มณฑลสุราษฎร์
มณฑลสุราษฎร์ หรือเดิมชื่อ มณฑลชุมพร เป็นมณฑลที่ประกอบด้วย 4 เมือง คือ ชุมพร หลังสวน ไชยา และกาญจนดิษฐ์ หรือปัจจุบันคือพื้นที่ในจังหวัดชุมพรและสุราษฎร์ธานี ตั้งที่บัญชาการมณฑลที่ชุมพร (ต่อมาย้ายที่ทำการไปอยู่ที่เมืองไชยาใหม่ จึงได้เปลี่ยนชื่อมณฑลไปด้วย) เป็นมณฑลที่เป็นแหล่งทรัพยากรทางธรรมชาติที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจทั้งแร่ธาตุและป่าไม้ ได้แก่ ดีบุก ถ่านหิน ทองคำ และผลิตภัณฑ์จากป่าทั้งพืชและสัตว์ โดยเฉพาะมีช้างมากจนเรียกว่า ดงช้าง
| มณฑลสุราษฎร์ | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| มณฑลเทศาภิบาล | |||||||||||||||||
| พ.ศ. 2439 – 2469 | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| เมืองหลวง | ชุมพร (พ.ศ. 2439–2458) สุราษฎร์ธานี (พ.ศ. 2458–2469) | ||||||||||||||||
| การปกครอง | |||||||||||||||||
| • ประเภท | สมุหเทศาภิบาลต่างพระเนตรพระกรรณ | ||||||||||||||||
| สมุหเทศาภิบาล | |||||||||||||||||
• พ.ศ. 2439–2443 | พระยารัตนเศรษฐี (คอซิมก๊อง ณ ระนอง) (คนแรก) | ||||||||||||||||
• พ.ศ. 2444–2448 | พระยาวรสิทธิ์เสวีวัตร (ใต้ฮัก ภัทรนาวิก) | ||||||||||||||||
• พ.ศ. 2448–2455 | พระยามหิบาลบริรักษ์ (สวัสดิ์ ภูมิรัตน์) | ||||||||||||||||
• พ.ศ. 2455–2468 | พระยาคงคาธราธิบดี (พลอย ณ นคร) (คนสุดท้าย) | ||||||||||||||||
| ยุคทางประวัติศาสตร์ | รัตนโกสินทร์ | ||||||||||||||||
• จัดตั้งมณฑลชุมพร | พ.ศ. 2439 | ||||||||||||||||
• เปลี่ยนชื่อเป็นมณฑลสุราษฎร์ | พ.ศ. 2458 | ||||||||||||||||
• เป็นส่วนหนึ่งของมณฑลภาคปักษ์ใต้ | 21 มีนาคม พ.ศ. 2459 | ||||||||||||||||
• ยุบรวมกับมณฑลนครศรีธรรมราช | 31 มีนาคม พ.ศ. 2469 | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ |  ไทย | ||||||||||||||||
ประวัติ
สมัยระบบกินเมือง เมืองชุมพรตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของเจ้าเมืองนครศรีธรรมราช ซึ่งส่วนใหญ่เป็นตระกูล ณ นคร สาเหตุในการจัดตั้งมณฑลชุมพร เพราะทางกรุงเทพเห็นว่าไม่มีประสิทธิภาพในการควบคุมกำลังคนของหัวเมืองเหล่านี้ อีกทั้งมีการคุกคามของมหาอำนาจชาวตะวันตกที่กำลังสนใจคอคอดกระในเขตเมืองชุมพรและกระบุรี เป็นส่วนแคบสุดของแหลมมลายูและอาจเป็นเส้นทางย่นระยะทางไปตะวันออกไกลได้ จึงได้จัดตั้งมณฑลชุมพร เมื่อวันที่ 12 ตุลาคม พ.ศ. 2439 โดยตั้งเป้าหมายจะให้เป็นมณฑลทำนุบำรุงการค้า และแต่งตั้งพระยารัตนเศรษฐี (คอซิมก๊อง) เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลชุมพร พระยารัตนเศรษฐีเลือกที่ตั้งว่าการมณฑลที่ริมแม่น้ำท่าตะเภา ใกล้บ้านเจ้าเมืองในสมัยระบบกินเมือง จากนั้นพระยาวรสิทธิ์เสวีวัตร (ใต้ฮัก ภัทรนาวิก) ดำรงตำแหน่่งข้าหลวงเทศาภิบาลระหว่าง พ.ศ. 2444–2448 และได้ย้ายที่ตั้งว่าการมณฑลไปอยู่ที่เมืองไชยา และได้เปลี่ยนชื่อเป็น "มณฑลสุราษฎร์" เมื่อ พ.ศ. 2458
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ฐานะการคลังประเทศตกอยู่ในภาวะขาดดุลมาตลอด รัฐบาลจึงต้องการตัดงบประมาณ จึงได้ยุบมณฑลสุราษฎร์เมื่อ พ.ศ. 2468
การปฏิรูป
การแบ่งเขตการปกครองในสมัยพระยารัตนเศรษฐี (คอซิมก๊อง) เมืองชุมพรประกอบด้วย 4 อำเภอ คือ อำเภอชุมพร อำเภอปะทิว อำเภอท่าแซะ และอำเภอกำเนิดนพคุณ เมืองหลังสวนประกอบด้วย 3 อำเภอ คือ อำเภอหลังสวน อำเภอสวี และอำเภอพะโต๊ะ เมืองไชยาประกอบด้วย 4 อำเภอ คือ อำเภอไชยา อำเภอพุนพิน อำเภอประสงค์ และอำเภอคีรีรัฐนิคม เมืองกาญจนดิษฐ์ประกอบด้วย 4 อำเภอ คือ อำเภอกาญจนดิษฐ์ อำเภอพุมควง อำเภอกะแดะ และอำเภอเกาะ เจ้าเมืองแบบเก่าได้รับตำแหน่งผู้ว่าราชการเมือง
รายชื่อข้าหลวงเทศาภิบาล
- พระยารัตนเศรษฐี (คอซิมก๊อง) พ.ศ. 2439–2443
- พระยาวรสิทธิ์เสวีวัตร (ใต้ฮัก ภัทรนาวิก) พ.ศ. 2444–2448
- พระยามหิบาลบริรักษ์ (สวัสดิ์ ภูมิรัตน์) พ.ศ. 2448–2455
- พระยาคงคาธราธิบดี (พลอย ณ นคร) พ.ศ. 2455–2468
อ้างอิง
บรรณานุกรม
- ฤทธิ์ชู, สารูป. การเมืองการปกครองของมณฑลชุมพร พ.ศ. 2439-2468 (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร.
This article uses material from the Wikipedia ไทย article มณฑลสุราษฎร์, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). เนื้อหาอนุญาตให้เผยแพร่ภายใต้ CC BY-SA 4.0 เว้นแต่ระบุไว้เป็นอื่น Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ไทย (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.