Uluslararası Holokost Anma Birliği

2013 yılı ocak ayına kadar Task Force for International Cooperation on Holocaust Education, Remembrance and Research (Türkçe: Holokost Eğitimi, Anma ve Araştırma Uluslararası İşbirliği Görev Gücü, kısaca ITF) olarak adlandırılmıştır.

Sadece bu amaca adanmış hükümetler arası yegâne örgüttür. 2021 yılı itibarıyla 34 üye devlet, bir ortak devlet ve sekiz gözlemci devlete sahiptir. İHRA'nın temel dayanağı ve yetkileri, 2000 tarihli Stockholm Deklarasyonu'dur.

 

Kuruluş, 1998 yılında İsveç eski başbakanı Göran Persson tarafından kuruldu. 26-28 Ocak 2000 tarihleri arasında Stockholm Uluslararası Holokost Forumu gerçekleşti. Forum, kırk üzerinde ülkenin üst düzey politik liderlerini ve resmi devlet görevlilerini topladı ve Yahudi dinî liderlerle, holokosttan sağ olarak kurtulan kişilerle, eğitimci ve tarihçilerle bir araya getirdi. Nobel ödülüne sahip olan, Elie Wiesel forumun fahri başkanı oldu ve Profesör Yehuda Bauer ise, forumun kıdemli akademik danışmanı oldu.

Ocak 2013’e kadar kuruluş, Uluslararası Holokost Eğitim, Anma ve Araştırma İşbirliği’nin özel görev grubu olarak biliniyordu IHRA çeşitli projeler üzerinde çalışır, Yahudi Soykırımı hakkındaki kamu politikaları etkilemeye yönelik girişimlerde bulunur ve Holokost’un bilinmeyen yönleriyle ilgilenen araştırmalar geliştirir.

IHRA’nın 2017 başkanlığını İsveç yürütmektedir ve 2018 yılında İtalya başkan olacaktır. 2019 yılıdaki başkan ise Lüksemburg olacaktır.

1 Haziran 2017 tarihinde Avrupa Parlamentosu, üye ülke ve kuruluşları, IHRA’nın antisemitizmle ilgili ortaya koyduğu çalışma tanımını kabul edip uygulamalı çözüm önergesini oyladı ve kabul etti. Yasal olarak bir bağlılığı olmayan bu çalışma tanımı IHRA’nın çalışmalarını yönlendiren antisemitizm örneklerine sahiptir. Bu örnekler arasında, antisemitist mecazlar, Holokost inkârı ve İsrail Devleti’ne çifte standard uygulamaya yönelik girişimler vardır.

IHRA, 1998 yılında İsveç Başbakanı Göran Persson tarafından kuruldu. Persson bu kararı, 1997 yılında yapılan bir anket sonrası birçok okul çağındaki öğrencinin Holokost hakkında bilgiye sahip olmamalarının ortaya çıkmasıyla aldı. Ayrıca bu kararda, Persson’un Hamburg yakınlarındaki Neuengamme toplama kampını gezip etkilenmiş olması da vardı. Persson öncelikle İsveç parlamentosunda Holokost eğitimi hakkında bir tartışma başlattı. Bu tartışma, daha sonra bu konunun uluslararası bir ortaklığa yönetilmesi çalışmasına dönüştü. Persson öncelikle ABD Başkanı, Bill Clinton’la ve daha sonra Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair ile, destek alma amaçlı görüştü. Uluslararası bir kuruluşun temeli bu şekilde atıldı. Kurulan bu yeni oluşum ilk olarak Mayıs 1998’de toplandı. Holokost uzmanı Yehuda Bauer, akademik danışmanlık görevini üstlendi. 1998 yılında, Almanya ve İsrail oluşuma katıldı ve bunu 1999 yılında Hollanda, Polonya, Fransa ve İtalya takip etti.

Stockholm Uluslararası Holokost Forumu

26-28 Ocak 2000 tarihleri arasında Stockholm Uluslararası Holokost Forumu, Auschwitz toplama kampının kurtuluşunun 55. yıl dönümünde toplandı. Foruma, tarihçiler, politikacılar ve 45 ülkenin yöneticileri katıldı. Yehuda Bauer, akademik komiteye başkanlık etmek için davet edildi ve Nobel Ödülü sahibi Elie Wiesel’e forumun fahri başkanlığı teklif edildi. Ortak bir deklarasyon olan Stockholm Deklarasyonu oy birliğiyle kabul edildi. Alman sosyolog Helmut Dubiel, “Konferans, aşırı sağ partilerin seçim anketlerinde başarılarının sıklaştığı ve sağcı şiddetin gündemde göründüğü bir dönemde gerçekleşti fakat Auschwitz’in yıl dönümünde, bu konferans, uluslararası soykırımla mücadeleyle ilgili güzel bir mesaj ve bir oluşumun başlangıç noktası oldu” diye bildirimde bulundu.

Stockholm Uluslararası Holokost Forumu Deklarasyonu

Deklarasyon, IHRA’nın kuruluş dokümanıdır (1972 Birleşmiş Milletler Deklarasyonu’yla karıştırılmamalıdır). Sekiz paragraflık bu doküman, Holokostla ilgili eğitim, anma ve araştırmanın önemini vurguladı.

