya Savaşı'ndan bu yana Avrupa'nın en ölümcül silahlı çatışması olarak tanımlanan Yugoslav Savaşları, soykırım, insanlığa karşı suçlar, etnik temizlik ve topyekün savaş zamanı tecavüz dahil olmak üzere birçok savaş suçuyla damgasını vurdu. Bosna soykırımı, Nazi Almanyası'nın askerî harekâtlarından bu yana resmen soykırım niteliğinde olarak sınıflandırılan ilk Avrupa savaş zamanı olayıydı ve bunu işleyen birçok önemli eski Yugoslav kişi daha sonra savaş suçlarıyla itham edildi; Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi, çatışmalar sırasında savaş suçları işleyen tüm bireyleri kovuşturmak için Hollanda'nın Lahey kentinde BM tarafından kuruldu. Uluslararası Geçiş Dönemi Adaleti Merkezi'ne göre Yugoslav Savaşları 140.000 kişinin ölümüyle sonuçlanırken, İnsancıl Hukuk Merkezi en az 130.000 kişinin hayatını kaybettiğini tahmin ediyor. On yıl süren çatışmalar, büyük mülteci ve insani krizlerle sonuçlandı.
Yugoslav Savaşları'nın ilki olan ve Haftasonu Savaşı olarak da adlandırılan savaş, 25 Haziran 1991 tarihinde Slovenya'nın bağımsızlığını ilan etmesiyle başladı. Sloven Bölgesel Müdafaası ile Yugoslav Halk Ordusu arasındaki sınırlarda 27 Haziran günü başlayan çatışmalar, 7 Temmuz 1991 tarihinde imzalanan Brioni Antlaşması ile son bulmuştur.
Hırvat milliyetçi lider Franjo Tuđman önderliğinde 25 Haziran 1991 tarihinde bağımsızlık ilan ederek ayaklanan Hırvatlara karşı büyük çoğunluğunu Sırpların oluşturduğu Yugoslav Halk Ordusu müdahale etmeye başladı. Karşısında Hırvat hükûmetine bağlı birlikler bulunuyordu. Hırvat kaynaklarında Anavatan Savaşı olarak adlandırılan savaşın ilk fazı sayılabilecek kısmı, 1992'de Yugoslav Halk Ordusu'nun Hırvatistan topraklarındaki operasyonlarına son vermesiyle tamamlandı. On binden fazla insan ölüp 14 anlaşma bozulduktan sonra Ocak 1992'de Birleşmiş Milletler önderliğinde bir ateşkes imzalandı.
Hırvatistan Savaşı, Bosna Savaşı ile birlikte 14 Aralık 1995 tarihinde imzalanan Dayton Anlaşması ile sona ermiştir.
Hırvatistan Savaşı ile birlikte Bosna Savaşı'nı da sona erdiren Dayton Anlaşması oldu. Bosna-Hersek Cumhuriyeti Devlet Başkanı Aliya İzzetbegoviç, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Devlet Başkanı Slobodan Milošević ve Hırvatistan Devlet Başkanı Franjo Tuđman tarafından Kasım 1995'te ABD'nin Ohio eyaletindeki Dayton kenti yakınında uzlaşma sağlandı ve 14 Aralık 1995 tarihinde antlaşma resmen imzalandı. Bu antlaşmanın ardından 1996'da bölgelere NATO güçleri gönderildi. Antlaşma ile Bosna-Hersek kantonlara bölündü ve ülkenin %49'unu Sırp Cumhuriyeti (Republika Srpska) %51'ini Bosna-Hersek Federasyonu'nun (FBiH) kontrol etmesi öngörüldü. Ayrıca, Doğu Slavoniya'yı, UNTAES Birleşmiş Milletler'in misyonu oldu ve daha sonra, Hırvatistan'ın kontrol etmesi öngörüldü.
28 Şubat 1998 tarihinden itibaren bağımsızlık isteyen Kosova Kurtuluş Ordusu'na ve bu örgüt yanında yer alan milis güçlerine karşı, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ordusunun yürüttüğü bastırma operasyonu ve buna karşı NATO'nun başlattığı müdahaledir. 24 Mart 1999 - 10 Haziran 1999 tarihinde gerçekleşen NATO'nun Yugoslavya'yı bombalaması savaşın gidişatını etkiledi.
Mayıs 1999'da, bombalama hâlâ devam ederken Slobodan Miloşeviç, insanlığa karşı suç işlediği için Lahey Uluslararası Adalet Divanı'na verilen görev başındaki ilk devlet başkanı oldu. İnsanlığa karşı altı belirli suçtan oluşan iddianameye göre, Miloşeviç ve işbirlikçileri, doğrudan 750.000 Kosovalının mülteci durumuna getirilmesi ve etnik Arnavut oldukları için 6.000 kişinin öldürülmesinden sorumlu tutuldular.
