Okey, dikdörtgen taşları dizmek için ıstakalar ile oynanan bir şans, mantık ve hafıza oyunu.
Okey sözcüğü, aynı zamanda oyundaki joker taşının adıdır. Oyunda her oyuncu elinde bulunan taşları oyun kurallarına göre dizerek belirli setleri tamamlamaya çalışır. Elini en hızlı şekilde bitiren oyuncu o eli kazanmış olur. Kökleri dominoya dayanan okey, Türkiye'de ve yurt dışındaki Türk toplulukları arasında oldukça popüler olan bir oyundur.
| Okey | |
|---|---|
 Günümüzde kullanılan haliyle, taşları dizili bir okey seti | |
| Oyuncular | 4 |
| Yaş sınırı | 5+ |
| Oyun süresi | 1 saat |
| Gerekli yetenek | Taktik |
En yaygın versiyonunda iki sette toplam 106 adet taş vardır. Taşlar, 1'den 13'e kadar numaralandırılmış olarak dört ayrı renge (kırmızı, sarı, siyah ve mavi) ayrılmıştır. Her sayıdan ikişer adet bulunmaktadır. Bunların yanında tüm taşlar içinde toplam iki tane 'sahte okey' ismi verilen taşlar vardır. Oyun başlangıcında bir oyuncuya on beş, diğer üç oyuncuya on dört taş verilir. Elinde on beş taş olan oyuncu oyunu başlatır ve taş atar. Oyuncular her bir döngüde masadan veya dizili haldeki taşlardan bir adet taş alarak ve ıstakasından bir adet taş atarak ellerini bitirmek için çalışırlar. Yere atılan taşlar diğer oyuncular tarafından görülür (yere atılan taşlar üst üste konulur ancak bir oyuncu çifte gittiğini söylerse bütün taşlar açılır) . Oyun sıkıştığı zaman elinde okey olan oyuncu gerçek okeyi yere atıp yansın okey diyebilir.Sahte okey taşı ile masada açılan okey yan yana per'de kullanılamaz. Ancak hiç kimse birbirinin ıstakasındaki taşları göremez.
Modern okey oyunun öncüsü olan, Rummikub Ephraim Hertzano adında 1930'ların başlarında Filistin'e göç eden, Romanya doğumlu bir Yahudi tarafından icat edilmiştir. İlk oyun setini el yapımı olarak ailesi için evinin arka bahçesinde imal etti. Oyun rummy ve mahjong karışımıdır. İsrail'in 1 numaralı ihraç oyunudur. 1977'de, Amerika Birleşik Devletleri'nde en çok satan oyun olmuştur.
Okeyin, "Gastarbeiter" Türk işçilerinin Almanya'da tanıştığı Rummikub'un evrimleşmiş hali olduğu görülüyor.
Okey oyunu standart olarak dört adet oyuncuyla oynanır. Okeyde oyuncunun taşları dizmesi için ıstaka ismi verilen tabla bulunur. Kırmızı, siyah, mavi ve sarı renklerinde 1'den 13'e kadar numaralı ikişer setten oluşan toplam 106 tane taş bulunur. Taşların içinde iki adet sahte okey taşı da vardır.
Aşağıda okey oyununda kullanılan dört farklı renkteki taş setleri yer almaktadır. Her bir setten iki adet bulunmaktadır.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Sahte okeyler diğer taşlardan farklıdır ve üzerinde çeşitli simgeler yer almaktadır. Sahte okeylerin tasarımları üretildiği yere göre farklılık gösterebilir ve her yerde taşların tasarımının aynı olması beklenmemelidir.
ʘ ʘ ya da ♣ ♣ gibi...
Altı yüzlü bir okey zarı.
Taşlar karıştırılıp her bir oyuncuya 14’er taş verilir. İlk oynayacak oyuncuya 1 adet taş fazladan verilir ve 15 taşla başlatılır. Oyuna 15 taş dağıtılan kişi başlar. Oyuncular kendilerine dağıtılan taşları önlerindeki ıstakaya dizerler. Geriye kalan taşlar, rakam kısmı masaya gelecek şekilde üst üste dizili olarak ortaya konur. Ortada dizili taşların üzerinde yer alan taşın bir üst değeri okey taşıdır. Bu taş her eksik taşın yerine kullanılabilmektedir.
