ಮಂಗೆ

ಕನ್ನಡೊದ ಕೋತಿದ ಹಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ ಉಪಗಣೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣೊದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನೊ ವಿಶ್ವೊದ ಮಂಗೆ ಅತ್ತಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಮಂಗೆ ಆತಿಪ್ಪು. ಆಂಡ ಏಪ್‌ಲೆನ್ ಹೊರತುಪಡಿಸಾಂಡ(ನರಮಾನಿಯೆರೆನ್ ಸೇರ್‌ದ್). ಮಂಗದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತೊ ಜೀವಂತೊ ಉಳಜಾತಿಲು ಉಂಡು. ಇಂದೆಟ್ ಮಸ್ತ್ ಜಾತಿಲು ಮರವಾಸಿಲು ಅಂಡಲಾ ಬಬೂನ್‌ನಂಚಿತ್ತಿನ ಪ್ರಧಾನೊವಾಯಿನವು ನೆಲತ ಮೇಲ್‍ಡ್ ವಾಸೊ ಮಲ್ಪುನ ಉಳಜಾತಿ.

ಕೋತಿ
ಕಾಲಮಾನದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ:
ತಡ ಆಯಿನ ಇಯೋಸಿನ್‌ - ಇತ್ತೆದ ಮುಟ್ಟ

ಬಾನೆಟ್ ಕೋತಿ
ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣ
ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ:	ಪ್ರಾಣಿ
ವಂಶ:	ಕಾರ್ಡೇಟ
ವರ್ಗ:	ಸಸ್ತನಿ
ಗಣ:	ಪ್ರೈಮೇಟ್
ಉಪಗಣ:	ಹ್ಯಾಪ್ಲೋರ್ಹಿನಿ
ಇಂಫ್ರಾಗಣ	ಸೆಮಿಫೋರ್ಮೆ
	(ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಹೆಕಲ್, ೧೮೬೬)
ಸೇರಿಸಾಯಿನ ಗುಂಪುಲು
ಕಾಲ್ಟ್ರಚಿಡೆ, ಸೆಬಿಡೆ, ಅಯೊಟಿಡೆ ಪಿತೆಸಿಡೆ, ಅಟೆಲಿಡೆ, ಸರ್ಕೊಪಿತೆಸಿಡೆ, †ಪಾರಪಿತೆಸಿಡೆ (ಅರಿದ್ಂಡ್)- (ಕುಟುಮೊಲು)
ಪಿದಾಯಿ ದೀತಿನ ಗುಂಪುಲು
ಹೊಲೊಬಟಿಡೆ, ಹೋಮಿನಿಡೆ- (ಕುಟುಮೊಲು)

ಕೋತಿ/ಮಂಗೆ ಹಾಪ್ಲೋರಿನಿ ಉಪಗಣ, ಬೊಕ್ಕ ಸಿಮಿಯನ್ ಅಡಿಗಣದ ಒಂಜಿ ಪ್ರೈಮೇಟ್, ಪ್ರಾಚೀನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ ಅತ್ತ್ಂಡ ನೂತನ ವಿಶ್ವದ ಕೋತಿ ಆದಿಪ್ಪು, ಆಂಡ ಏಪ್‍ಲೆನ್ ಬುರ್ದು. ಕೋತಿದ ಸುಮಾರು ೨೬೦ ಪರಿಚಿತ ಜೀವಂತ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು. ನೆಟ್ಟ್ ಮಸ್ತ್ ವೃಕ್ಷವಾಸಿ ಬೊಕ್ಕ ಬಬೂನ್‍ನಂಚಿನ ನೆಲತ ಮಿತ್ತ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಜಾತಿ ಉಂಡು.

ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಮಂಗೆಲ್ ಪಂದ್ ಎಂಕುಲು ಓವೆನ್ ಲೆಪ್ಪುವಂಕ್ ಆ ಗುಂಪು ರಡ್ಡ್ ಮಲ್ಲ ಗುಂಪುಲೆನ್, ಪರತ್ತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. ವಾನರ ಬೊಕ್ಕ ಮಾನವೆರ್ ಉಂದೇ ಗುಂಪುಡ್ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆರ್ದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಲೆಗ್ ಜಾಸ್ತಿ ಕೈತಲ್ದ ಸಂಬಂಧಿಲು.

