Bhutan

[File:Jigme_Dorji_National_Park,_Bhutan.JPG|thumb|Jigme Dorji National Park, Bhutan]]

u Bhutan (不丹) sa i labu nu Yaco, itiza i 27 30 N, 90 30 E, u eneng nu Bhutan kuyni. u ahebal nu lala' mapulung sa 38,394 km², u ahebal nu lala'ay sa 38,394 km², u ahebal nu nanumay sa 0 km²

hamin nu tademaw sa 750,125. kakalukan umah sa 13.60%, kilakilangan umah sa 85.50%, zumaay henay umah sa 0.90%.

u tapang tusu nu kanatal sa u Thimphu (辛布).

kakining nu kanatal demiad sa 17 bulad 12 demiad.

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Jigme Khesar Namgyel Wangchuck, micakat a demiad sa i 2006 a mihca 12 bulad 14 demiad.

u cunli nu Bhutan ayza sa ci Lotay Tshering, micakat a demiad sa i 2018 a mihca 11 bulad 7 demiad.

u kulit nu hata nu kanatal sa, situlu ku kulit, u takuliway u salengacay atu kamakamaay.

u sulit nu Hulam: 不丹

u sulit nu Lipun: ブータン王国

u sulit nu Amilika: Bhutan

wayway nu kalukakanan......

Bhutan hananay sa u skainayiay a nipalekal tu sakay kalisiw. i 2007 a mihcaan, ina Bhutan a tademaw nikaidaw nu sakay nu udipan nikala kapulungan sa (GNP per capita) 1400 nu Amuhuwanay a kalisiw. itida sa u sakatabakiay a nilaculan tu kalisiw sa, nau pacakay tu makay nanumay a nipadingkianay iti ya Ingtu hananay a kanatal ku sakaidaw, sipakay nu kapulunganay a nipabinawlan sa, i 2004 a mihcaan nu kitakitay a tademaw sakasilacul a nipatuduan a masausiay sa, ina Bhutan a kanatal silsilen sa, u sakay 192 kayadah nu kanatal kaladikudan tu, u nikapasilsil sa sakay 134 ku tideng, u kikulkikul tu sakay nu kalisiway.

(u kamu nu Hulam:不丹是最低度開發國家之一。2007年，不丹人均國民生產總值（GNP per capita）為1400美元。當地最大收入是售賣水力發電的電力予印度，據聯合國2004年的全球人類發展指數報告，不丹在192個國家中位居134位，經濟相對落後。)

nika micapi tu nu kitakitay a nikasumad atu nikasilaculan a matiyung, u binawlan miteka tu maycakay tu nutawanay a tuudtuud, atu u inakaay a tademaw malimad taynien i tuse maudip, nikaudip nu katuuday sa caay tu kataneng zibunay a nikaudip, sisa u cenhu hananay sa talakawtalakaw ku nikapenec nu sakay kalisiw, macunus ku sakainayi nu sasakawawen.

(u kamu nu Hulam: 不過近年來因全球化衝擊，國民開始購買進口產品以及人口移往都市，人民無法自給自足使政府財政壓力提升，進而使失業率提高。)

u kasaidaw nu baba’tuan sa ya salengacay a masalademay a ba’tu, sasakulitanay kalalumeniay a ba’tu. sakay nu kilalilngan sa nikacebetan sa makaala tu 72%. sakasingangan nu kilang atu balubalu sa katinengan nu kitakitay, ya sakahenulan a nikaidaw nu kilang sa ya Puti a kilang kalacicaan a kilang, atu ya disdis hananay a kilang. nu mukinay a sakasilacul a nisangaan tu sakay demidemiadan atu kalukakaenenan ya masa adidiay nu misiwbayay mucunusay tu kakawaw ku sitatungusay. nu malukay atu nu misakilakilangay i ayaw ku mukeliday, 74% nu musakawaway nu tademaw palunu malukay, pahudingay, musakilakilangay. nu sakay malukay sa i paymihcaan kalaidaw nu pilangecan tu tipus, kubkub, atu habay uyni sa u malutatapangan nu sikaydih han.

(u kamu nu Hulam: 礦石有白雲石、石墨等。森林覆蓋率72%。名木花草聞名於世，主要樹種有菩提樹、橡樹和松樹。工業以生產日用品和食物加工的小型企業為主。農業和林業為經濟主導，74%就業人口從事於農、牧、林業。農產品以每年一獲之稻米、玉米、小麥等為主。)

sakay nu nanumay a idaw nu dingki sa, u sakalisiwan a sakahenulan nu nipatidengan, hakay 72%ay nipadingkian sa mamin a sipacakay i India (印度).

