ಜೀರಿಗೆ ಒಂಜಿ ವಿಸೇಸವಾಯಿನ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ.
ತುಳುವೆರ್ ಜೀರಿಗೆನ್ ಜೀರ್ದರಿ ಪಂಡ್ದ್ ಪನ್ಪರ್. ನರಮಾನಿ ಗಳಸುನ ಪಿರಾಕ್ದ ಮಸಾಲೆ ವಸ್ತುಲೆಡ್ ಜೀರ್ದರಿಲಾ ಒಂಜಿ. ಪಿರಾಕ್ಡ್ ಈಜಿಪ್ತ್ದ ಮಸ್ತ್ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಜಾಗೆಲೆಡ್ ಜೀರ್ದರಿ ತೋಜಿದ್ ಬೈದ್ಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ.೫೦೦ಡ್ದ್ ಪಿರಾಕ್ಡ್ದೆ ಈಜಿಪ್ಶಿಯನ್ನೆರ್ ಅಕುಲು ಮಲ್ಪುನ ಮಾಸೊದ ಕಜಿಪುಗು ಜೀರ್ದ್ರರಿ ಗಳಸೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ.೧೫೫೦ಡ್ ಬರೆಯಿನ ಪ್ಯಾಪಿರಸ್ ಗ್ರ೦ತೊಡು ಮರ್ದ್ದ ದೈಕ್ಲೆ ಪಟ್ಟಿಡ್ ಜೀರ್ದರಿ ಸೇರ್ದುಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ.ತ ಕಾಲೊಡೆ ದಿಂಜ ದೇಸೊಲೆಡ್ ಜೀರ್ದರಿನ್ ಗಳಸೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಸಿರಿಯಾದ ಟೆಲ್ ಎಡರ್ನಡ್ ನಡತಿನ ಭೂ ಉತ್ಖನನೊಡು ಜೀರ್ದರಿ ಪತ್ತೆಯಾಂಡ್. ಬೈಬಲ್ಡ್ ಜೀರ್ದ್ರಿಗ್ ಎಂಚಿನ ಸ್ಥಾನೊ ಕೊರ್ತೆರ್ ಪಂಡ ಅವು ದುಡ್ಡುಗು ಸಮೊಂದು ತೆರಿದ್ ಸಾಲೊನು ತೀರ್ಪಿಯರ ಜೀರ್ದರಿನ್ ಕೊರೊಂದಿತ್ತೆರ್ಗೆ. ಪಿರಾಕ್ದ ಗ್ರೀಸ್ ಬುಕ್ಕೊ ರೋಮ್ಡ್ ಜನೊಕ್ಲೆಗ್ ಜೀರ್ದರಿತ ಪರಿಚಯೊ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಪಿರಾಕ್ದ ಗ್ರೀಸ್ಡ್ ಉನಸ್ ಮಲ್ಪುನಗ ಮೇಜಿದ ಮಿತ್ತ್ ಉಪ್ಪು ಬುಕ್ಕೊ ಎಡ್ಡೆಮುನ್ಚಿದ ಪೊಡಿದಂಚ ಒಂಜಿ ಡಬ್ಬಿಡ್ ಜೀರ್ದರಿತ ಪೊಡಿತ ಡಬ್ಬಿ ಇಪ್ಪೆದ್ಂಡ್ಗೆ. ಈ ಕ್ರಮೊ ಇತ್ತೆಲಾ ಮೊರಕ್ಕೋ ಪನ್ಪಿ ದೇಸೊಡು ದುಂಬರಿಯೊಂದುಂಡು. ರೋಮನ್ನೆರ್ ಎಡ್ಡೆಮುನ್ಚಿದ ಬದಲ್ಗ್ ಜೀರ್ದರಿನ್ ಗಳಸೊಂದಿತ್ತೆರ್ಗೆ.
