อำเภอนาคู

อำเภอนาคูตั้งอยู่บริเวณทิวเขาภูพาน ทางทิศตะวันออกของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอภูพานและอำเภอเต่างอย (จังหวัดสกลนคร)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอดงหลวง (จังหวัดมุกดาหาร) และอำเภอเขาวง
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเขาวงและอำเภอกุฉินารายณ์
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอห้วยผึ้ง

ประมาณ พ.ศ.2324 ชาวเมืองเซโปน จากฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงอพยพมาครั้งแรกประมาณ 20 ครัวเรือน ตั้งบ้านเรือนอยู่ริมน้ำห้วยขามตอนใต้ ระหว่างบ้านโพนสวางกับบ้านโนนศาลา ปัจจุบันนี้ให้ชื่อว่าบ้านท่าไม่

ประมาณปี พ.ศ.2338 ได้ย้ายบ้านเรือนมาตั้งอยู่เชิงเขาภูแดนช้าง บ้านเถียงนาชุม เชิงเขาแห่งนี้เป็นแดนหากินของช้างป่าอยู่ก่อน ด้านทิศเหนือของหมู่บ้านมีลำน้ำห้วยขาม และห้วยโป่งห่างหมู่บ้านประมาณ 1 กิโลเมตร ด้านทิศใต้ของหมู่บ้านหนองขามเฒ่า และลำห้วยพะยังห่างหมู่บ้าน ประมาณ 2 กิโลเมตร ตอนใต้ลงไปอีกมีห้วยแสง ห้วยน้ำปุ้น ห่างหมู่บ้าน 3 กิโลเมตร เป็นทำเลทำการเกษตรอย่างดี จึงตั้งชื่อว่าบ้านนาคลอง

สมัยรัชกาลที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์มีโคตรหลักคำ และพรหมดวงสี ท้าวเพียเมืองวังไม่พอใจจำราชการกับเมืองวัง จึงอพยพครอบครัวข้ามแม่น้ำโขงมาฝั่งตะวันตก พักอยู่เชิงเขาภูพานด้านทิศตะวันตก ขณะนั้นมีหมู่บ้านเป็นหลักอยู่ 3 หมู่บ้าน คือบ้านนาขาม บ้านนาคู และบ้านนาคลอง ในสมัยเจ้าอนุวงศ์ครองราชย์สมบัติเมืองเวียงจันทร์ เป็นประเทศราชขึ้นต่อกรุงเทพฯ จึงนำท้าวเพียทั้ง 2 ลงไปเฝ้าสวามิภักดิ์ขอพึ่งพระบรมโพธิสมภาร ขอตั้งเป็นเมืองภูแดนช้าง ต่อมาเพี้ยนเป็นเมือง ภูแล่นช้าง

ต่อมาทางราชการได้พิจารณาเห็นว่าเมืองภูแล่นช้างกับเมืองกุดสิมนารายณ์ มีอาณาเขตคับแคบและตั้งอยู่ใกล้กัน จึงได้ยุบเมืองภูแล่นช้างให้ไปตั้งเป็นเมืองใหม่ที่อำเภอยางตลาดในปัจจุบัน แล้วให้รวมอาณาเขตเมืองภูแล่นช้างเข้ากับเมืองกุดสิมนารายณ์ เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2445

และ เมื่อปี พ.ศ. 2512 ทางราชการได้ยกฐานะตำบลคุ้มเก่าขึ้นเป็นกิ่งอำเภอเขาวงโดยมี ตำบลคุ้มเก่า ตำบลสงเปลือย ตำบลหนองผือ ตำบลภูแล่นช้าง และตำบลนาคู อยู่ในเขตการปกครองของกิ่งอำเภอเขาวง

ทางราชการเห็นว่าพื้นที่ตำบลนาคูมีประชากรหนาแน่นมากขึ้น ได้แบ่งพื้นที่ ต.นาคู ต.ภูแล่นช้าง ต.สายนาวัง ต.โนนนาจาน และต.บ่อแก้ว ออกมาตั้งเป็น กิ่งอำเภอนาคู ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยเมื่อวันที่ 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2538 โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน ปีเดียวกัน จนกระทั่งในวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550 ได้มีพระราชกฤษฎีกายกฐานะขึ้นเป็น อำเภอนาคู โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 8 กันยายน ปีเดียวกัน

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอนาคูแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 5 ตำบล 55 หมู่บ้าน ได้แก่

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอนาคูประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 6 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลนาคู ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลนาคู
• เทศบาลตำบลภูแล่นช้าง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลภูแล่นช้างทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาคู ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาคู (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลนาคู)
• องค์การบริหารส่วนตำบลสายนาวัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสายนาวังทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโนนนาจาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโนนนาจานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ่อแก้วทั้งตำบล

• สนามบินเสรีไทย สนามบินลับเมืองนาคู
• อ่างเก็บน้ำห้วยมะโน
• น้ำตกผานางคอย
• วนอุทยานภูแฝก
• ผาระแงง
• วัดผาเจริญธรรม