กรมการปกครอง

กรมการปกครองเป็นหน่วยงานในสังกัดของกระทรวงมหาดไทย ที่ก่อตั้งมาพร้อมกับกระทรวงมหาดไทยในวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2435 โดยกรมการปกครองในสมัยนั้นมีชื่อว่า "กรมพลำภัง"

หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 จากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตยแล้วในปี พ.ศ. 2476 กรมพลำภังได้เปลี่ยนชื่อเป็น กรมมหาดไทย ต่อมาในปี พ.ศ. 2505 จึงเปลี่ยนมาใช้ชื่อ "กรมการปกครอง" จนถึงปัจจุบัน

กรมการปกครองตั้งอยู่ที่ ถนนอัษฎางค์ แขวงวัดราชบพิธ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร 10200

1. เสนอแนะนโยบายและจัดทำแผน มาตรการ ติดตาม และประเมินผลด้านการรักษาความสงบเรียบร้อยและความมั่นคงภายใน
2. ดำเนินการเกี่ยวกับการรักษาความสงบเรียบร้อย สืบสวนสอบสวนคดีอาญาในหน้าที่พนักงานฝ่ายปกครอง และอำนวยความเป็นธรรมให้แก่ประชาชน
3. ดำเนินการเกี่ยวกับการรักษาความมั่นคงภายใน งานการข่าว งานกิจการชายแดน งานควบคุมดูแลชาวเขาและชนกลุ่มน้อย ผู้อพยพและผู้หลบหนีเข้าเมือง งานสัญชาติ และงานกิจการมวลชน
4. สนับสนุน ส่งเสริมการปกครองในระบอบประชาธิปไตย และการเลือกตั้งทุกระดับ
5. ดำเนินการตามกฎหมายว่าด้วยกองอาสารักษาดินแดน
6. ดำเนินการพัฒนาและบริหารการปกครองท้องที่ในระดับอำเภอ กิ่งอำเภอ ตำบล และหมู่บ้าน ตามกฎหมาย ว่าด้วยลักษณะปกครองท้องที่
7. ดำเนินการและพัฒนาระบบงานทะเบียนราษฎร งานบัตรประจำตัวประชาชน และงานทะเบียนอื่น รวมทั้ง การบริหารจัดการฐานข้อมูลกลางเพื่อการใช้ประโยชน์ร่วมกันทั้งภาครัฐและภาคเอกชน
8. ดำเนินการพัฒนาบุคลากรในด้านการรักษาความสงบเรียบร้อยและความมั่นคงภายใน
9. ดำเนินการสื่อสารเพื่อการบริหารงาน การรักษาความสงบเรียบร้อย และความมั่นคงภายในประเทศ
10. อำนวยการและสนับสนุนการปฏิบัติงานตามอำนาจหน้าที่และความรับผิดชอบของนายอำเภอ
11. ปฏิบัติการอื่นใดตามที่กฎหมายกำหนดให้เป็นอำนาจหน้าที่ของกรมหรือตามที่กระทรวงหรือคณะรัฐมนตรีมอบหมาย

ราชการบริหารส่วนกลาง

ราชการบริหารส่วนภูมิภาค

• ที่ทำการปกครองจังหวัด มีปลัดจังหวัด (ผู้อำนวยการ ระดับสูง) เป็นหัวหน้าส่วนราชการ มีสำนักงานตั้งอยู่ภายในศาลากลางจังหวัด โดยแบ่งส่วนราชการออกเป็น 3 กลุ่มงาน ได้แก่
  • กลุ่มงานบริหารงานปกครอง มีเจ้าพนักงานปกครองชำนาญการพิเศษ (จ่าจังหวัด) เป็นหัวหน้ากลุ่มงาน
  • กลุ่มงานความมั่นคง มีเจ้าพนักงานปกครองชำนาญการพิเศษ (ป้องกันจังหวัด) เป็นหัวหน้ากลุ่มงาน
  • กลุ่มงานการเงินและบัญชี มีนักวิชาการเงินและบัญชีชำนาญการพิเศษ (เสมียนตราจังหวัด) เป็นหัวหน้ากลุ่มงาน
• ที่ทำการปกครองอำเภอ มีนายอำเภอ (ผู้อำนวยการ ระดับสูง) เป็นหัวหน้าส่วนราชการ มีสำนักงานตั้งอยู่ภายในที่ว่าการอำเภอ โดยแบ่งงานออกเป็น 3 กลุ่มงาน/ฝ่าย ได้แก่
  • กลุ่มงานบริหารงานปกครอง มีเจ้าพนักงานปกครองชำนาญการพิเศษ (ปลัดอาวุโส) เป็นหัวหน้ากลุ่มงาน
  • กลุ่มงานทะเบียนและบัตร มีเจ้าพนักงานปกครองชำนาญการพิเศษ (ปลัดอำเภอ) เป็นหัวหน้ากลุ่มงาน
  • งานความมั่นคง มีเจ้าพนักงานปกครองชำนาญการ (ป้องกันอำเภอ) เป็นหัวหน้างาน

