Józef Lompa

29 czyrwnia 1797 we Rōżanyj Gōrze, um. 29 marca 1863 we Woźnikach) – polski i ślōnski działŏcz, poeta, dolmeczer, publicysta – spōłprŏcownik mocka tamtyjszych pism, prozaik, piōnier chopskij ôświaty a etnografije na Ślōnsku. Prekursor procesu polskigo ôdrodzyniŏ nŏrodnego na Gōrnym Ślōnsku jak tyż autōr szkolŏrskich podryncznikōw.

Józef Lompa
Szkryfōnek Józefa Lompy z cajtōngu „Tygodnik Illustrowany” ze 1860 roku
Miano i nazwisko	Józef Piotr Lompa
Data narodzyniŏ	29 czyrwnia 1797
Plac narodzyniŏ	Rōżanŏ Gōra (Ôleszno)
Data śmierci	29 marca 1863
Plac śmierci	Woźniki
Nŏrodowość	Polok, Ślōnzŏk
Przemianek	A. Mieczyński
Fach	działŏcz, poeta, dolmeczer, publicysta
Ôjciec	Michał Lompa
Familijŏ	Józefa Strożek
Galeryjŏ zdjyńć a grafik we Wiki Commons

Narodziōł sie we 1797 we Rōżanyj Gōrze, we małōmiyszczańskij rzymieślniczej familiji. Jego fater, Michał Lompa, mioł we Rōżanyj Gōrze mały dōmek kaj kludziōł kramarski i zielyniczy sklepik, a matka Józefa ze Stróżkōw była z Dobrodziynia leżōncego we lublinieckim krysie (terŏz we ôpolskim). Józef Lompa bōł dwukrotnie żyniaty i mioł we sumie 16 bajtli, kerym nadŏwoł po pŏrã wyszukanych mian: Ernestina Josephina Catharina, Gustaw Eduard Aegidius, Teodor Ferdynand, Carl Otokar Adam.

 

 

We familijnym mieście skōńczōł elymyntarnõ naukã jak tyż pobiyroł nauki szpilu na ôrganach i hoślach, dziynki czymu mōg zarŏbiać pijōndze jako muzyk. Bez rok bōł ôrganistōm we Wielōniu, a niyskorzij podyjmnōł robotã we Rōżanyj Gōrze jako pisŏrz, gyrichtowy dolmeczer, guwerner a sekretŏrz „Kōmisyje gyneralnyj spraw ziymskich i włościańskich”. We latach 1815–1817 bildował sie we katolickim syminarium we Wrocławiu. Przōdzi robiōł jako rechtōr elymyntarnych szkōł we Cieszynie, Łomnicy, jak tyż we Lublińcu. Prziczyniōł sie do utworzyniŏ elymyntarnyj szkoły we Lubszy koło Lublińca, kaj bez kol. 30 lŏt robiōł na posadzie rechtora, ale tyż wykōnowoł funkcyje gmińskigo pisŏrza i ôrganisty. Bōł poliglotōm jak tyż przysiyngłym dolmeczerym polskij, czeskij i miymieckij gŏdki, dziynki czymu robiōł przi kōmisyji ôbsztalujōncyj granice miyndzy Krōlestwym Polskim a Ślōnskem.

Kej robiōł na posadzie rechtora we Lubszy napoczōn działalność pisarskõ, ôbywatelskõ a nŏrodnõ, za co ôstoł dyscyplinarnie zwolniōny we 1849 roku bez pruske władze. Władze ôpolskij rejyncyje pozbyły go tyż pynzyje a ôdebrały mu sużbowe miyszkanie. We 1858 roku skirz policyjnych szykan przeniōs sie do Woźnik, kaj bōł gyrichtowym dolmeczerym.

Bez cołki ôkres roboty we szkole zaangażyrowany we literackõ twōrczość. We Bytōmiu zwiōnzany bōł z tamtejszym wydŏwnictwym „Dziennik Górnośląski”, broniōncym praw i gŏdki polsko-ślōnskij ludności. We 1848 roku bōł inicjatorem założyniŏ Tŏwarzistwa Rechtorōw Polŏkōw jak tyż Tŏwarzistwa Robiōncych dlŏ Ôświaty Ludu Gōrnoślōnskigo we Bytōmiu. We 1849 roku społym z rechtorym Emanuelem Smołkōm założōł Tŏwarzistwo Rechtorōw Polŏkōw we Bytōmiu. Przeciwstawiał sie germanizacyje. Dopōminoł sie nauki polskij gŏdki a historyje Polski we szkołach jak tyż bōł zaangażyrowany we idyjõ tworzyniŏ polskich bibliŏtyk na Ślōnsku. Założōł Czytelniã Chopskõ we Lubecku k. Lublińca.

