Andora, ufisialmente el Principato de Andora el é in stato de l'Europa, in mes ai monti Pirenei, infra Spagna e Francia.Andora la konfina a nord e a est ko la Francia, mentre a sud e a ovest co la Spagna.
Andorra (ca) | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Ino | El Gran Carlemany | ||||
Bomò | «Virtus Unita Fortior» «El País dels Pirineus» | ||||
Pozision | |||||
Continente | Europa | ||||
Capitałe | Andora ła Veła | ||||
Popołasion | |||||
Totałe | 85 101 (2023) 85 101 (2023)/(2022)/(2021)/(2020)/(2019)/(2018)/(2017)/(2016)/(2013)/(2012)/(2011)/(2010)/(2009)/(2008)/(2007)/(2006)/(2005)/(2004)/(2003)/(2002)/(2001)/(2000)/(1999)/(1998)/(1997)/(1996)/(1995)/(1994)/(1993)/(1992)/(1991)/(1990)/(1989)/(1988)/(1987)/(1986)/(1985)/(1984)/(1983)/(1982)/(1981)/(1980)/(1979)/(1978)/(1977)/(1976)/(1975)/(1974)/(1973)/(1972)/(1971)/(1970)/(1969)/(1968)/(1967)/(1966)/(1965)/(1964)/(1963)/(1962)/(1961)/(1960)/(1910) | ||||
Densità | 181,84 hab./km² | ||||
Demònemo | andorana, andorane, andorani, andoran | ||||
Idioma | catałan | ||||
Zeografia | |||||
Parte de | Paexi catałani | ||||
Àrea | 468 km² | ||||
Àcua | 0 % | ||||
Ponto pì alto | Coma Pedrosa (2 942 m) | ||||
Ponto pì baso | Fiume Valira (840 m) | ||||
Rente a | |||||
Dati istòreghi | |||||
Dì festivo | |||||
Organizasion pułìtega | |||||
Forma de goerno | parliamentary coprincipality (en) | ||||
Òrgano ezecutivo | Govern d'Andorra (it) | ||||
Òrgano lejislativo | Consejo Zenerałe de Andorra | ||||
Co-prìnsipe franseze de Andora | Joan Enric Vives i Sicília (it) (2003) | ||||
Primo Ministro de Andora | Xavier Espot Zamora (it) (16 de majo del 2019) | ||||
Menbro de | Organizasion de łe Nasion Unìe, Consejo d'Eoropa, Organizasion par ła Seguresa e Cooperasion inte l'Eoropa, Interpol, Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe, UNESCO, Union Internasionałe de Tełecomunicasion, Organizasion Internasionałe de ła Francofonia, Visa Waiver Program, Organizasion Meteorołòzega Mondiałe, Organizasion mondiałe de ła sanità e Organizasion Mondiałe de łe Dogane | ||||
Economia | |||||
PIL nomenałe | 3 325 145 407 $ (2021) | ||||
Persentuałe IVA | 4,5 % | ||||
Ìndaze de desviłupamento oman | 0,858 (2021 ) | ||||
Moneda | euro | ||||
Banca sentrałe | nisun vałore e Andorran Financial Authority (en) | ||||
Còdazi de identifegasion | |||||
ISO 3166-1 | AD AND 020 | ||||
Còdaze de matricołasion | AND | ||||
Fuzo oràrio | |||||
Domìnio de primo liveło | .ad | ||||
Prefiso tełefònego | +376 | ||||
Tełèfono d'emerzensa | |||||
Preza ełètrega | |||||
Sito web | govern.ad | ||||
|
El taren del Stato l'é grando 468 km².L'è el kuinto Stato pi pikol de tuta l'Europa, e l'é el pì grando infra i 6 mikrostati d'Europa .