ಪ್ಲಿನಿ ಪನ್ಪುನಾಯೆ ಜೀರ್ದರಿ ಮಾಂತ ಬಗೆತ ಸಾ೦ಬಾರೊ ವಸ್ತುಲೆ ಪೈಕಿ ಎಡ್ಡೆ ಬಡವು ಕೊರ್ಪುನ ದ್ರವ್ಯೊಂದ್ ಬನ್ನಿಸದೆ. ರೋಮ್ ಚಕ್ರಾದಿಪತ್ಯೊದ ಅವದಿಡ್ ಅವು ವಾ ಕಾರಣಡೊದ್ದೊ ದಾನ್ನೊ ಜೀರ್ದರಿ ದುರಾಸೆದ ಸ೦ಕೇತ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್. ರೋಮನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಮಾರ್ಕಸ್ ಔರೆಲಿಯಸ್ನ್ ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಡ್ 'ಕ್ಯೂಮಿನಸ್' ಪಂಡ್ದ್ ಗುಟ್ತಾದ್ ಲೆತ್ತೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಮಧ್ಯಯುಗೊತ ಕಾಲೊಡು ಯೂರೋಪುದ ಅನೇಕೊ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಟೊಕ್ಲೆಡ್ ಜೀರ್ದರಿನ್ ಗಳಸೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಮಧ್ಯಯುಗೊಡ್ ಜೀರ್ದರಿ ಯೂರೋಪುಡು ಒಂಜಿ ಜನಪ್ರಿಯೊ ವಸ್ತುವಾದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಅಪಗ ಯುರೋಪುದ ಜನೊಕ್ಲೆಡ್ ಜೀರ್ದರಿತ ಬಗೆಟ್ ದಿಂಜ ಇಚಿತ್ತೊ ನಂಬಿಕೆಲ್ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಜೀರ್ದರಿ ಸಾಂಕ್ನ ಕೋರಿಲಾ ಬಲಿತ್ ಪೋವಂದಿನಂಚ ತೂವೊಂದಿಪ್ಪೆದ್ಂಡ್ ಪನ್ಪುನ ನಂಬೊಲಿಕೆ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಆತೇ ಅತ್ತಂದೆ ಆನ್ ಪೊನ್ನಗ್ ಮದಿಮೆ ಆನಗ ಅಕ್ಲೆ ನಡುಟು ಸಾಮರಸ್ಯೊ ಪುಟ್ಟೊದ್ ಅಕುಲು ಬೇತೆಕ್ಲೆ ಒಟ್ಟುಗು ಅನೈತಿಕ ಸ೦ಬ೦ದೊ ಆವಂದಿ ಲೆಕೊ ಮಾಲ್ಪುನ ಗುಣೊ ಜೀರ್ದಿರಿಕ್ ಇತ್ತ್ಂಡ್ ಪನ್ಪಿ ನಂಬೊಲಿಕೆ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಜರ್ಮನ್ನೆರ್ ಮದಿಮೆ ಆನಗ ಅಕ್ಲೆ ಕಿಸೆಟ್ ಜೀರ್ದರಿ ಬುಕ್ಕೊ ಉಪ್ಪುನು ದೀಡೊಂದಿತ್ತೆರ್ಗೆ. ಯೂರೋಪ್ದ ದಿಂಜ ಕಡೆಟ್ ಜವ್ವನ ಸೈನಿಕೆ ಬುಡೆದಿನ್ ಬುಡ್ತ್ ಯುದ್ಧೊಗು ಪೋನಗ ಬುಡೆದಿನೊಟ್ಟುಗೆ ಜೀರ್ದರಿತ ಪೊಡಿನ್ ವೈನ್ದೊಟ್ಟುಗು ಸೇರಾದ್ ದೆತೊಂದಿತ್ತೆರ್ಗೆ. ಅತ್ತಂದ ಬುಡೆದಿ ಪ್ರೀತಿಡ್ ಮಲ್ತ್ ಕೊರ್ಪುನ ಜೀರ್ದರಿತ ಗ್ರೆಡ್ನ್ ಕೊನೊಪೆದೆಗೆ. ನ್ಯೂ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಯುಗೊದ ಯುರೋಪುದ ಜನೊಕುಲು ದಿಂಜ ಸುಗ೦ಧ ತೈಲೊಲೆಡ್ ಬುಕ್ಕೊ ಸುಗ೦ಧ ದ್ರವ್ಯೊಲೆಡ್ ಜೀರ್ದರಿನ್ ಗಳಸೊಂದಿತ್ತೆರ್. ೧೭ನೇ ಶತಮಾನೊದ ಪೊರ್ತುಗು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ದೇಸೊಲೆಡ್ ಬುಕ್ಕೊ ಯುರೋಪುದ ಬ್ರೆಡ್ ಇಂಚಿತಿ ಬೇಕರಿ ತೆನಸ್ಲೆ ತಯಾರಿಕೆಡ್ ಪೊತ್ತ್ನ ಜೀರ್ದರಿಕ್ ದಿಂಜ ಬೇಡಿಕೆ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಮದಿಮೆದ ಸ೦ದರ್ಬೊಡು ಮದಿಮಾಯ ಮದಿಮಾಲ್ ಜೀರ್ದರಿನ್ ಒಟ್ಟುಗೆ ದೀಡೊಂದಿಪ್ಪೆದೆರ್ಗೆ. ಜೀರ್ದರಿ ದೀಡೊಂಡ ಒರಿಯನ್ ಒರಿ ಬುಡುದಿಪ್ಪುಜೆರ್ ಪನ್ಪುನ ನಂಬಿಕೆ ಇತ್ತ್ಂಡ್ಗೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಕೆಲವು ಕಡೆಟ್ ಪೊಂಜೊವುನಕುಲು ಸುಳ್ಳು ಗರ್ಭೊನು ಪರೀಕ್ಷೆ ಮಲ್ಪೆರೆ ಜೀರಿಗೆ ಕಸಾಯೊನು ಪರ್ಪಾವೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಮದಿಮೆ ಆಯಿನ ಪೊಂಜೊವುನ ಬಂಜಿ ಮಲ್ಲೆ ಆಂಡ ಬಂಜಿನಾಲ್ ಆಯಲ್ಂದ್ ಸಂಸಯೊ ಬತ್ತ್ಂಡ ಅಯಿನ ಗೊಂತು ಮಲ್ಪೆರೆ ಜೀರ್ದರಿ ಕಸಾಯೊನು ಪ್ರಪಾವೊಂದಿತ್ತೆರ್. ತೆನಸ್ದ ತೊಂದರೆಡ್ದ್ ವಾಯುಬಾಧೆ ಆದ್ ಬಂಜಿ ಉಬ್ಬೆರ್ಂಡ ಜೀರ್ದರಿದ ಕಸಾಯೊನು ಪರ್ಂಡ ಬಂಜಿ ಸರಿಯಾವೊಂದಿತ್ತ್ಂಡ್.
ಇಂದೆನ್ ತುಳುಟು ಜೀರ್ದರಿ ಪನ್ಪೆರ್. ಉಂದು ತೂವೆರೆಗ್ ಬೂದು ಮಂಜೊಲ್ ಬಣ್ಣೊ ಉಪ್ಪುಂಡು. ನೆತ್ತ ವೈಜ್ನಾನಿಕ ಪುದರ್ Cuminum cyminum(ಕ್ಯ್ಮಿನುಂ).
ಜೀರ್ದರಿ ಏಪಿಯೇಸಿ ಕುಟು೦ಬೊಗು ಸೇರ್ನ ದೈಯಿ. ಈ ಕುಟು೦ಬೊಡು ೪೧೮ ಜಾತಿಗ್ ಸೇರ್ನ ೨೩ ಪ್ರಭೇದೊಲೆ ದೈಯಿಕುಲು ಉಂಡು.
