การปฏิรูปที่ดิน

การปฏิรูปที่ดินยังอาจหมายถึงการโอนที่ดินของเอกชนมาเป็นของรัฐบาลด้วย แต่ลักษณะร่วมของการปฏิรูปที่ดินได้แก่การแก้ไขหรือทดแทนข้อตกลงเชิงสถาบันที่มีอยู่เดิมที่เกี่ยวข้องกับการครอบครองและการใช้ที่ดิน ดังนั้นการปฏิรูปที่ดินจึงไม่จำเป็นต้องเป็นเรื่องมูลวิวัติเสมอไป โดยบางครัง้อาจเป็นเรื่องเล็กน้อย เช่น การปฏิรูปข้อบังคับที่มุ่งปรับปรุงการบริหารจัดการที่ดินก็ได้

กระนั้นการทบทวนหรือปฏิรูปกฎหมายที่ดินของประเทศหนึ่ง ๆ อาจเป็นกระบวนการทางการเมืองที่เข้มข้นได้ เพราะการปฏิรูปนโยบายที่ดินทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ทั้งในชุมชนเดียวกันและระหว่างชุมชน ตลอดจนระหว่างชุมชนกับรัฐ ฉะนั้นแม้แต่การปฏิรูปที่ดินและการแก้ไขกฎหมายขนาดเล็กก็อาจเป็นหัวข้อถกเถียงหรือความขัดแย้งมากได้

การปฏิรูปที่ดินในประเทศไทยถูกพูดถึงครั้งแรกหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 โดยนายปรีดี พนมยงค์ ในเค้าโครงการเศรษฐกิจ พ.ศ. 2475 (สมุดปกเหลือง) ที่เสนอขึ้นมาในปี พ.ศ. 2476 เพื่อกระจายการถือครองที่ดินให้กับราษฎร ก่อนจะถูกวิพากษ์ว่าไม่เหมาะสมกับประเทศไทย และมีความเป็นคอมมิวนิสต์ ทำให้เค้าโครงดังกล่าวไม่ได้นำมาใช้จริง

 

กระทั่งในปี พ.ศ. 2518 จึงได้มีการจัดตั้งสำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมขึ้นมา เพื่อดำเนินการปฏิรูปที่ดินเพื่อการเกษตรกรรมในประเทศไทย ตามพระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 เพื่อดำเนินการปฏิรูปที่ดินมาจนถึงปัจจุบัน

ปัจจุบันการปฏิรูปที่ดินมีหน่วยงานที่เกี่ยวข้องหลายหน่วยงาน อาทิ

• สำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม
• สถาบันบริหารจัดการธนาคารที่ดิน (องค์การมหาชน)
• สำนักงานคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