 

ಮಂಗೆಲು ಆಕಾರೊಡು ಬಿನ್ನ ಅದ್ ಉಂಡು. ಉದಾಹರಣೆಗ್ ಪಿಗ್ಮಿ ಮಾರ್ಮೊಸೆಟ್ ೧೧೭ ಮಿಮೀ ನಾತ್ (೪.೬ ಇಂಚು) ಏಲ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಐತ ಬಾಲ ೧೭೨ ಮಿಮೀ (೬.೮ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಕೆಲಮರಟ್ ವಾಸ ಮಲ್ತ್ಂಡ ನನ ಕೆಲವು ಸವನ್ನಾಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುಂಡು. ತಿನ್ಯರೆ ಲ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರಭೇದಡ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಉಪ್ಪುಂಡು: ಹಣ್ಣುಗಳು, ಇರೆ, ಬೀಜೊಲು, ಕರಟಕಾಯಿ (ಚಿಪ್ಪಿನೊಳಗೆ ತಿರುಳಿರುವ ಕಾಯಿ), ಪುವು, ತೆತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ಯೆಲ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಲು.

ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚೊತ ಕೋತಿಲೆಡ್ (ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಅಮೆರಿಕಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಕೋತಿಳು) ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಲ (ಪ್ರಿಹೆನ್ಸೈಲ್ ಟೇಲ್) ಇಪ್ಪುನ ವಿಶೇಷವಾದುಪ್ಪುಂಡು ಉಂಡು 5 ನೆತ್ತ ಕೈ ಯಾ ಕಾರ್ ಡ್ ಕೆಲಸ ಮಲ್ಪುಂಡು ನೆಕ್ಕ್ ಭಿನ್ನವಾದ್ ಪರತ್ ಪ್ರಪಂಚೊದ ಮಂಗೆಲೆಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಶಕ್ತಿ ಇಜ್ಜಂದಿನ ಬಾಲ ಉಪ್ಪುಂಡು ಕೆಲವು ಕೋತಿಲೆಡ್ ಬಾಲ ತೋಜುಜಿ.

ಪರ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಏಪ ಬದಲಾಂಡ್ ಪಂದ್ ಅಂದಾಜಿ ಮಲ್ಪೆರೆ ಮಸ್ತ್ ಸಮಸ್ಯೆ ಉಂಡು. ಮೂಲ ಸಮಸ್ಯೆ ಪೊಸ ಪ್ರಪಂಚದ ಮಂಗೆಳು ಎಂಚ ಒರಾನೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗ್ ಬತ್ತ್ಂಡ್ ಪಂದ್ ಒಂಜಿ ಸಮಸ್ಯೆಯಾತ್‌೦ದ್. ಒರಾನೆ ಐಕ್ಲೆನ ಪಳಿಯುಳಿಕೆಲು ಸುಮಾರು ೨೬ ದಶಲಕ್ಷ ವರುಷದ ದುಂಬು ತೋಜುಂಡು. ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯಡ್ ಕೆಲವು ಪಳಿಯುಳಿಕೆಲು ಮಾತ ಮಂಗೇಲೆಗ್ ಮೂಲ ಅಂದ್ ಪನ್ಪುಂಡು. ಆಂಡ ಅಂಚಿನ ಒವ್ವೇ ಪಳಿಯುಳಿಕೆ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಡ್ ತಿಕ್ಕ್‌ದಿ ಜಿ. ಈ ಕಾಲಡ್ ಆಫ್ರಿಕಾ ಬೊಕ್ಕ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಅಂಚಾದ್ ಏರ್ಲ ಈ ವಿಕಾಸನ್ ಈ ಎರಡೂ ಖಂಡಲು ಸೆರ್ನಗ ಆಯಿನ್ ಘಟನೆ ಅಂದ್ ಪನ್ಪುಜಿ.^{: page 211-212}

ಮಂಗೆರೆನ್ ನರಮಾನಿಲು ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಯಾದ್ ಒರಿಪಾವೊನೊಲಿ. ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಲೆಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಆಕಾಶಯಾನೊಡು ಮಾದರಿ ಪ್ರಾಣಿಲಾದ್ ಬಳಸೊನೊಲಿ.

