Ноҳияи Дарвоз: ноҳияи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон

Ноҳияи маъмурӣ
Ноҳияи Дарвоз
Ноҳияи Дарвоз
HGЯO
Кишвар	Тоҷикистон
Тобеъи	Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон
Шомили	4 ҷамоат
Маркази маъмурӣ	Қалъаи Хумб
Раиси ноҳия	Абдураҳмонзода Саидбурҳон
Таърих ва ҷуғрофиё
Таърихи таъсис	14 декабри 1930
Масоҳат	2824,5 км²
Баландӣ · Миёна	3000 м
Вақти минтақавӣ	UTC+05:00
Аҳолӣ
Аҳолӣ	23 500 нафар (2022)
Баҳодиҳии аҳолӣ	(2015)
Миллият	тоҷикон
Мазҳаб	мусулмонон
Забони расмӣ	тоҷикӣ
Шиносаҳои ададӣ
Сарвожа	DA
Рамзи ISO 3166-2	TJ.BK.DA
Коди телефон	+992 3552
Нишонаи почта	736400
Домени интернет	tj
Коди мошинҳо	04 TJ
Парвандаҳо дар Викианбор

Ин ноҳия 14 декабри соли 1930 бо номи ноҳияи Қалъаи Хумб таъсис ёфта аст. Бар асоси Қарори № 318 Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон аз 26 июни 1991 номи бостонии он баргардонда ва ноҳияи Дарвоз номида шуд.

Маркази ин ноҳия деҳаи Қалъаи Хумб (форсӣ: قلعۀ خمب‎) аст, ки 241 км шимолтар аз шаҳри Хоруғ дар резишгоҳи рӯди Хумбоб ба рӯди Панҷ ҷой дорад.

Ноҳияи Дарвоз дар дараи рӯди Панҷ ва кӯҳсори Дарвоз ҷой дорад. Дар шимол бо ноҳияи Сангвор аз ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, дар ғарб ва ҷанубу ғарб — бо ноҳияҳои Ховалинг, Муъминобод ва ноҳияи Шамсиддин Шоҳин аз ноҳияҳои вилояти Хатлон, дар шарқ — бо ноҳияи Ванҷ аз ноҳияҳои вилояти мухтори Кӯҳистони Бадахшон ва дар ҷануб — бо вулусволиҳои Нусай, Шикай, Хоҳон ва Кӯфоби вилояти Бадахшони Афғонистон ҳаммарз аст.

Ноҳияи Дарвоз 2824,5 км² масоҳат дорад.

Фитрат аз рӯи адаб изҳори нодонӣ кунад,
Варна Юнон бурдаанд хокистари Дарвозро.

Роҳномаҳо ва ҷаҳоннамоҳои арабизабон ва порсизабони садаҳои миёна номи Дарвозро Карон (форсӣ: کران‎) овардаанд ва маркази онро шаҳри бостонии Карон (форсӣ: کـِوران‎) донистаанд. Ба гуфти мардуми Дарвоз, номи бостонии ин сарзамин Маҳистон (форсӣ: مهستان‎) будааст.

Дарвоз аз замони Сомониён то соли 1877 ҳукумате мустақил дошта ва фармонравоёни онро шоҳ мехондаанд. Қаламрави подшоҳии Дарвоз сарзамини имрӯзаи ноҳияҳои тоҷикии Сангвор, Дарвоз ва Ванҷ ва вулусволӣҳои афғонистонии Хоҳон ва (Дарвоз (форсӣ: درواز‎) дар ду канораи рӯди Панҷро дар бар мегирифтааст.

Соли 1878 амири Бухоро ба Дарвоз лашкар кашид. Пас аз набардҳои хунрез лашкари шоҳи Дарвоз аз Қалъаи Хумб ба рустои Кеврон ақиб нишаст. Ҷанги сарнавиштсоз барои подшоҳии Дарвоз дар рустои Кеврон сурат гирифт ки бо шикасти лашкари Дарвоз анҷом пазируфт. Шоҳу шоҳзодагони Дарвоз, ки дар миёни онҳо Абулфайзхон ва писари хурдсолаш Муҳаммад Валихон низ буданд, ба Фарғона ҳиҷрат карданд. Муҳаммад Валихон дертар яке аз дипломатҳои барҷастаи Афғонистон шуд. Аморати Бухоро Дарвозро бекигарӣ гардонд ва идораи умури онро ба бек супурд.

Соли 1895 бекигарии Дарвоз, ки дар ҳар ду канораи рўди Панҷ ҷой дошт, дар паи ҷаҳонгириҳои Русия ва Британия дупора гардид ва канораи рост ба аморати Бухоро ва канораи чап ба Афғонистон дода шуд.

Дарвоз дар солҳои 1878 — 1920 яке аз бекигариҳои Бухоро буд ва бек дар Қалъаи Хумб менишаст ва мир хонда мешуд.

Пас аз инқилоби Бухоро дар соли 1920 ва таъсиси Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон Дарвоз бахше аз вилояти Ғарм гардид, ки то соли 1929 вуҷуд дошт. Вилояти Ғарм дар он сол ба округ табдил дода шуд. Соли 1931 округи Ғарм барҳам дода шуд ва сарзамини он тобеъи ҷумҳурӣ шуд. Солҳои 1931 — 1936 сарзамини Ғармро ба ноҳияҳо бахш карданд ва Дарвоз яке аз навоҳии Ғарм шуд. Соли 1938 округи Ғарм дубора бунёд ва соли 1939 вилояти Ғарм гашт, ки то соли 1955 барҷой буд. Дар он сол бахши ғармии вилоят дубора зери фармони ҷумҳурӣ ва бахши дарвозии он бо номи ноҳияи Қалъаи Хумб ба Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон дода шуданд. Ноҳияи Қалъаи Хумб 26 июни 1991 бо Қарори № 318 Шурои Олии ҶШС Тоҷикистон ноҳияи Дарвоз номида шуд.

Дар ноҳияи Дарвоз 16 корхонаи истеҳсолӣ мавҷуд аст.

Дорои филиали Маркази тиббии Оқохон.

Дорои мактаби президентӣ, ки дар соли 2020 ифтитоҳ шуд ва барои 480 нафар хонанда пешбинӣ шудааст ва боғи фарҳангӣ-фароғатӣ.

Мардуми Дарвоз ба гӯиши дарвозии забони форсӣ сухан мегӯянд. Дар гӯиши дарвозӣ вижагиҳои забони форсии садаҳои IX - XIV ҳамчунон пойдоранд. Забони мардуми Дарвоз дар садаҳои пешин яке аз гурӯҳи забонҳои помирӣ, ки ба забонҳои эронии шарқӣ тааллуқ дошта аст аммо дар садаҳои IX — XIV дарвозиён форсизабон гаштанд.

Бар пояи омори соли 2015, ноҳияи Дарвоз 22 000 тан ҷамъият дошт.

Бар асоси Қонуни тақсимоти кишварӣ, ноҳияи Дарвоз 4 ҷамоат:

Сарвари ноҳияи Дарвоз Раиси Ҳукумати он аст, ки ӯро Раиси Ҷумҳури Тоҷикистон таъйин мекунад. Ниҳоди қонунгузори ноҳияи Дарвоз — Маҷлиси намояндагони халқӣ аст, ки аз тарафи ҳама мардуми ноҳияи Дарвоз ба муддати 5 сол интихоб мешавад.