Latɛŋ kʊnʊŋ

Latɛŋ kʊnʊŋ, Latɛŋ taa lɛ lingua Latīna ou Latīna lingua kɛ Italii kʊnʊŋ nɛ kɩlɩna Ɛndɩ-Erɔpʊ cejewiye taa nɛ kiɖetɛ lɛ pɔyɔɔdʊʊ kʊ nɛ Latium nɛ Room antique...

Roma taa kʊnʊmɩŋ wɩzii Englisɩɩ mbʊ pʊyɔɔ yɔ, Latɛŋ masɩ nɛ Arabɩɩ masɩ palakina tʊmɩyɛ. Englisɩɩ tɔm kɛ kʊnʊŋ sɔsɔʊ kɛ Kewiyaɣ Kɩkpɛndaɣ (Royaume-Uni) ɛjaɖɛ...

(canaʊ taa pɩɩkɛ Romanus (latɛŋ kʊnʊŋ taa lɛ, pʊ-tɔbʊʊ Roma tɛ romanice (latɛŋ cikpeluu taa lɛ) romanz yaa romans Fransɩɩ kʊnʊŋ taa). Pataka sakɩyɛ sakɩyɛ...

kɔzɩ kɔzɩ Candomble ɛsɔ sɛtʊ ŋgbɛ taa. Pama yʊrʊba kʊnʊŋ nɛ masɩ kpata naa ndɩ ndɩ ɛlɛ pakɩlɩ ñɩɣʊ Latɛŋ maʊ kpata yɔ kɛnɛ. Peenɛɛ ɛjaɖɛ taa lɛ, kewiyaɣ...

kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pɩyʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 11 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Na (latɛŋ kʊnʊŋ taa lɛ, natrɩyɔm). Sɔdɩyɔm tomnaɣ yem kɛ ñɩɣlɩm ɖɔfɩɩ pɩyʊ nɛ ɛ-yɔɔ ñɩlɩsɩɣ...

wɩlɩɣ maganɛzɩ kɛ ɛ-tɛ nɛ ɔkɩsɩzɛnɩ nɛ maganɛzɩ tɛ yaa magnesia nigra latɛŋ kʊnʊŋ taa. Kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ lɛ pama-ɩ se MnO2. Pʊtʊ ɛnʊ paasɩma-ɩ ɖooo canaʊ...

kpɛlɛkʊʊ taa pʊtʊ weyi pasɩma-ɩ nɛ ɛ-ñʊʊ mayaɣ ŋga 7 nɛ yʊsaɣ mayaɣ kɔyɔ N (latɛŋ kʊnʊŋ taa lɛ, nitrogenium). Ɛnʊ kɛna ñʊʊ kɛ pnɩkɩtɔzɛnɩ waa caŋga taa. Yɔɔdaɣ...

haal-pulaaren. Pamaɣ Flandɩ kʊnʊŋ nɛ Latɛŋ masɩ nɛ Arabɩ masɩ yaa Adlam masɩ. Ajɛyɛ sakɩyɛ maazaɣ nɛ paandɩ lɛ, ɖɩ-maɣna Latɛŋ masɩ nzɩ sɩñɩkʊ Afrika kɩ-kɛdɩnaʊ...

tɔm susu nɔmɔʊ taa. Suwahilii kʊnʊŋ wɛna masɩ nɛ matʊ ɖooo kpaɖɩŋ sakɩyɛ. Kiɖe tɛ lɛ, Arabɩ masɩ nɛ, ɖooo kpaɖʊ 19 alɩwaatʊ tɛmtʊ taa lɛ, Latɛŋ masɩ....

takayaɣsɩ taa kʊnʊŋ nɛ ɖɔɖɔ tɔm kɩmamatʊ nɛ tɩlɩyɛ tʊmɩyɛ tɛ kʊnʊŋ nɛ pɩlɩna hɩɖɛ ndɩ ɖɩyɔɔ lɛ, paɖɩna-kʊ labɩnaʊ tʊmɩyɛ ɖɔɖɔ ɛzɩ Latɛŋ yɔ Wɩsɩ Ɖɩɖʊyɛ...

