Istorija Sudana

Izraz je izveden iz arap. بلاد السودان bilād as-sūdān, ili „zemlja crnaca” i može se upotrebiti slobodnije od Zapadne i Centralne Afrike u uopštem smislu, a posebno Sahela.

U starom su veku u dolini gornjeg Nila, na području između prve i šeste katarakte, tada zvanom Nubija, postojala su tri kušitska i meroetska kraljevstva. Na njih je velik uticaj izvršila civilizacija Starog Egipta s kojom su se često sukobljavali, ali i trgovali i preuzimali njene kulturne tekovine. U trećem ili četvrtom veku na područje Sudana proširilo se hrišćanstvo, ali sredinom 7. veka sa severa dolazi islam koji tokom sledećih hiljadu godina postaje dominatna vera. Važna kraljevstva srednjovekovnog Sudana bila su Makurija i Senar.

Godine 1820, Sudanom je zavladao susedni Egipat. Egipatska vlast, a posebno pokušaj ukidanja ropstva u drugoj polovini 19. veka, koji su podupirale zapadne kolonijalne sile, izazvali su veliko nezadovoljstvo Sudanaca pa je 1885. godine izbila pobuna pod vodstvom Muhameda Ahmeda - Mahdija, koja je nakon početnih velikih uspeha okrunjenih osvajanjem Kartuma 1885. godine i uspostavom države, ipak ugušena pobedom britanske vojske 1898. godine. Formalno domen Velike Britanije i Egipta, Sudan je de fakto bio pod upravom Britanaca koji su ga podelili na napredniji arapski sever i afrički jug, koji je prepušten hrišćanskim misionarima.

Godinu dana pre sticanja nezavisnosti 1956. godine, na jugu je izbio građanski rat zbog nezadovoljstva tamošnjih hrišćana hegemonijom muslimana u političkom i privrednom životu zemlje. Mirovni je sporazum postignut 1972. godine, posle 17 godina borbi, ali se rat ponovno rasplamsao 1983. godine nakon ukidanja dogovorene autonomije juga i uvođenja elemenata šerijata u sudanske zakone. Od nezavisnosti, Sudanom su uglavnom vladali vojni oficiri koji su na vlast dolazili državnim udarima. General Omar el Bašir je došao na vlast državnim udarom 1989, a pobedio na izborima 1995. godine. Omar el Bašir je bio drugi put izabran za predsednika Sudana 30. 12. 2000. godine, i obećao je da će nastaviti napore za uspostavljenje mira u zemlji u kojoj je oko dva miliona ljudi poginulo u sukobima u građanskom ratu ili umrlo od gladi. Tokom 1990-ih ovde je svoju bazu imao Osama bin Laden. Godine 2003. sukobile su se provladine paravojne jedinice Džandžavidi i nearapski islamski gerilci u istočnoj pokrajini Darfur.

 

Dolina Nila

Do osmog milenijuma pre nove ere, ljudi neolitske kulture su se tamo naselili u sedentarnom načinu života u utvrđenim selima od čerpića, gde su lov i ribolov na Nilu dopunjavali sakupljanjem žita i stočarstvom. Tokom petog milenijuma pre nove ere, migracije iz Sahare koja se sušila dovela su neolitske ljude u dolinu Nila zajedno sa poljoprivredom. Stanovništvo koje je rezultat ovog kulturnog i genetskog mešanja razvilo je društvenu hijerarhiju tokom narednih vekova, i postalo je Kraljevstvo Kuš (sa glavnim gradom Kerma) 1700. godine pre nove ere. Antropološka i arheološka istraživanja ukazuju na to da su tokom preddinastičkog perioda Donja Nubija i Magadan Gornji Egipat bili etnički i kulturno skoro identični, i da su na taj način istovremeno evoluirali sistemi faraonskog kraljevstva do 3300. godine pre nove ere. Zajedno sa drugim zemljama na Crvenom moru, Sudan se smatra najverovatnijom lokacijom zemlje poznatog starim Egipćanima kao Punt (ili „Ta Netjeru“, što znači „Božji plan“), čije prvo pominjanje datira iz 10. veka pre nove ere.

Istočni Sudan

U istočnom Sudanu, Butana grupa se pojavljuje oko 4000. godine pre nove ere. Ovi ljudi su proizvodili jednostavnu ukrašenu grnčariju, živeli u okruglim kolibama i najverovatnije su bili stočari, lovci, ali i konzumirali kopnene puževe, a postoje dokazi i za poljoprivredne aktivnosti. Grupa Gaš je nastala oko 3000. godine pre nove ere i još je jedna praistorijska kultura poznata sa više mesta. Ovi ljudi su proizvodili ukrašenu grnčariju i živeli od zemljoradnje i stočarstva. Mahal Teglinos je bio važno mesto veličine oko 10 hektara. U centru su bile iskopane kuće izgrađene od cigle od blata. Pečati i otisci pečata potvrđuju viši nivo administracije. Sahranjivanje na elitnom groblju obeleženo je grubim nadgrobnim pločama. U drugom milenijumu usledila je grupa Džebel Mokram. Proizvodili su grnčariju sa jednostavnim urezanim ukrasom i živeli u jednostavnim okruglim kolibama. Ekonomska osnova je najverovatnije bilo stočarstvo.