თუთუმი

გუმნაღელი კოლოფი რე. ამერიკას დო ავსტრალიას გოფაჩილი რე 60-შე უმოსი თუთუმიშ გვარობა. კულტივირაფილი რე 2 გვარობა: კულტურული ანუ ოშუმალიი თუთუმი (Nicotiana tabacum) დო ჯვემაშ თუთუმი (Nicotiana rustica). დეკორატიულ მებაღობას თუთუმიშ თიჯგურა გვარობეფს გჷმირინუანა, ნამუეფსჷთ დიდი ფურცელეფი დო შურამი პიოლეფი უღუ.

ოშუმალი თუთუმი მიარეწანიანი ჩანარი რე, მარა მოჸუნა მუჭთ ართწანიანი. თუთუმი თინი, მორგვალე, 2,5 მ-შახ სიმაღალაშ ღერი უღუ, ნამუთ ჟლეშე დოჸალერი რე. ფურცელეფი ღერს მორანწკეობათ რე დვალირი, მითოხუნელი ვარდა ყერწამი, ნთელანდოამი. ფირფიტა ოვალური, მორგავლე ვარდა ელიფსური რე, ფერო წვანე (ოშა-გოშათ ჸვინთელი ვარდა მოწვანე-მოჸვინთალე). პიოლეფი ხუთმაკათურამი ვარდიშფერი, ჭითა ვარდა ჩე რე, ნამუთ აკოშაყარელი რე ციმოზური ტიპიშ ბიბლათ თარ ღერს დო ელახიანი ჸალეფიშ კონკეფს. გუმნაღელს დიდი მუდანობათ რე ჭიფე, რუმე ბურნათი თასი (1000 თასი 60-80 მგ-ს იწონჷ).

თუთუმიშ ოვეგეტაციე პერიოდი რე 135-170 დღა. თინა სიტიბამოჸოროფე (თასიშ გოღვიღვინაფაშო ოპტიმალური ტემპერატურა 27-28 °C, ღერიშ დო ფურცელეფიშ ძინა-გოვითარაფაშო 24-28 °C) დო სილამეშ მუმათხუალი (გიშაკერძაფილო რსული ფალუაშ პერიოდის) ჩანარი რე, ოჩამური ნიფთიარობეფსჷთ დიდი მუდანობათ ემუშორენს. ჯგირო ჩანს ქექე დო ოშქაშე უჩადიხეფს, რუუს დო ჭუბურა დიხეფს. ფურცელიშ ნაწარმიშ ხარისხი დოჸუნს ცილეფიშ დო ნოშქერწყარეფიშ ელაზჷმაფას, ნიკოტინიშ დო ეთერამი ზეთეფიშ მაკათაფობაშე. თასი იკათუანს 30-35% ციმუამ ზეთის, ნამუსჷთ ტექნიკური ღანკეფშო (ოსუმალარი მასალაშო) გჷმირინუანა.

თუთუმიშ ოდაბადეთ იკოროცხჷ ობჟათე ამერიკა. ევროპას (ესპანეთი, პორტუგალია, უკული საფრანგეთი, გერმანია, იტალია) ამერიკაშე მიშეღეს XV ოშწანურაშ ბოლოს დო XVI ოშწანურაშ I ნორთის. მაართაშე დიჭყანეს დეკორატიულ დო ოკურნალე ჩანარო. რუსეთის თუთუმქ გიფაჩჷ XVII ოშწანურაშ დაჭყაფუს.

საქორთუოშა თუთუმი XVII ოშწანურაშ ბოლოს დო XVIII ოშწანურაშ დაჭყაფუს მუშეღეს. თენა რდჷ დაბალი ხარისხიშ ჯვემაშ თუთუმი. მაღალხარისხამი ოპაპიროსე თუთუმიშ კულტურაქ — ჩქინწკჷმა XIX ოშწანურაშ I ნორთის გიბჟინჷ. თუთუმი მაართაშე აფხაზეთის დაჭყანეს, უკული - აჭარას დო ბოლოს - ბჟაეიოლ საქორთუოშ რაიონეფს (მარნეული, ბოლნისი, ყვარელი, ლაგოდეხი დო შხვა).

• თუთუმიშ ლახარეფი დო მანებელეფი
• თუთუმიშ რეწუალა
• თუთუმიშ ნაწარმი
• თუთუმიშ წურწუა

• ჯაფარიძე ა., დგებუაძე ო., მეთამბაქეობა, თბ., 1973;
• Бучинский А. Ф., Володарский Н. И., Асмаев П. Г., Табаководство, 2 изд., М., 1959;
• Ласарейшвили М., Д., Чиков А. В., Агротехника вчсоких урожаев табака, Сух., 1960;
• Справочник табаковода, М., 1965;
• ჯაფარიძე ა., ქსე, ტ. 4, გვ. 582, თბ., 1979