ಬಳಕೆ

 

ಕೆಲವು ಸಂಘಟನೆ ಕಾಪುಚಿನ್ ಕೋತಿಲೆನ್ ಸೇವೆದ ಪ್ರಾಣಿ ಅಧ್ ತ್ರೈನಿಂಗ್ ಕೊರ್ಪೆರ್. ಕೈ ಬೊಕ್ಕ ಕಾರ್ ಲಕ್ವ ಆಯಿನ ಸೇವೆಗ್ ನೆಕ್ಲೆನ್ ಬಳಸುವೆರ್. ಅಕುಲು ಇಲ್ಲದ ತಿಂಡಿ ತಿನ್ಪಿನ , ಸಾಮಾನು ಕನ್ಪಿನ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕೆಲಸಾಗ್ ಸಹಾಯ ಮಲ್ಪುಂಡು.ಮಾನವೆರು ಬಳಕೆಗ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಡ್ ವನ್ಯ ಜೀವಿನ್ ಪತ್ತುವೆರ್.

ಆಹಾರವಾದ್

ದಕ್ಷಿಣ ಏಶಿಯಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಡ್, ಆಫ್ರಿಕಾ ಬೊಕ್ಕ ಚೀನಡ್ ಮಂಗೆನ ಮೆದುಲುನ್ ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಕ್ಷವಾಡ್ ಉಪಾಯೋಗ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಡ್ ಕೋತಿಲೆನ್ ಆಹಾರವಾಡ್ ತಿನ್ಯರೆ ನಿಷೇದ. ಕೋತಿನ್ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಕೆಲವು ಭಾಗಡ್ “ಬುಶ್‌ಮೀಟ್” ಪಂದ್ ಪುದರ್ ಉಂಡು.

ಸಾಹಿತ್ಯೊಡ್

ರಾಮಾಯಣ ವಾನರಗ್ ಪಾತೆರ, ಕುಂಟು, ವಾಸ, ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಸೇರ್ದ್ ಮಾನವನ ಲೆಕ ಒಟ್ಟಿಗೆ ರಾಪಿನ, ಕುಜಲ್, ಚರ್ಮ, ಬಾಲ ದ ಗುಣಟ್ ಕೋತಿದ ಲೇಕ ತೋಜುಂಡು. ಚೀನದ ಪುರಾಣಡ್ ಸನ್ ವುಕೊಂಗ್ (ಕಪಿ ದೊರೆ) ಪ್ರಮುಖವಾಯಿನ ಪಾತ್ರ. ಜಪಾನಿನ ಜಾನಪದ ಸಂಸ್ಕತಿಡ್ ಸಂಜರು ಬೊಕ ಮೂಜಿ ಬುದ್ಧಿವಂತ ಕೋತಿಲೆನ್ “ಹಾಳ್ ತೂವೊಚಿ, ಹಾಳ್ ಕೆನೊಡ್ಚಿ, ಹಾಳ್ ಪತೆರೋಚಿ” ಪನ್ಪಿನ ನಾಣ್ಣುಡಿನ್ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಮಲ್ಪುಂಡು. ಚೀನದ ಪಂಚಾಗೊಡು ಪದ್ರಡ್ ಪ್ರಾಣಿಲೆನ ಚಕ್ರೊಡು ಒರ್ಂಬನೆತ್ತ ವರ್ತ ಕೋತಿತ ಆದುಂಡು.

ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಕೇತವಾದ್

ಭಾರತದ ಧರ್ಮೊಡು ಹನುಮಂತ ಮಂಗೆದ ಮೋನೆದ ಲಕ ಉಪ್ಪುನ ಮಾನವ ದೈವ. ರಾಮಾಯಣೊಡ್ ಹನುಮಂತೆ ಸೀತೆನ್ ನಾಡುನೆಟ್ಟ್ ಪ್ರಮುಖ ವಹಿಸುವೆ. ಮಸ್ತ್ ದೇವಸ್ತಾನೊಡು ಪ್ರತಿಮೆದ ರೂಪೊಡು ಹನುಮಾನ್ ದೈರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ದೀರ್ಘಾಯುಶ್ಯ ಕೊರ್ಪೆರ್ ಪಂದ್ ನಂಬಿಕೆ.

ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮೊಡು ಕೋತಿ ಬುದ್ಧನ ಸುರುತ ಅವತಾರೊಡು ಒಂಜಿ