New Zealand

Sa mga bansa sa Timog Pasipiko, ang New Zealand ang may pinakamalaki at pinaka-industrialisadong ekonomiya at pumapangalawa lamang ang populasyon nito sa Papua New Guinea. Natatangi ang New Zealand sa kanyang pagkabukod, nakahiwalay sa Australya sa hilaga-kanluran sa pamamagitan ng Dagat Tasman, mga 2,000 km ang pagitan. Ang New Caledonia, Fiji at Tonga ang malalapit na mga kapitbahay. Binubuo ng karamihan sa populasyon sa Papua New Guinea ng mga taong nagmula sa Europa, kasama ang katutubong Māori na kabilang sa pinakamalaking minorya. Ang mga taong hindi Māori na Polynesian at Asyano ang mga mahahalagang minorya, lalo na sa mga lungsod.

Bagong Silandiya New Zealand (Māori) Aotearoa (Māori)
Watawat Eskudo
Awiting Pambansa: God Defend New Zealand "Diyos, Ipagtanggol ang Bagong Silandiya" Awiting Makahari: God Save the King "Diyos, Iligtas ang Hari"
Location of New Zealand, including outlying islands, its territorial claim in the Antarctic, and Tokelau
Kabisera	Wellington 41°18′S 174°47′E / 41.300°S 174.783°E / -41.300; 174.783
Pinakamalaking lungsod	Auckland
Wikang opisyal	Ingles • Māori
Katawagan	New Zealander Kiwi (colloquial)
Pamahalaan	Unitary parliamentary constitutional monarchy
• Monarch	Charles III
• Governor-General	Cindy Kiro
• Prime Minister	Christopher Luxon
Lehislatura	Parliament (House of Representatives)
Stages of independence  from the United Kingdom
• Treaty of Waitangi	6 February 1840
• Responsible government	7 May 1856
• Dominion	26 September 1907
• Statute of Westminster adopted	25 November 1947
• Constitution Act 1986	1 January 1987
Lawak
• Kabuuan	270,534 km2 (104,454 mi kuw) (75th)
• Katubigan (%)	1.6
Populasyon
• Pagtataya sa Padron:Currentmonth 2024	Padron:Increase neutral Padron:Data New Zealand (120th)
• Senso ng 2018	Padron:Increase neutral 4,699,755
• Densidad	[convert: invalid number] (167th)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$279.183 billion (63rd)
• Bawat kapita	$53,809 (32nd)
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$249.415 billion (51st)
• Bawat kapita	$48,071 (23rd)
Gini (2022)	30.0 katamtaman
TKP (2021)	0.937 napakataas · 13th
Salapi	New Zealand dollar ($) (NZD)
Sona ng oras	UTC+12 (NZST)
• Tag-init (DST)	UTC+13 (NZDT)
Ayos ng petsa	dd/mm/yyyy
Gilid ng pagmamaneho	left
Kodigong pantelepono	+64
Kodigo sa ISO 3166	NZ
Internet TLD	.nz

Ang salitang "New Zealand" ay galing sa wikang Olandes. Tinawag itong "Nove Zeelandia", pero iningles ito ni James Cook, isang kilalang manlalakbay na bumisita sa New Zealand noong 1769. Bagamat ito ang kalimitang ginagamit na pangalan ng bansang ito, may iba namang pangalan ang mga katutubo doon para sa bansa nila.

Ang unang mga tao na dumating sa New Zealand ay mga Polynesian na ngayon ay tinatawag na Māori. 'Di tiyak ang maraming mga detalye ng kanilang pagdating. Bagamat may mga kuwento ang mga Māori tungkol dito, hindi masisigurado na tunay ang mga ito. Ayon sa mga Māori, ang ninuno nilang si Kupe ay naglakbay mula sa Hawaiiki hanggang nakarating siya sa New Zealand. Ang unang ekspedisyon ng mga Europeo na nakarating sa New Zealand ay pinangunahan ng taga-Olanda na si Abel Tasman. Pumunta siya doon noong taong 1642. Ang ilan sa mga kasama niya ay pinatay ng mga Māori, kaya bumalik sina tasman sa Olanda. Ang susunod na European na pumunta sa New Zealand ay si Capitan James Cook, na dumaan doon noong paglalakbay niya noong 1768-1771. Gumawa si Cook ng mga maayos na mapa ng New Zealand. Pagkatapos niya, dumami ang mga taga-Europa na pumunta doon. Ang karamihan sa kanila ay mga manghuhuli ng balyena at seal, at mga mangangalakal. Susunod na dumating ang mga misyonero. Maraming mga Māori ay tumalikod sa kanilang tradisyonal na pananampalataya at naging mga Kristyano.

Habang dumadami ang mga lumilipat sa New Zealand mula sa Europa, natakot ang mga Māori. Ang iba sa mga Pakeha, o puting taga-New Zealand ay gumagawa ng mga masasamang bagay. Gusto ng mga Māori na pangasiwaan ng reyna ng Inglatera ang mga Pakeha para maparusahan ang mga masasama. Natatakot naman ang mga taga-Inglatera na kukunin ng Pransiya ang New Zealand. Noong 6 Pebrero 1840, pinirmahan ng mga Māori ang Treaty (o usapan) ng Waitangi. Ayon sa usapang ito, mamumuno ang Inglatera sa New Zealand. Ngunit may mga problema ang salin ng usapang ito, at hanggang ngayon ay kontrobersiyal pa ang usapang ito.