Insanlığın, soykırım, etnik temizlik, ırkçılık, antisemitizm ve zenofobiye karşı korkusu devam ederken, uluslararası toplum, bu kötülüklerle karşı durmak yükümlülüğüne sahiptir. İnkar edenlere karşı, Holokost’un korkunç gerçekleri gün yüzünde tutulmalıdır. Gelecek nesilin, Holokost nedenlerini anlayıp, sonuçları üzerine düşünmelerini sağlamalıyız.

— Paragraf 3, Stockholm Uluslararası Holokost Forumu Deklarasyonu

IHRA Berlin’deki Metropol Verlag Yayınevi’yle birlikte, Holokost’la ilgili kitaplar yayınlamaktadır. IHRA’nın yakın dönemde yayınladığı kitapları: 1-“Holokost hakkında ögretim ve öğrenme üzerine araştırma: Sınırlar Ötesinde Diyalog”, Mart 2017. Holokost’un on beş dilde eğitim ve ögrenimiyle ilgili deneysel bir araştırma. Araştırmanın birçok dil üzerinde durması, kültürler arası analize yöneltmekte ve çeşitli bölge ve ülkeler arasında bilgi alış verişini sağlamaktadır. 2-“Seyirci kalanlar mı, Kurtarıcılar mı? yoksa Failler mi? Tarafsız ülkeler ve Holokost”, Mart 2016. Bu cilt, Avrupalı Yahudilerin öldürülmesine ve Nazi zulümüne karşı değişik tepkileri olan tarafsız ülkelerle ilgili karşılaştırmalı perspektifler sunmaktadır. 3-“İnfaz yerleri – Araştırma ve Hatırlama”, Mart 2015. 2 000 000’dan fazla Yahudi, Avrupa’nın birçok yerinde, toplu ölüm alanlarında silahla infaz edildi. Kitap, bu önemli konu üzerinde çalışan birçok kurum ve kişileri bir araya getirmekte ve konuyla ilgili farkındalığı artırmayı amaçlamaktadır.

Üyelik kriterleri

Birleşmiş Milletler mensubu üye ülkelerden biri, IHRA’ya katılmak isterse, ülkenin Dışişleri Bakanı ya da Eğitim Bakanı tarafından imzalanmış resmi başvuruyu ibraz etmelidir. Başvuru sonrası, aday ülke, gözlemci olarak kabul edilir ve bütün üye ülkelerin bulunduğu kurulun onayını almak üzere, çalışma gruplarına katılır. Üye ülkeler, ülkelerinde Holokost Anma Gününe (genelde Ocak 27 olacak şekilde) resmi olarak sahip olmalıdır. Üye ülkelerin hükûmetleri Holokost hakkında eğitimi yaygınlaştırmaya yönelik isteğini açıkça göstermelidir. Ayrıca üye ülke, IHRA’yı, Holokost dönemindeki katkılarını içeren içeriğe sahip arşivleri olduğunu ve Holokostla ilgili bu arşivlerin, eğitim ve öğretime açık olduğunu göstermelidir.

Dönüşümlü Başkanlık

IHRA’nın başkanlığı her yıl üyeleri arasında değişir. Başkanlık genel üye kurulunun toplantılarına en fazla iki defa ev sahipliği eder. Başkanlığa sahip ülke, toplantıları organize eder ve finansmanıyla ilgilenir.

Daimi Ofis

IHRA’nın daimi ofisi, 11 Mart 2008 yılında Berlin’de kurulmuştur. Genel Sekreter Kathrin Meyer bu ofisi yönetmektedir. Ofisin amacı IHRA başkanlıklarının arasında devamlılığı sağlamak ve IHRA’nın yönetimsel aktivitelerini yürütmektir. Ofisin amaçları arasında Başkanlığı yapan ülkelere, çalışma gruplarına, delegelere ve IHRA’ya ait örgütlere yardımda bulunmaktır, iç ve dış iletişime destek vermektir ve burs programını yönetmektir.

Delegeler

Her üye ve gözlemci ülke IHRA içerisinde bir delegelik oluşturur. Delegeler ülkeleri tarafından atanır. Genelde diplomatlar veya diğer hükûmet görevlileri delege başkanlığı yapar. Delege başkanları genel kurulda ve çalışma gruplarında ülkelerini temsil eder. Delegeler, Holokost alanındaki uzmanlardan, akademi dünyasından isimlerden de oluşmaktadır.

IHRA bünyesinde birkaç çalışma grubu kurulmuştur. Bunların arasında hükûmet temsilcileri ve üye ülkelerden gelen uzmanlar bir araya gelerek, çeşitli kararlar üzerine çalışıp ve en iyi uygulamaları birbirleriyle paylaşır.