(u kamu nu Hulam: 水力發電是經濟重要組成部分，約72%水力所產電力售予印度。)

misiwbayay tu paidangay akawa sa u masadumaay sakutekteken nu kalisiway a sakahenulan. i nu ayawan sa caay kalalacal tu nu sakay hekal ku kaudip nu Bhutan naynayi ku tineng, katukuh i 1974 a mihcaan itawya misulul tu nu dumaay a kanatal a tademaw tayni micumud. imahini sa idaw tu ku kangasiwan tu 150 a masakusiay mamidayli tu sakay nu miidangay a kakawaw. kanahatu caay piten tu kiyada han nu micumuday nu tademaw, nika u tayniay a labang sa uyda sa nipikuwanan atu masuninipay a piidangan a kakitidaan ku nipisulul nu cenhu, kalaidaw tuluay a nikapulug atu masakaoutay nu tayniay sa , malacacay nu tademaw sa i paydemiadan sa, a patahkal tu 200 a lasubu nu Amuhuwanay a kalisiw tu sapadamsu, u nikahini sa mamiading tu lahaday nu kitakitay nu Bhutan atulaylay nu kasumamadan.

(u kamu nu Hulam: 旅遊業是另一個重要經濟支柱。不丹過往是與世隔絕，1974年才開放外國人入境，國內現時有超過150家旅行代理商。儘管不丹對旅客並無限額，但觀光客只能參加受政府嚴密監督的觀光行程，3人或以上的團體逗留每人每天要交200美元的稅項，以保護不丹的自然環境及古老文化。)

sakay nu maladadanay a nikaidaw makaala tu 3000 km katanayu. yamawsen, luo, subayu, u sakahenulan a mamiculu tu tuudtuud a sadikedan. u kasaidaan a misiwbayay a kanatal ya Ingtu hananay, u mamiedapay tu sasalangatan nu kanatal tu sapiading. ina Bhutan sa mala u sadikuday a misulul pabinawlan tu kasitilibi atu wanlu a kanatal.

(u kamu nu Hulam: 公路長3000公里。氂牛、騾、馬為重要運輸工具。主要外貿對象和國防援助國是印度。

不丹也是世界上最後一個開放電視與網路的國家。)

u Bhutan a kanatal kasatimulan nu Yaco kalaidaw, saku nu Simalaya a buyu’ pasay nu walian a ngatu sacakatanay ilabuway nu kitidaan, nutip kalaamisan, atu nu amis malalitin tu China, nutipan, timul, atu nu walian sa sikalecad sa micapi tu Ingtu ya Sicin-pan,nu tipan niya Bengal (Monciyala-pan 孟加拉邦), atu Arunachal Pradesh (Alunaciyael-pan 阿魯納恰爾邦) acacalap ku kenis.

(u kamu nu Hulam:不丹位於亞洲南部，是喜馬拉雅山東段南坡的內陸國家，西北部、北部與中國接壤，西部、南部和東部分別與印度錫金邦、西孟加拉邦、阿魯納恰爾邦交界。)

maylabuay nu kitidaan nu kanatal nu Bhutan, nikasapal nu lala’ sa nu amisan sa kalatalakawan nu timul sa makasasa, nu amisan a demiad sa sisienawan, buyubuyuan sa masamihcaan kasaupu nu sulda, kalatebanan nu kenis masadihpay a sauwac kaladihkuan ku demiad, macebet ku kilakilangan nu timul,u enal sa kalasapalan u masalalemeday  u kamu sa nu Yasetay a demiad sa, iti nu enengan sa mala nu kalatimulan u Asia a kenis, i kanatal nu kaidaw tu masakilangay sa makala tu 72%, u sayaway i Nanya.

(u kamu nu Hulam: 該國內陸山國，地勢北高南低；北部山區氣候寒冷，高山終年積雪，中部河谷地帶氣候較溫和，南部森林密布，丘陵平原屬濕潤的亞熱帶氣候，地理上屬南亞區域。全國森林覆蓋率為72%，為南亞第一。國內最高山峰為位於中國和不丹的邊境地區的干卡本森峰，海拔7570米。)