1992 - 1995 yılları arasındaki Bosna Savaşı sırasında bugünkü Bosna ve Hersek'te var olan Bosna-Hersek Cumhuriyeti topraklarında, özellikle Sırplar tarafından Boşnaklara karşı başta Srebrenitsa ve Žepa katliamları olmak üzere sistemli biçimde bir soykırım gerçekleştirilmiştir. 1 Ocak 1993'te yayınlanan Helsinki İnsan Hakları İzleme Örgütü raporunda, “şiddetin, etnik ve dini ayrımlardaki seçici doğasının, Müslümanlara ve daha azınlıkta olarak Hırvatlara karşı soykırım niteliğindeki suçları gösterdiği” uyarısında bulunan ilk sivil hak örgütlerinden biriydi.
8 Şubat 1994 tarihinde Beyaz Saray'a gönderilen ve ABD'nin Hırvatistan Büyükelçisi Peter W. Galbraith tarafından kaleme alınan bir telgraf, soykırımın meydana geldiğini belirtiyordu. Telgraf, Karaciç'in Yugoslav Halk Ordusu tarafından "Saraybosna'nın sürekli ve ayrım gözetmeksizin bombardıman ve silah sesleri altında olduğunu" belirtiyor; Kuzey Bosna'daki azınlık gruplarının tacizi, bölgeyi terk etmeye zorlamaları ve soykırımın işlendiğine dair delil olarak tutukluların "ön saflarda tehlikeli işler yapmak" (canlı kalkan) için kullanılmalarını örnek gösteriyordu. 2005 yılında, Amerika Birleşik Devletleri Kongresi, "Sırpların saldırganlık ve etnik temizlik politikalarının soykırımı tanımlayan terimleri karşıladığını" belirten bir karar aldı. Mahkeme, 1992-1995 savaşı sırasında işlenen Srebrenitsa dışındaki diğer suçların uluslararası hukuka göre insanlığa karşı suçlar olabileceğini, ancak bu eylemlerin kendi başlarına soykırım oluşturmadıkları sonucuna vardı.
Srebrenitsa kentindeki soykırım suçu, ICTY tarafından verilen kararlarda, özellikle de Bosna Sırplarının lideri Radovan Karadžić'in sorumluluğu tespit edilerek onun mahkûmiyeti ile doğrulandı.
Lahey Uluslararası Adalet Divanı'nın Sırbistan'ı suçlu bulmamış olmasına rağmen Eski Yugoslavya Savaş Suçları Mahkemesi Bosna'da işlenen suçların soykırım olduğunu kabul etmiştir. Lahey’deki mahkeme, iki Bosnalı Sırp subayı soykırımdan suçlu bulmuş, General Radislav Krstiç ise 35 yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Albay Vidoje Blagojeviç, kendisi hakkında verilmiş olan 18 yıl hapis cezasını temyiz etmemiştir. Eski Sırp lider Slobodan Milošević ise yargılanırken ölmüştür. Diğer iki Bosnalı Sırp yetkili, Radovan Karadžić ve General Ratko Mladić ise Sırbistan'a yapılan tüm bu kişileri korumamaları yönündeki çağrılara rağmen yıllarca tutuklanamadılar. Fakat 21 Temmuz 2008 gecesi düzenlenen bir operasyonla Karadzic yakalanarak 30 Temmuz 2008'den beri Lahey'de tutuklu bulunmaktadır. General Ratko Mladić ise 26 Mayıs 2011 günü Sırp istihbaratı tarafından Sırbistan'da yakalanıp 31 Mayıs 2011 tarihinde Lahey Savaş Suçları Mahkemesi'ne gönderildi.
Savaş sırasında Birleşmiş Milletler'in Srebrenitsa'yı korumakla görevlendirilen 700 Hollanda askeri, bölgeye "güvenli" olma güvencesi ile sığınmış 8.000 kadar Bosnalı Müslümanı katledilecekleri bilindiği halde Sırp milislere teslim etmiştir. Kendilerine göstermiş oldukları "üstün hizmet" sebebiyle daha sonra madalya töreni düzenlenmiş ve ödüllendirilmişlerdir.
Yugoslav Savaşları ile ilgili birçok ülke tarafından çok sayıda film çevrilmiştir. Bunların arasında 2001 yılında hem Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü hem Altın Küre En İyi Yabancı Dilde Film Ödülünü kazanan Bosna-Hersek-Fransa-Slovenya-İtalya-Birleşik Krallık-Belçika ortak yapımı Tarafsız Bölge (No Man's Land), 1994 Makedonya-Fransa-Birleşik Krallık ortak yapımı Yağmurdan Önce (Before the Rain), 1995 Yugoslavya, Fransa, Almanya, Bulgaristan, Çekya, Macaristan yapımı Yeraltı (Underground), 2006 Bosna-Hersek-Hırvatistan-Avusturya-Almanya ortak yapımı Esma'nın Sırrı (Grbavica) ve 2007 Romanya yapımı California Dreamin' en bilinenlerindendir.
2014 yılında, This War of Mine adlı bir video oyunu yayınlanmıştır. Oyunun amacı savaşta hayatta kalmaktır.
| Wiki Commons'ta Yugoslav Savaşları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Yugoslav Savaşları, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
