Кутаиси

Муҳимтарин маркази таърихӣ ва иқтисодии Гурҷистони Ғарбӣ, маркази маъмурии минтақаи Имеретия.

Кутаиси
гурҷӣ: ქუთაისი русӣ: Кутаис
Парчам Нишон
Кишвар	Гурҷистон
Таърих ва ҷуғрофиё
Таърихи таъсис	тақрибан асри III то м.
Масоҳат	67,7 км²
Баландӣ	120 м
Вақти минтақавӣ	UTC+4
Аҳолӣ
Аҳолӣ	▼129 305 тан (2022)
Шиносаҳои ададӣ
Коди телефон	(431)
Нишонаи почта	4600–4699
Вебгоҳи расмӣ
Парвандаҳо дар Викианбор

Кутаисиро шаҳри май ва садбаргҳо (гурҷӣ: სავარდო და სამაისო) меноманд. 2 май зиёда аз сад сол пай дар пай ҳамчун Рӯзи шаҳр — кутайсоба таҷлил карда мешавад.

Дар ду соҳили дарёи Риони, дар баландии 125-300 м аз сатҳи баҳр ҷойгир аст. Фурудгоҳи Байналмилалии Копитнарӣ дар 22 км ҷанубу ғарби шаҳр ҷойгир аст. Масофа то Тбилиси — 220 км, то Поти — 100 км, то Батуми — 150 км, то Сухуми — 200 км, то Зугдиди — 100 км.

Номи шаҳр аз калимаи гурҷии ქვა — " санг " сарчашма мегирад, зеро дар замонҳои қадим танҳо шимоли дарёи Риони пурсокин буд (ки ин ба иқтибоси аз Прокопияи Қайсария зер мувофиқ аст), ки санглох буд.

Мувофиқи нусхаи дигар, ин ном аз калимаи абхозии қыҭа — «деҳа» омадааст.

Кофтуковҳои археологӣ нишон медиҳанд, ки Кутаиси дар асрҳои 6-5 то милод таъсис ёфтааст. Таърихи ҳуҷҷатии Кутаиси аз асри 3 то милод оғоз меёбад, вақте ки, он дар Аргонавтикаи Аполлон Родосский "китоби 2, 398-402" меояд.

Дар замонҳои қадим, мувофиқи маълумоти бисёр муаррихон ва нависандагони қадим, аз ҷумла дар бораи онҳое, ки дар боло номбар шуданд, Кутаиси пойтахти салтанати Колхида, яъне колхҳо - гурҷиёни қадим буд. Аз асрҳои 8-13 Кутаиси пойтахти Салтанати Абхозистон буд. Дар солҳои 1760 онро туркҳо забт карданд ва аз ҷониби артиши Русия дар 1770 озод карда шуд.

Соли 1810 он ба империяи Россия ҳамроҳ карда шуд, аз соли 1811 то 1840 маркази вилояти Имеретия буд. Аз соли 1846 то 1917 — маркази губернияи Кутаиси.

Дар давоми солҳои Ҳокимияти Шӯравӣ, он дуввумин маркази муҳими саноатии Гурҷистон буд. Онҷо сохта шуданд: заводҳои мошинсозӣ, тракторсозӣ, литопон, электромеханикӣ ва ғайра. Бюрои махсуси конструктории Кутаиси (СКБ Проектприбор, 1960-1990) сарвари ташкилоти Вазорати асбобҳои СССР оид ба андозагирии намӣ ва вискозиметрия мебошад. Пас аз пошхӯрии СССР оғози бӯҳрони иқтисодӣ боиси баста шудани бисёр корхонаҳои шаҳр гардид.

Дар моҳи октябри соли 1993, ҳангоми ҷанги шаҳрвандӣ дар Гурҷистонзвиадистҳо ба Кутаиси ҳамла карданд, ки суқути он ба звиадистон ба Тбилиси роҳ кушод; ҷангҳо дар наздикии шаҳр буданд. Пас аз як ҳамлаи номуваффақ ба шаҳри Тсхалтубо, воқеъ дар 8-километрии Кутаиси, ҳамлаи зидди нерӯҳои ҳукуматӣ оғоз ёфт, ки бо шикасти ниҳоии звиадистон ва марги Гамсахурдиа анҷом ёфт. Дар солҳои 2008-2012 дар Кутаиси биноҳои парлумон ва ҳукумати Гурҷистон сохта шуданд. Тирамоҳи соли 2012 парлумони Гурҷистон ба Кутаиси кӯчид, аммо моҳи декабри соли 2018 қарор шуд, ки парлумон ба пойтахти Гурҷистон баргардонида шавад. Бинои парлумон, ки барои сохтани он Ёдбуди шарафи ҳарбӣ хароб карда шуд, қарор шуд, ки ба Вазорати корҳои дохилии Гурҷистон барои академия дода шавад.

То соли 1863 дар шаҳр 1813 масеҳии православӣ, 570 пайрави калисои арманӣ, 725 католик, 1290 яҳудӣ ва 31 мусулмон зиндагӣ мекарданд.  Он замонҳо шаҳр 5 ибодатхонаи православӣ ва 1 арманӣ, 1 калисои католикӣ (ҳоло Гурҷистон) ва 1 канисаи яҳудӣ дошт

Аҳолии шаҳр ва мунисипалитет то 1 январи соли 2020 135201 нафарро ташкил дод , то 1 январи соли 2014 - 147.000 нафар , то 1 январи соли 2005 - 184.500 нафар , 2002 — 186,000 нафар, то моҳи январи соли 1989 — 234,870 нафар .

Ҳоло нақлиёти асосӣ дар Кутаиси таксиҳои маршруткавӣ мебошанд. Инчунин автобуси шаҳрӣ низ ҳаст (автобусҳои Steyr SL11 HUA280, Neoplan N407, Gräf & Stift, Neoplan N4007NF ва ғайра истифода мешаванд). Ду истгоҳи роҳи оҳан Кутаисиро бо Гурҷистони Ғарбӣ ва Шарқӣ мепайвандад. Инчунин дар наздикии шаҳр фурудгоҳи байналмилалии Копитнари ҷойгир аст, ки дар охири соли 2012 таҷдид ва боз карда шуд.

То соли 2009 дар шаҳр системаи троллейбус мавҷуд буд.

Дар шаҳр театри драмавӣ аз охири асри 19 амал мекунад, моҳи декабри соли 1969 театри опера ва балети ба номи М. Баланчивадзе кушода шуд.

• Нугзар Палиани (2002—2004)
• Георгий Георгадзе (2004—2005, и. в.)
• Бесо Гулодрава (2005)
• Георгий Чоговадзе (2005—2006, и. в.)
• Бакур Баланчивадзе (2006—2007)
• Нико Качкачишвили (2007, и. в.)
• Нугзар Шамугия (2007—2009)
• Гия Тевдорадзе (2009—2012)
• Бесик Брегадзе (2012—2013)
• Дмитрий Копалиани (2013)
• Нико Качкачишвили (2013, и. в.)
• Шота Мургулия (2013—2017)
• Георгий Чигвария (с 2017)