i kanatalay sakay pasubanaay, paisingay sapiedap tu nu siyakayay caay pilikalisiw. u nikahida sa u maydih a musipet misinanut tu lalangawan, musakawaw ku binawlan, micudad a silusit tu nu laylayay a dikuc, sicaduding ku tatama sa ya (Gho, nu udip pitahpu katukuh i tusut ka tanayu), u tatayna nikasidikuc sa ya (cila) (Kira, kalaudipan katanaya pasu sikidudung tu duhepicay a dikuc); u sakay nisangaan tu luma’ sa a sipakay tu nu laylayay a nidateng tu a sipatideng, siduma u paisingan, gingku, cacudadan, atu nipisangaan tu luma’, caay tu pisausi tu nau canan ku zayliw nu sasangaan,ya lanu haw ya nu amutuay haw a sa mudateng, kuy a misulul tu nu dadutudutucanay a  sapaadih. kanahatu ina Bhutan muhida henay ku nipadutuc tu laylayay a kaadih i kanatal nu heni, zayhan katukuh ayda cayay henay pilayap ku nu kitakitay a kapulungan a kanatal, u nu Bhutan nisangaan sa caay henay kapahedek tu nu laylay a lakuwtay a nipiliwan sa.ya miacing sa u sa nu Bhutanay sakanatalay a kuntaw.

(u kamu nu Hulam: 國內教育、醫療等社會服務都是免費的。為了保留傳統文化，民眾上班、上學必須穿著傳統服裝：男人穿「幗」（Gho，連身及膝短袍），女人穿「旗拉」（Kira，連身長裙和薄外套）；所有建築也得依照傳統形式搭建，不論是醫院、銀行、學校或是住家，也不論用的材質是泥土還是鋼筋水泥，必須遵循傳統的風格。雖然該國仍維持傳統古國的模樣但至今境內還沒有被聯合國認定的世界遺產。射箭是不丹的國術。)

ina Bhutan sa iti UK (Inggo 英國) a cacudadan kunida sananay a nipalekalan tu ( kitakitay kalipahakan a nipabacuan ) makaala tu sakawalu ku nipasilsilan, nika nudikudan sa maselepmaselep ku nipasilsilan, iti 2016 a mihcaan tu nu kitakitay a tu sakay nu lipahakay a kanatal nipisilsil sa u Bhutan kalaidaw nu ngangan sa nudikudan tu saka 84, mademec henay nu Lipiya, Huilipin, Aelciliya,mapaengaw ku hekalay nu kitakit mapabaliw ku balucu, kaayawan nu singanga nu Bhutan nipatidengan tiya u sakalipahakay a kanatal sa, hakay nau sikakelec nu cengce atu nipasubanaan a nipaadin, atu nu tilibiay siyakayay nipikuwan, malawilaw ku balucu nu binawlan atu nu hekalay a satebul, beleng saan a micumud sikalaliwasak nu nidateng tu masalisapen ku malatu pacebaay.

(u kamu nu Hulam: 不丹曾經在英國萊斯特大學自辦的「世界快樂地圖」獲得排名第八。但之後排名一路下滑，於聯合國2016年世界快樂報告中不丹排名84，輸於利比亞、菲律賓、阿爾及利亞，引起外界開始質疑之前不丹的快樂王國形象是建立在嚴格政教合一體制下的媒體管制與社會管制，造成群眾沒有與外界的比較心理，而一旦外界訊息開始大量進入就會瓦解這一假象。)

2004 a mihcaan 12 a bulad 17 a demiad, ina Bhutan a cenhu pabinawlan maypulu tu kanatalay a tademaw lacus tu a mitabaku sa a pahulic, uyni sa u nu kitakitay malasayaway a sihulic mamipulu tu sakay nu tabakuay a kawaw. mipulu tu binawlan lacus a mitabaku i kapulunga a kakitidaan, lacus tu a iti hekalay a mitabaku. i puenengan sa caay pisulul a pacakay tu dumadumaay a tabaku, anu idaw kupacukasay sa a mabaking tu 225 nu Amuhuwanay a kalisiw, anu kinapinaan a madakep tu nipacakay sa a  mapacebis ku kika nu sapacakay, anu idaw ku cayay pakaales tu nikaapiyan sa, taneng a makay nu tauay a kanatal micumud tu tabaku ku binawlan, nika a padamsu tu 100% palasubu nu kalisiw, pakay nu cenhuay a nisausian pulung han sa hakay 1% a dada ku mitabakuay nu binawlan.