Utrzimowoł kōntakty z inkszymi działŏczami polonijnymi we Prusach. Korespōndowoł z mocka znŏcznymi Polŏkami: Józefem Łepkowskim, Jerzym Bandtkie, Kazimierzem Wóycickim jak tyż Józefem Kraszewskim, kerymu m.in. przesłoł we 1861 roku wiersz Przestroga do przeciwników narodowości polskiej na Śląsku Pruskim.

Umrził 29 marca 1863 roku, bōł poschrōniany na smyntŏrzu we Woźnikach.

 

Etnograficzne

• Powieści gminne śląskie
• Przysłowia i mowy potoczne ludu polskiego na Śląsku
• Historya o Gryzeldzie i margrabi Walterze
• Klechdy, czyli baśnie ludu polskiego na Śląsku
• Pieśni ludu śląskiego

Popularnonaukowe

• Kruszce śrebrne w Bytomiu Górnośląskim
• Nowe udoskonalone pszczelarstwo ks plebana Dzierżona
• Historyczne przedstawienia najosobliwszych zdarzeń w królewskim mieście powiatowym w Oleśnie
• Krótkie wyobrażenie historyi Szląska dla szkół elementarnych
• Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej
• Książka do czytania dla klassy średniej szkół katolickich miejskich i wiejskich
• Przewodnik do rachunków pamięciowych dla Nauczycieli elementarnych jako też dla własnego ćwiczenia się
• Pielgrzym w Lubopolu, czyli nauki wiejskie, szczególniej dla ludu szląskiego zastosowane
• Wzory kaligraficzne polskie
• Krótki rys nauki naturalnej
• Wskazówki do stosownej uprawy wiejskich warzywnych ogrodów
• Przewodnik dokładny dla odwiedzających święte miejsce (...) w Częstochowie

Gŏdkowe

• O śląsko-polskiej mowie
• Granice mowy polskiej na Śląsku pruskim
• Idyotyzmy i germanizmy śląskie
• Spis książek polskich w Śląsku pruskim wydanych

Rōmany

• Zamek w Głogówku
• Turcy w Górnym Szląsku. Powieść prawdziwa i zabawna z drugiej połowy XVIII wieku

Religijne

• Historya o pobożnej i błogosławionej Petroneli, polskiej pustelnicy na górze Chełm u S. Anny w Górnym Szląsku
• Kwiaty moralne zbierane na Górze Świętej Anny w Górnym Szląsku, wydawające najprzyjemniejszą wonność i posiłek dla dusz pobożnych chrześciańskich: bukiet pierwszy
• Kancjonał pieśni kościelnych z melodiami
• Zbiór pieśni na Boże Ciało

 

Dynkmal Józefa Lompy we Zŏbrzu-Biskupicach

 

Dynkmal Józefa Lompy we Woźnikach

 

Dynkmal Józefa Lompy we Ôpolu

 

Literatura

Postać Lompy została upamiyntniona we literaturze.

• We 1932 roku Zofia Kossak we zbiorze Nieznany kraj poświynciyła Lompie rozprŏwkã Pierwsze światła.
• We 1945 roku Kazimierz Gołba poświynciōł mu dramatycznõ sztukã pod tytułym Lompa.

Muzea i dynkmale

• We Lubszy na terynie szkoły je Izba spamiyńci Józefa Lompy.
• Dynkmale Józefa Lompy sōm we Zŏbrzu-Biskupicach, Woźnikach i Ôpolu

Józef Lompa jako patrōn

Józef Lompa je patrōnym szkōł we:

• Lubszy
• Kudowie-Zdroju
• Rōżanyj Gōrze
• Starczy
• Woźnikach
• Radzionkowie
• Ślōnskij Rudzie
• Grodkowie
• Bytōmiu
• Łodzi
• Katowicach
• Chorzowie

Je tyż patrōnym ulic we:

• Katowicach
• Lublińcu
• Pszczynie
• Piekarach
• Rybniku
• Kandrzinie-Koźlu
• Brzegu
• Rōżanyj Gōrze
• Wrocławiu
• Zŏbrzu
• Ziymbicach
• Świdnicy
• Prudniku
• Niymodlinie
• Woźnikach
• Bielsku-Biołyj