Harcourt Teŋgʊ. Pamaɣ Igbo kʊnʊŋ nɛ Latɛŋ maʊ kpata tɛ masɩ nɛ ɖɔɖɔ nsibidi tɛ masɩ, nzɩ Ekpe ŋgbɛyɛ lakɩna nɛ tʊmɩyɛ. Igbo kʊnʊŋ wɛna nɔɔ kʊyʊʊ tɛ keɖeɣa...

Ɛsɔ kɩlaʊ tɔm takayaɣsɩ taa. Ɖeeɖe nɛ sɔnɔ yɔ Olofʊ matʊ lakɩ tʊmɩyɛ nɛ Latɛŋ masɩ kɛnɛ nɛ ɖama nɩnaʊ mbʊ kɛɛkɛ papɩzɩ nɛ patɩlɩ nɛ paña Olofʊ tɔmpe tɛ...

hɛkʊ wɛɛ kʊnʊŋ taa dictionarium ɖɩlɩna latɛŋ kʊnʊŋ taa mbʊ se dictio. Ɖɩcɔna kɔyɔ pama-ɖɩ nɛ n kʊyʊm, ɛlɩna latɛŋ dictio cɔlɔ. Ɛ-tɛ kajalaɣ tʊmɩyɛ labɩnaʊ...

ŋga ka-maɣmaɣ nɛ pɩɖɛna-wɛ nɛ ɛsɩndaa. Kewiyaɣ ɛjaɖɛ lɩmaɣzɩyɛ lɩna latɛŋ kʊnʊŋ taa status, ɖɩlɩna lakaɣ stare nɛ pʊ-tɔbʊʊ kajalaɣ se yiɣyiɣ sɩŋʊʊ, nabʊlɛ...

kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-tɛ ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 19 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ K (latɛŋ kʊnʊŋ taa lɛ, kalium). Ɛkɛ ñɩɣlɩm ɖʊʊyʊ pɩyʊ weyi ɛwɛ ɖɔfɩɩ yɔ, ɛhʊlɩmɩ ñɩɣlɩm...

Suluu kɛ-kɛ kʊnʊŋ ŋgʊ pɔyɔɔdɔɣ-kʊ kɩyɔɔdʊʊ yɔ nɛ nɔɔ nɛ naŋgbaŋgʊʊ yɔ pɔcɔ Eerɔpʋ tɔm kɩɖeɖetʊ heyiya talɩ. Mba mana kʊnʊŋ ŋgʊ nɛ latɛŋ matʊ taa. Kɔnaɣ...

weyi ɛya-ɖɩ latɛŋ kʊnʊŋ se tellurium pɩnaɣ 1798. Pʊtʊ ɛnʊ paya-ɩ nɛ Ɛnglɩsɩ kʊnʊŋ taa ɖɔɖɔ se Tellurium. Hɩɖɛ nɖɩ ɖɩlɩna latɛŋ halɩñɩŋʊ kʊnʊŋ taa se tellus...

kɔyɔ. Ɛ-hɩɖɛ lɩna latɛŋ kʊnʊŋ taa iris pʊ-tɔbʊʊ se tɩŋ kayʊʊ, pɩlɩna tɔlɩm sɛmɩŋ ndɩ ndɩ weyi ɛwɛ ɛ-tɛ pʊtʊnaa taa yɔ. Krɛkɩ nɛ latɛŋ tɔmpiye yaa ɛnglɩsɩ...

« « nèphèsh » lɩna yɔmpiye nɖɩ ɖɩ-tɔbʊʊ kɔyɔ se «Fezuu » yɔ ɖɩ-cɔlɔ. Latɛŋ kʊnʊŋ taa lɛ, tɔmpiye « âme » lɩna tɔmpiye «anima» cɔlɔ ? Pʊ-tɔbʊʊ se mbʊ pɩha...

Fatiikaŋ yɔ, ɛnʊ lɛ: Fatiikaŋ taa kpem lɛ Itaalii kʋnʋŋ pɔyɔɔdɩɣ, piyele Latɛŋ kʋnʋŋ kɛ pawɩlɩɣ sukulinaa taa nɛ ŋgʊ ɖɔɖɔ pɔyɔɔdɩɣ komina tʊma taa, pɔuyɔɔdɩɣ...