เนื่องจากกรมการปกครองเป็นอีกหน่วยงานหนึ่งที่มีหน้าที่บังคับใช้กฎหมายในฐานะพนักงานเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครอง ซึ่งเกี่ยวข้องกับการรักษาความสงบเรียบร้อย ปราบปรามอาชญากรรมในพื้นที่ที่อยู่ในความรับผิดชอบของกรมการปกครอง และกฎหมายอื่นที่เกี่ยวข้อง จึงได้มีการจัดตั้งชุดปฏิบัติการพิเศษ กรมการปกครองขึ้นมา เพื่อปฏิบัติหน้าที่ตามความจำเป็นดังกล่าว สังกัด ศูนย์ปฏิบัติการบังคับใช้กฎหมายพนักงานฝ่ายปกครอง สำนักการสอบสวนและนิติการ กรมการปกครอง

สำหรับภารกิจหลักของศูนย์ปฏิบัติการบังคับใช้กฎหมายพนักงานฝ่ายปกครอง ประกอบไปด้วยงานที่ได้รับมอบหมายให้ปฏิบัติงานร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง อาทิ ปราบปรามการค้ามนุษย์ ปราบปรามผู้มีอิทธิพล การจัดระเบียบและควบคุมสถานบริการ การปราบปรามยาเสพติด เป็นต้น

ชุดปฏิบัติการพิเศษ กรมการปกครอง มีอักษรย่อภาษาอังกฤษว่า DOPA S.W.A.T. ซึ่งปรากฏบนเครื่องแบบและเสื้อเกราะกันกระสุนในการปฏิบัติการ โดย DOPA ย่อมากจาก Department Of Provincial Administration คือชื่อหน่วยงานในภาษาอังกฤษ และ S.W.A.T. ย่อมากจาก Special Wisdom And Tactics ซึ่งแตกต่างจากความหมายปกติที่ย่อมาจาก Special Weapon And Tactics ที่แปลว่าหน่วยอาวุธและยุทธวิธีพิเศษในหน่วยตำรวจและทหาร เนื่องจากหน่วยงานให้ความสำคัญของไหวพริบความรู้มากกว่าการใช้อาวุธ นอกจากนี้ยังนิยามคำว่า S.W.A.T. ในอีกความหมายหนึ่งด้วยคือ Spirit Wisdom Ability Team

เครื่องหมายวิทยฐานะ

ชุดปฏิบัติการพิเศษ กรมการปกครอง จะมีเครื่องหมายวิทยฐานะเช่นเดียวกับเครื่องหมายความสามารถของทหารและตำรวจ โดยเป็นเข็มพื้นหลังสีน้ำเงิน มีอักษรสีทองเขียนว่า DOPA S.W.A.T. ซึ่งผู้มีสิทธิประดับได้นั้นจะต้องผ่านการฝึกหลักสูตรชุดปฏิบัติการพิเศษฝ่ายปกครองฯ ตามระเบียบกรมการปกครองว่าด้วยเครื่องหมายวิทยฐานะหลักสูตรชุดปฏิบัติการพิเศษฝ่ายปกครอง ศูนย์ปฏิบัติการบังคับใช้กฎหมายพนักงานฝ่ายปกครอง สำนักการสอบสวนและนิติการ กรมการปกครอง พ.ศ. 2564