Bir İdam Mahkûmunun Son Günü

Victor Hugo, bu romanı ölüm cezasının insanlık dışı yönünü göstermek amacıyla yazmıştır. Victor Hugo'nun en kült eserlerinden biri kabul eden roman pek çok farklı dile, radyo tiyatrolarına ve çeşitli eserlere dönüştürülüp dilden dile çevrilmiştir.

Victor Hugo birkaç kez giyotin gösterisini gördü ve toplumun bu gösteriye olan ilɡisine öfkelendi. Hugo, bir idam mahkûmunun planlanmış bir infaz beklentisiyle giyotini yağladığı "Place de l'Hotel de Ville"i geçtikten sonraki gün, Bir Mahkûmun Son Günü'nü yazmaya başladı ve çok çabuk bitirdi. Kitap Şubat 1829'da Charles Gosselin tarafından yazarın adı olmadan yayımlandı. Üç yıl sonra, 15 Mart 1832'de Hugo öyküsünü uzun bir önsöz ve imzasıyla tamamladı.

19. yüzyıl Fransa'sında bir adam giyotinle idama mahkûm edilir. Bicêtre'de olan hükümlü, infazını beklerken düşüncelerini, duygularını ve korkularını yazar. Yazıları, tutukluluğu boyunca hapishane hücresinin dışındaki dünyaya karşı ruhsal değişiminin izini sürer ve hücresinin neye benzediğinden hapishane rahibinin kişiliğine kadar hapishanedeki hayatını anlatmaktadır. Birini öldürdüğünü belli belirsiz ima etse de, ismine ya da okuyucuya ne yaptığına ihanet etmez; sadece isimsiz, meçhul, ilgisiz bir kurbandır.

Kısa roman aynı zamanda Hugo'nun Sefiller romanının kahramanı Jean Valjean'ın bir planını da içeriyor. Mahkûm idam edilmeyi beklerken, hayat hikayesini anlatan başka bir mahkûmla tanışır. Adam ona, kız kardeşinin ailesini kurtarmak için bir somun ekmek çaldığı için hapse gönderildiğini söyler. Bu, Hugo'nun Jean Valjean için anlattığı hikayenin aynısıdır.

Başka bir noktada batıl inançlı bir gardiyanı kendisine kıyafetlerini vermesi için kandırarak kaçmaya çalışır. Gardiyan, sağduyu onu yenene ve Mahkûmlarla kıyafet değiştirmeyi reddedene kadar neredeyse bunu yapıyor.

Mahkumun idam edileceği gün üç yaşındaki kızını son kez görür ama kız artık onu tanımaz ve babasının öldüğünü söyler.

Roman, onun kısa ama umutsuzca af dilemesi ve zamanının insanlarına, dışarıda duyduğu insanlara, başının kesildiği manzara için sabırsızca çığlıklar atmasına lanet etmesinden hemen sonra sona erer.