ಜೀರ್ದ್ರರಕ್ ಒಂಜಿ ಏಕವಾರ್ಷಿಕ ಗಿಡ ಮೂಲಿಕೆ. ಬುಲೆಯಿನ ದೈಯಿ ೩೦-೯೦ ಸೆ೦.ಮೀ.ಎತ್ತರೊ ಇಪ್ಪುಂಡು. ಬುಡೊ ಸಪೂರೊ ಇಪ್ಪುಂಡು. ದಿಂಜ ಕಬರುಲು ಕೂಡ್ನ ಪುದೆಲ್ದಂಚ ತೋಜುನ ದೈಯಿ. ದೈತ ಇರೆ ಪಚ್ಚೆ ಇಪ್ಪುಂಡು. ಪೂತ ಗೊ೦ಚಲು ಕೊಡೆದಂಚ ತೋಜುಂಡು. ಪೂತ ಬಣ್ಣೊ ಹದೊ ಗುಲಾಬಿ. ಜೀರ್ದರಿತ ದೈಟ್ ಪೂಕುಲು ಒರೋನೆ ಅರಳುಂಡು. ಜೀರ್ದರಿ ದೈಟ್ ಆನ್ ಪೊಣ್ಣು ಅಂಗೊಲು ಒಟ್ಟೂಗೆ ಇಪ್ಪುಂಡು. ಜೀರ್ದರಿ ಪಂಡ್ದ್ ನಮೊ ಲೆಪ್ಪುನ ಸಸ್ಯ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ದೃಷ್ಟಿಡ್ ಅಯಿತ ಪರ್ಂದ್ಗ್. ಅಯಿತ ಬಿತ್ತ್ಗತ್ತ್. ಜೀರ್ದರಿತ ಅಪ್ಪೆ ಇಲ್ಲ್ ಉತ್ತರ ಈಜಿಪ್ಟ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಆಂಡ ದಿಂಜ ಪಿರಾಕ್ಡ್ದೆ ಜೀರ್ದರಿನ್ ಭಾರತ, ಚೀನ, ಅರೆಬೀಯಾ ಇಂಚಿತ್ತಿ ದೇಸೊಲೆಡ್ ಬುಲೆಪ್ಪಾವೊಂದು ಬತ್ತೆರ್. ಜೀರ್ದರಿ ಇತ್ತೆ ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ, ಬಲುಚಿಸ್ತಾನ, ಚೀನಾ, ತುರ್ಕೀಸ್ತಾನ್, ಪರ್ಷಿಯಾ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ್, ಇರಾನ್, ಇರಾಕ್, ಇ೦ಡೋನೇಷಿಯಾ, ಈಜಿಪ್ತ್, ಪ್ಯಾಲಸ್ತೈನ್, ಸಿರಿಯಾ, ಟರ್ಕೀ, ಮೊರಕೋ ಇಂಚಿತ್ತಿ ದೇಸೊಲೆಡ್ ಬುಲೆವೊಂದುಂಡು.
ಭಾರತೊಡು ಜೀರ್ದರಿಕ್ ದಿಂಜ ಬೇಡಿಕೆ ಇತ್ತ್ಂಡಲಾ ನಮೊನ ದೇಸೊಡ್ದು ಜೀರ್ದರಿನ್ ಶ್ರೀಲಂಕಾ, ಮಲಯಾ, ಪೂರ್ವಾ, ಆಫ್ರಿಕಾ ದೇಸೊಲೆಗ್ ಕಡಪುಡೊಂದುಲ್ಲೆರ್. ಆಂಡ ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನೊಡ್ದು ಜೀರ್ದರಿನ್ ಕೊಂಡರೊಂದುಲ್ಲೊ. ೧೯೯೯-೨೦೦೦ ಡ್ ಜೀರ್ದರಿತ ಬೇಡಿಕೆ ೧೩೭೬ ಟನ್ ಇತ್ತ್ಂಡ ೨೦೦೪-೨೦೦೫ಡ್ ೨೧೦೮ಡ್ ಟನ್ಗ್ ಏರ್ಂಡ್. ನಮೊನ ದೇಸೊಡು ೮.೯% ದಾತ್ ಬೇಡಿಕೆ ಜೀರ್ದರಿಗ್ ಹೆಚ್ಚೊಂದುಂಡು. ಭಾರತೊಡು ಜೀರ್ದರಿತ ಮಾರಟೊ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉತ್ತರ ಭಾರತೊಡು ಉಂಡು. ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಸೊ ರಾಜ್ಯೊದ ಜಂಬಲ್ಪುರ ಬುಕ್ಕೊ ರತ್ಲಮ್, ರಾಜಸ್ತಾನೊದ ಜೈಪುರ ಬುಕ್ಕೊ ಗಂಗಾ ಪುರೊಟು ಜೀರ್ದರಿತ ವಹೀವಾಟ್ ಉಂಡು.
This article uses material from the Wikipedia ತುಳು article ಜೀರಿಗೆ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ್ ಉಲ್ಲೇಕ ಮಲ್ಪಂದೆ ಇತ್ತ್ಂಡ, ವಿಸಯ "CC BY-SA 4.0" ದ ಅಡಿಟ್ ಲಬ್ಯ ಉಂಡು. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ತುಳು (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.