Bussá

Bussá lea njiččehaš.

Ruoktobussá (Felis catus dahjege Felis silvestris catus) lea dábálaččat uhca (gorut eanemustá 80 cm guhkki ja 30 cm allat), das leat dábálaččat guolkkat, dat leat loji ja borret biergu. Dat gohčoduvvo dávjá ruoktobussán, dasgo dat leat dábálaččat siste ja leat olbmuid biebmoealli. Bussát dábálaččat adnet árvvus olbmuid verddevuođa ja olbmot adnet árvvus daid danin, go dain lea máhttu bivdit ruovttu billárealliid.

Bussáin lea seammasullasaš gorut go eará bussáealliiguin, mat leat gievrra, dain leat soddjilis gorut, johtilis refleaksat, bastilis gázzat, maid dat bastá geassit čihkosii ja bánit, mat leat heivehuvvon goddit uhca sállašiid. Bussát oidnet bures seavdnjadagas, mii addá dáidda ovddu bivddedettiin uhca ealliid. Bussát bastet maiddái gullat allagut ja vuollegut frekvenssa jienaid go olmmoš, ja maiddái sáhpánat ja eará uhca eallit jietnadallet dávjá dákkár jienaiguin. Nugo eanáš njiččehaččat, bussát oidnet ivnniid heajubut ja hakset buorebut go olbmot.

Vaikke bussát bivdetge okto, dat leat das fuolakeahttá sosiálalaš eallit. Dat kommunikerejit earret eará njávgumin, batnimin, šuđđamin ja harramin. Bussá maiddái lebbe feromonaid ja dan goruha lihkastagain sáhttá oaidnit makkár lanjas bussá lea.

Dasgo bussá lei kultaealli dološ Egyptas, dábálaš jáhku mielde dat leat lodjuduvvon doppe villabussás (Felis silvestris) dahjege meahccebussás, mii lea smávva spire, mii eallá luonddus Eurohpas, Aasias ja Afrihkkas. Muhto muhtun dutkamušaid mielde bussát leat lodjuduvvon juo Neolihtalaš áigodagas sullii 9500 jagi dassái.

Genehtalaš dutkamuš jagis 2007 čujuhii, ahte bussát leat lodjuduvvon Afrihkalaš villabussás (Felis silvestris lybica) sullii 10 000 jagi dassái Arabias. Bussát leat máilmme bivnnuheamos biebmoeallit máilmmis, ja dat leat leamen masá juohke báikkis gos olbmot orrot.