Oyun, ilk oyuncunun ıstakasındaki işine yaramadığını düşündüğü bir taşı sağındaki oyuncuya atmasıyla başlar. Oyuncular aynı renkli taşları sıraya dizmek ya da aynı sayılı taşların farklı renklerinden grup yapmaya çalışırlar. Aynı renkte birbirlerini takip eden en az üç taş ve farklı renklere sahip olan aynı sayıdaki en az üç taş per olarak kabul edilir. Üç taştan bir tanesi eksik olsa bile yerine okey taşı kullanılarak per bu şekilde tamamlanabilir. Oyun sırası gelen oyuncu bir önceki oyuncunun attığı taş işine yarıyorsa yerden alabilir, aksi halde ortadan bir taş çeker. Daha sonra ıstakasındaki gözden çıkardığı taşı yandaki oyuncuya atar. Bu şekilde elindeki perlerin toplamı 14 olana kadar oyun devam eder. Elindeki perlerin toplamı on dörde ilk ulaşan oyuncu elindeki fazla taşı ortaya atarak oyunu kazanmış olur.
Oyunda, normal bitme, çifte bitme ve okey atarak bitme şeklinde üç farklı bitiş seçeneği mevcuttur. Normal bitişte Bir dizilişin per olabilmesi için üç uygun taşın yan yana dizilmesi gereklidir. Diğer taşlardan farklı bir desene sahip olan, üzerinde herhangi bir numara yazılmamış iki sahte okey taşı mevcuttur. Bu taşlar oynanan elin başında "okey taşı" olarak belirlenmiş taşın yerini alabilirler. Gerçek okey taşı her boşluğu doldurabilirken; sahte okey taşı sadece okey taşının tekabül ettiği numaraların yerini doldurabilmektedir. Oyuncu aynı rakımdan iki çift olmak üzere toplamda yedi tane çift yaparak oyunu çifte bitirebilmektedir.
Oyuncunun elindeki on dört taş, en az üç taştan oluşmak koşuluyla, doğru perlere (gruplara) ayrılmalıdır. Normal dizilişte iki farklı per mevcuttur.
Yeni bir el başladığında, elinde gösterge taşının aynısı olan oyuncu oynama sırası geldiğinde bu taşı gösterir ve kasadaki miktarın yarısını kazanır. Gösterge yapmak için eldeki taşı ortadaki gösterge taşının üzerine çekerek bırakmak gerekir. Gösterge diğer oyunculara bir puan cezası olarak yansıtılır.
Oyun saat yönünün tersine doğru (soldan sağa doğru) şekilde oynanır. Sırası gelen oyuncu solundaki oyuncunun attığı taşı alabilir veya ortadaki desteden bir taş çekebilir. Daha sonra elinde işe yaramayacağını düşündüğü taşı sağındaki oyuncuya atar. Oyunculardan birisi eli bitirinceye kadar bu böyle devam eder.
Rengi gösterge taşıyla aynı, sayısı ise gösterge taşının bir fazlası olan taş okey (joker) taşıdır. Örneğin gösterge taşı 3 ise, okey taşı (kısaca okey denir) 4 olmalıdır. Özel bir durum olarak gösterge taşının numarası 13 ise okey taşının numarası 1 olur. Örneğin gösterge 13 ise okey 1 olur.
Okey taşı özel ve önemli bir taş olduğundan diğer taşlardan kolaylıkla ayırmak ve yanlışlıkla yandaki oyuncuya atılmasını önlemek için genelde ters çevrilir. Okey taşı, istenilen herhangi bir taş yerine joker olarak kullanılabilir. Yanlışlıkla okey taşı atıldığında, sırası gelen rakip taşı alabilir. Ancak rakibin taşı kendisinin fark etmesi ve alması gerekir.
Sahte okey taşının sabit bir rengi ve sayısı yoktur. Sahte okey taşı, joker olarak kabul edilen okey taşının yerine geçer. Yani gösterge 5 ise okey taşı 6 olur ve 6 taşına sahip olan kişi bu taşı istediği taşın yerine kullanabilir. 6 taşı joker olarak kullanıldığı için sahte okey taşı da 6 olarak kullanılabilir. Örneğin gösterge 1 ise 2 okey (joker) olur, sahte okey ise 2 olarak kabul edilir ve sahte okey yalnızca 2 taşı yerine kullanılabilir.
Rengi ve tasarımı üretimine göre farklılık göstermektedir. Üzerinde çeşitli simgeler yer almaktadır.
Puanlamaya seçilen herhangi bir sayıdan başlanabilir. Herkesin başlangıç puanı olarak bu sayı kabul edilir. Daha sonra puanlama sistemine göre puanlar düşmeye başlar. Oyun, oyunculardan birinin puanı sıfır olana kadar devam eder. Puan düşme işleminde el bitiren oyuncunun puanı sabit kalır ve diğer oyunculardan bitiş türüne göre puan eksiltilir. Başlama sayısı olarak yaygın biçimde 20 sayısı kabul edilir.