Kome se vet dala posision tel versante ocidental dela katena dei Pirenei, Andora la é fata par de pì de montagne ko na altesa mèdia de 1.996 m s.l.m., el kui posto pì alt l'é la Coma Pedrosa a 2.942 m.Ste kua le é separađe de tre val strete fate a "Y" ke le se inkontra tel punto onde ke el fium Valira el asa la nasion par entrar in Spagna, tel posto pì bas de Andora a 870 m.
Esendo tut infra le montagne, Andora la é par forsa in Stato sensa sbok al mar.
Le akue interne, invese, grasie ai tanti monti e nevai, le é tante. El fium pì inportante l'é la Valira ke la pasa par la kaveđàl Andorra La Vella e el fenìs el tok de Andora a Fontaneda. En altro fium inportante l'é l'Ariège, ke el segna na pikola part del konfin ko la Francia.
I laghi, montani e glasiali i vèn ciamađi estanys. El pì inpotante e grant, l'é el Estany de Juciar.
El klima de Andora elò é de tipo alpino in alta montagna e kontinentale tei posti pì basi ne tela val del Valira e dei so afluenti minori. El klima andoràn el é karaterizà da nevegađe de inverno in e fresk in istà, le nevegađe le é de solito grose.
Andora la é divisa in 7 unità prinsipali ciamađe "parokie", parròquies.Kalke una de ste parokie (Ordino, La Massana e Sant Julià de Lòria) le é divise in "kuarti", quarts; invese la parokia de Canillo la é divisa in "vesinađi", veïnats.Ogni parokia la é fata de difarenti kolmèi.
Le parokie l'è:
|
Intant ghe vìu 85.458 (2008) abitanti.La densità la é 178 ab./km².
I andorani i é na minoransa tel loro Stato.El sekondo sciap pì grando de forest l'é i spagnoli (32%), ko portoghezi (16%) e francesi (6%). El rimanente 8% el é de altre nasionalità.
La religion pì difondesta l'é el katolicesimo.
La léngua uficiale l'è el katalàn . Le altre lengue inportanti l'é el spagnolo, el francese e el portogheze.
. La produsion agrikola la é limitađa - solke el 2% del taren se pol koltarlo - la gran parte del magnàr el é inportà. La prinsipal atività agrikola l'é l'alevamento de feđe e de vake.
La produsion artesanàl konsiste par de pì de sigarete, sigari e aredamento.
El turismo l'é el pilastro prinsipal dela pikola ekonomia de Andora, e el fa sirka el 80% del prodoto interno lordo. Sirka 9 milioni de turisti i visita la nasion ogni an, tirađi dal stato de punto franko e dale lokalità de vilegiatura estive e invernali.El setor dele banke, grasie al status de "paradis fiskale" del quale Andorra la gode , el kontibuis tanto ala ekonomia.
No el ga gnanka na moneda sua ma el dòpera kela de Spagna e Francia : o sia prima de l'euro giréa le pesetas e i franki mentre intnat se dopera i euri. I é drio far tratative par darghe la posibilità anka a Andora de koniar i só euri kome ke fa i altri paesi de la zona del euro ke i pol koniar na só version local dela monéda de tuti.
Andorano la é in manbro pien dela Unione europea, ma la gode de na partikolar relasion sta kuà. La gode anka de tratati speciałi ko l'UE seben ke no'l ghen fa mìa parte.
Andora la organiza in kampionato de balon.
Se pol sciar Vallnord, Naturlandia e Grandvalira.
Controło de autorità | VIAF (EN) 123100743 · ISNI (EN) 0000 0001 2150 090X · LCCN (EN) n80113598 · GND (DE) 4001937-8 · BNF (FR) cb118622406 (data) · BNE (ES) XX450856 (data) · NDL (EN, JA) 00560251 · WorldCat Identities (EN) n80-113598 |
---|
This article uses material from the Wikipedia Vèneto article Andora, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). El contegnùo el xe disponibile soto CC BY-SA 4.0, almanco che no ghe sia scrito difarente. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Vèneto (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.