Akademik Çalışma Grubu (AWG) Akademik grubun amacı Holokost üzerine araştırma aktivitelerini desteklemektir. Grup Holokost hakkındaki araştırma ve burs fırsatları üzerine de çalışmaktadır. Grup, Uluslararası Takip Hizmeti’nin kurulmasında çok etkili oldu ve kuruluş ise İkinci Dünya Savaşı döneminde ölen 17 milyon insanın kaderiyle ilgili 70 milyon sayfalık dokümana sahiptir.

Eğitim Çalışma Grubu Eğitim Çalışma Grubu Holokost ile ilgili eğitimde, en iyi uygulamalar üzerinde tavsiyeler ve uzmanlık sunmak için kurulmuştur.

Anıtlar ve Müzeler Çalışma Grubu Bu grup Holokostla ilgili müze ve anma alanlarını korumak ve haklarında bilgi toplamak amacıyla kurulmuştur. Grup, Avusturya’da bulunan Gusen Toplama Kampının yıkılmasını engellemiştir ve anıt olarak kalmasını sağlamıştır.

İletişim Çalışma Grubu Grup üye ülkeler arasındaki iletişimin verimliliği üzerinde çalışmaktadır.

IHRA, ilgilendiği alanlarla ilgili çalışma gruplarındaki uzmanları araya getiren üç komiteye sahiptir.

Antisemitizm ve Holokost İnkârı Komitesi Bu komite, Anti-semitizm, Holokostu önemsizleştirme ve inkâr etmeye karşı çalışmalarda bulunan komitedir. Bu komitenin iki büyük başarısı vardır, Holokostun Çarpıtılması ve İnkârı çalışma tanımı(30) ve Antisemitizm çalışma tanımı.

Roman Soykırımı Komitesi Bu komite, IHRA üyelerinin, birçok insan topluluklarının (Çingeneler, özürlülerö vb.) soykırımıyla ilgili eğitim, araştırma ve hatırlama üzerine çalışmalarını desteklemeyi amaçlar.

Holokost, soykırım ve insanlığa karşı suçlar Komitesi Bu komitenin amacı, Holokostu diğer soykırım ve insanlığa karşı suçlarla karşılaştırmak isteyen eğitimcilere destek vermek amacıyla kurulmuştur. Komite yakın dönemde, dünyadaki diğer soykırımlarla holokostu benzetmenin üzerine çeşitli çalışmalar yapmıştır.

Günümüzde, 7 Uluslararası Kurum IHRA’nın daimi partneridir ve bu kurumlar gözlemci statüsü taşımaktadır: Birleşmiş Milletler, UNESCO, Avrupa Konseyi, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, İnsan Hakları Ajansı, Tazminat Konferansı, Uluslararası Takip Hizmeti ve İnsan Hakları ve Demokratik Kurumlar Ofisi.

Çok yıllık çalışma planı stratejisi, IHRA’nın uzun metrajlı projeler yürütmesini sağlamaktadır. Şu ana kadar dört aktif plan vardır:

• Arşiv erişim planı: Stockhol Deklarasyonunu baz alarak, IHRA üyesi ülkelerindeki arşivlere erişimin açık olmasını amaçlar. 2015 yılında plan, Avrupa Birliği Genel Veri Koruma kanununa rağmen, IHRA başkanının Holokost ile ilgili materyale erişim izni almasını sağlamıştır.
• Eğitim Araştırma planı: Holokost hakkında eğitim ve öğrenim üzerine yapılan deneysel araştırmaları baz alarak, Holokost’la ilgili bilgi üzerine genel bakış sağlar.
• Holokost Anma Günleri planı: IHRA temsilcilerinin, IHRA üyesi ülkelerde ve IHRA gözlemci ülkelerinde anma günlerine katılmalarını sağlamayı amaçlar.

İnfaz Alanları planı: Holokost dönemindeki infaz alanlarının, korunması, araştırılması, bulunması üzerine çalışmaktadır. 2015 yılında IHRA, ‘İnfaz Alanları – Araştırma ve Anma’ adındaki kitabı yayınladı.

IHRA Holokost ile ilgili projelere finansal destek sağlamaktadır. Kurumun stratejisinde iki büyük program vardır: 1.Holokost Anma Günleri için içerik, gerçek anlam ve eğitimsel değer katmayı amaçlamak, 2.Holokost’un nedenleriyle ilgili araştırmaları desteklemek.

Norveç Başkanlığı ve Knut Hamsun

2009 yılı Norveç başkanlığı birçok grup tarafından tartışmalarla karşı karşıya bırakıldı. Norveç başkanlığı, Nazilere sempatizanlığı bilinen, Nobel Ödüllü yazar, Knut Hamsun’un 150inci doğum gününü kutlamayı istediği döneme denk geldi. Birçok IHRA üyesi, Norveç başkanlığının düşürülmesini istedi. 20 Temmuz 2009 tarihinde, Norveçli IHRA başkanı bir bildiri yayınladı ve suçlamaları reddetti ve IHRA’nın anti Semitizme karşı duruşunu sürdürüp, Holokost eğitimini yaygınlaştıracaklarını belirtti. Yehuda Bauer, The Jerusalem Post baskılarından birinde, Norveç Başkanlığını savundu ve Holokostla ilgili eğitimde, Norveç’in cabalarını paylaştı.