Her bitiş türünün farklı bir puan değeri vardır. ‘Normal bitiş’ için 1 puan ,çiftten bitme’ için 2 puan. Bitişte kullanılan taş okey taşı ise düşülen puanlar 2 ile çarpılır.
Ayrıca oyun düşmeli olarak da oynanır. Düşme sayısı oyuncular tarafından belirlenir. Örneğin düşme sayısı 20 olduğunda, her elin normal bitişinde biten kişiden 1 puan düşülür. Ortaya okey atılırsa 2 puan düşülür. Bu şekilde 0 puana ilk ulaşan oyuncu kazanmış olur.
Bitiş türü, el bitiminde kullanılan taşa (fazla taş) göre ve taşların dizilimine göre belirlenir.
Bitişte kullanılan taş sıradan bir taş ise normal bitiş sayılır. Puan değeri 1'dir.
Okey dışarı da denir. Bitişte destenin üzerine bırakılan taş okey taşı ise oyuncu okey atmış sayılır. Elin puan değerini 2'ye katlar.
Taşların dizilimi çiftlere göre yapılmışsa; yani ıstakadaki her taşın bir çifti varsa, oyuncu çiftten bitmiş sayılır. Puan değeri 3'tür.Çifte gitmeyi belirtmek zorunda değildir.
Oyunun başlangıcında göstergenin çifte bağlanabileceğine karar verilirse, gösterge yapan bir kişi çifte giderken elindeki göstergeyi çifti varmış gibi kullanabilir. Bunun için; çiftten biteceği zaman gösterge taşını yerdeki göstergenin üzerine bırakır yerden taş çekmez yere de taş atmaz ve oyun bir tur döndükten sonra yerdeki gösterge taşı ile kendi göstergesini ıstakasına koyar ve göstergenin çiftini de tamamlamış olur böylece çiftten bitebilir. fazla taş en son yere atılır.
El bitiren oyuncunun elinde iki tane okey olması durumunda, bu okeylerden birini atmışsa (okey dışarı), tercihine bağlı olarak eli bitirmeyip ikinci okeyi de atmaya çalışabilir. Bunun için; birinci okeyi yere bırakır ve tur dönmeye devam eder. Bu tur dönerken oyuncular oyunun normal seyirinde olduğu gibi oynama sırası kendilerine her geldiğinde ister ortadaki taş kümesinden taş alırlar isterlerse bir önceki oyuncunun attığı taşı alabilirler. Tur diyen oyuncu ikinci okeyi de atabilecek duruma geldiğinde onu da göstergenin üzerine bıraktığı birinci okeyin üzerine atar ve böylece çift okey atmış olur. Eğer ikinci okeye dönerken başka bir oyuncu el bitirirse, birinci okey de boşa gitmiş (yanmış) olur. Çift okey normal okeyin iki katı puan değerine sahiptir. Yani elin puan değerini 4’e katlar. Birinci okey taşını attıktan sonra ikinci okeyi de atmak zorundadır.
El bitiren oyuncunun bütün taşları aynı renkteyse oyuncu renkten bitmiş kabul edilir. İki tür renkten bitme vardır.
Bütün taşlar aynı renkte ve 1’den 13’e kadar sıralı ise sıralı renk yapılmıştır. Bu durumda puanlar ne olursa olsun hepsi sıfıra düşülür ve oyun biter.
12345678910111213
Bu bitiş türünde ise bütün taşlar aynı renkte ve sıralı bir biçimdedir ama bazı taşlar ikişer tane olduğundan sırasız renk yapılmıştır ve sekiz puan değerindedir.
1234456788910111213
Oyunculardan birisi el bitirdikten sonra, diğer oyuncular ıstakalarını açar ve ellerinde seri yapmadıkları taşlar (işe yaramayan taş veya ıskarta taş) değerlendirilir ve her birinin sayıları toplanarak o oyuncuya ceza puanı yazılır. Oyuncu çifte giderse ceza puanı da ikiye katlanır. Yerdeki taş kırmızı veya siyah ise ceza puanları da ikiye katlanır. Bu yönden bir kâğıt oyunu olan Ellibire benzemektedir.
Günümüzde okey oyununun birçok çeşidi mevcuttur. Oyunlar içerisindeki temel mantalite ve amaç aynıdır.
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Okey, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