(u kamu nu Hulam: 2004年12月17日，不丹政府宣布全國禁菸令，這是世界上第一個全面禁菸令。居民不准在公共場所抽菸，也不准在任何戶外地點抽菸。本地商店不准賣任何菸草產品，違反者每次罰款225美元以上，多次違反者可能被吊銷商業執照。無法戒除菸癮的居民可以自己進口香菸，交100%的進口稅。按政府估計，全國只有1%左右人口抽菸。

mipulu ku cenhu tu binawlan a siduma sananay a miletek tu kilang, miadup atu mikutkut tu kalabudawangan, pasu ya galasu hananay a sasalaculan. uyni sa sakay nu hungtiay a cedang a nipaayaw: a caay pikinabakah tu lahaday a kitidaan sakasamata nu pakalisiway a palalekal, ( sisa u Bhutan sa nayay ku mamikulitay a masakusiay )

(u kamu nu Hulam: 政府禁止人民私自砍樹、打獵和採礦，甚至使用塑膠袋。這是王室政策的大前提：絕不犧牲自然環境以成全經濟發展（因此不丹也沒印刷業）。)

kanahatu iti 1980 a mihcaan pabinawlan tu sakay nu ( kalua awaanay a hulic ) mutena tu mala awaay a sima a ay sa a pahilic, nika u sakay nu laylayay atu nu likisiay a nikasasiket sa, u Bhutan a kanatal sa u palaheciay tu taneng a misakiyadah tu kasasiacawa a kanatal, anu mahtatusaay sulul asa ku balucu’ kapah tu.

(u kamu nu Hulam: 儘管於1980年頒布《婚姻法》限定一夫一妻制，但因為傳統習俗及歷史關係，不丹仍是少數可實行一妻多夫及一夫多妻的國家，只要雙方自願就可以。)

u Bhutan a cenhu kanahatu caay pipulu tu sakay nu kaluacawaan nu masadumaan a kanatal a tademaw, nika musuayaw tu kaluacawaan a kawaw sa kangeluan a pahulic, masulitay nu kaluacawaan u hulic nu Bhutan, anu malacawa atu nu dumaay a kanatal sa, i nu dikudan a mapaales ku sakaidaw nu sihuciw, i labu nu pisakelec sa a caay tu sululen a pacaliw tu sakikalisiw, sapalekal tu sasikawaw a kalisiw, u lala' atu papahabayan tu aadupen, anu u i nabakuwan a musakawaway sa, a caay tu sakaidaw nu sacakat nu udip, anu u i hekalay a musakawaw tu sacabayanay a tademaw atu nu hitayay a musakawaway, a pacudad tu sakasiales nu kawaw anucaay sa a mapaae nu kanatal.

(u kamu nu Hulam: 不丹政府雖然沒有阻止國人與異國人士通婚，但對於異國通婚法律相當嚴苛，根據不丹婚姻法，與外籍人士結婚的不丹人將在婚後失去國民福利，當中包括不再獲得政府的貨款、創業資金、土地和牲口，若是公務人員，他們就只能停留在當下的等級，從此不能獲得晉升，若是外交官員和國防工作者，必須得呈辭或被辭退。)

kanahatu idaw ku hang sananay nu Bhutan a tademaw kasibakah ku huciw, nika u sapisinsi tu kaluacawaan a kawaw caay kadayum, kalibutan aca ahebet ku nipisulul a sikaidaw, u cenhu nu Bhutan sa miliclic tu nu tauay a kasaacawa, sakay nu likisi, nina, laylay, kamu, u sapaading tu sasaacawaan a tademaw nikatinengan, ku sakasaan a caay pakaala tu kaluacawaan a kika.

(u kamu nu Hulam: 即使有不丹人願意犧牲國民福利，結婚的申請和手續也相當複雜和很難批准，不丹政府會對外籍伴侶拷問歷史，習俗、傳統、語言等，確保該名伴侶充分了解不丹，否則拿不到結婚證書。)

kutusian sa nu tauway a kanatal atu nu Bhutan a binawlan malaacawa sa, nudikudan sa caay kunida sa sikala tu nu kanatalay a kika, u nikaydih sa nasikayda i sakalibutan a misinsi, kusa a milayap tu nina dutucdutuc hulic. kutusi sa nu hekalay a tademaw laecus a pabangbang pangiha tu nu umituhuday a singgu, u sakiacawa sa malecad tu a sikainayi ku canacanan a huciw nu kanatal.

(u kamu nu Hulam: 同時，外籍人士與不丹人結婚後不會自動獲得國籍，而是需要經過一套複雜嚴苛的程序才能申請，再來，外籍伴侶必須遵守不丹的習俗傳統、法律等。外籍伴侶更不能宣揚佛教以外的宗教，伴侶們也會和不丹情人一樣，失去國民的福利。)

• CIA
• 外交部
• List of current heads of state and government
• 不丹
• ブータン王国
• Bhutan