తెలుగు పదాలు

వ్యుత్పత్తి పరంగా తెలుగు భాషలో పదాలు నాలుగు రకాలు. అవి:

1. తత్సమము: ప్రాకృత (సంస్కృత) పదము, తెలుగు ప్రత్యయములతో కూడి వ్యవహరింపబడినచో తత్సమము అంటారు. సంస్కృత ప్రాతిపదికపై తెలుగు విభక్తి ప్రత్యయమును చేర్చుట వలన తత్సమము ఏర్పడును. వీనినే ప్రకృతి అనికూడా అంటారు. ఉదాహరణ: బాలః - బాలురు; పుస్తకమ్ - పుస్తకము
2. తద్భవము: సంస్కృత, ప్రాకృత పదముల నుండి కొద్ది మార్పులు చెంది ఏర్పడిన పదములను తద్భవములు అంటారు. వీటినే వికృతి అనికూడా అంటారు. ఉదాహరణ: యజ్ఞము - జన్నము; పంక్తి - బంతి
3. దేశ్యము: తత్సమము, తత్భవములు కాక, తెలుగు దేశమున వాడుకలో ఉన్న పదములు దేశ్యములు అంటారు. ఉదాహరణ: పీట, చెట్టు
4. అన్యదేశ్యము: ఇతర భాషలకు చెందియుండి తెలుగులో వాడబడుచున్న పదములను అన్యదేశ్యములు అంటారు. ఉదాహరణ: స్టేషను, రోడ్డు మొదలైనవి.

తెలుగు భాషలోని పదములను ఐదు భాగములుగా విభజించవచ్చును. అవి -

• నామవాచకము: మానవుల పేర్లు, జంతువుల పేర్లు, ప్రదేశములు, వస్తువుల పేర్లు తెలియజేయునవి. ఉదా: రాముడు, పాఠశాల, విజయవాడ, బల్ల. ఈ నామవాచకములు మరళ నాలుగు విధములు. అవి
  • సంజ్ఞావాచకము: రాముడు, గోదావరి.
  • జాతి నామవాచకము: చెట్టు, పర్వతాలు, గోడ.
  • గుణ నామవాచకము: తీపి, నలుపు, తెలుపు.
  • క్రియా నామవాచకము: వంట, నడక, చేత.
• సర్వనామము: నామవాచకమునకు బదులుగా వాడబడేది. (ఇది పాశ్చాత్యుల నిర్వచనం)

సర్వులకు (అందరికీ) వర్తించే నామము సర్వనామము.ఉదా: నీవు, ఆమె, అతడు.

• విశేషణములు: నామవాచకము, సర్వనామముల గుణములను తెలియజేయునది. ఉదా: పొడవైన, ఎరుపు, తీపి.
• అవ్యయములు: లింగ, వచన, విభక్తుల చేత మార్పులు లేని పదములు అవ్యయములు. ఉదా: ఆహా! ఓహో! ఔరా! అకటా!
• క్రియలు: పనులను తెలిపే వానిని క్రియలు అంటారు. ఉదా: చదువుట, తినుట, ఆడుట.
  • సకర్మక క్రియలు: కర్మను ఆధారముగా చేసికొనియున్న క్రియలను సకర్మక క్రియలు అంటారు. ఉదా: మధు బడికి వెళ్ళెను.
  • అకర్మక క్రియలు: కర్మ లేకపోయినను వాక్యము అర్థవంతమైనచో అవి అకర్మక క్రియలు. ఉదా: సోముడు పరుగెత్తెను.
  • సమాపక క్రియలు: పూర్తి అయిన పనిని తెలియజేయు క్రియలు సమాపక క్రియలు. ఉదా: తినెను, నడచెను.
  • అసమాపక క్రియలు: పూర్తికాని పనిని తెలియజేయు క్రియలు అసమపక క్రియలు. ఉదా: వ్రాసి, తిని.

ఒకే అర్థాన్ని ఇచ్చే అనేక పదాలను పర్యాయ పదాలంటారు. అర్థం ఒకటే, కానీ ఆ అర్థాన్నిచ్చే పదాలు మాత్రం అనేకం. ఇలాంటి వాటిని పర్యాయ పదాలు అంటారు.

• తనయుడు = కొడుకు, పుత్రుడు, సుతుడు
• తరువు = చెట్టు, వృక్షము, మహీరుహము
• జలధి = కడలి, అర్ణవము
• పర్వం = పబ్బం, పండుగ, వేడుక
• శత్రువు = వైరి, రిపు, విరోధి
• ఆంజనేయుడు = పవనసుతుడు, మారుతి, హనుమంతుడు
• నిజము = సత్యము, నిక్కము
• తల = శిరస్సు, మస్తకము, మూర్ధము
• స్త్రీ = వనిత, మహిళ, పడతి
• జైలు = బందీఖాన, కారాగారము

పదం ఒకటే ఉండి అనేక అర్థాలు ఉండేదాన్ని నానార్థాలు అని అంటారు. పదం ఒకటే - అర్థాలు మాత్రం విడివిడిగా అనేకం ఉంటాయి.

• క్రియ: పని, చేష్ట, శ్రాద్ధము, ప్రాయశ్చిత్తము, చికిత్స
• లావు: బలము, సమర్థత, గొప్పతనము
• పృథ్వి: భూమి, విరియునది, ఇంగువచెట్టు, సముద్రతీరము
• బంధం: ముడి, కలయిక, కట్టివేత

• తెలుగు వ్యాకరణము
• తెలుగు అక్షరాలు
• వ్యతిరేక పదాలు
• సాధారణ పదదోషాలు - తప్పొప్పుల పట్టిక

• తెలుగు వ్యాకరణము: వర్రే సాంబశివరావు, దేవీ పబ్లికేషన్స్, విజయవాడ, 1999.