ماحولیات

ماحولیات (عربی: علم البيئة انگریزی: Ecology) حیاتیات د‏‏ی اک شاخ اے جس وچ جانداروں دا اک دوسرے تے ماحول دے وچکار تفاعل دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اصطلاحات ’’ایکولوجی‘‘ (Ecology) تے ’’اینوائرونمنٹ‘‘ (Environment) دا اک ہی مطلب لیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں دونے اصطلاحات نو‏‏ں کم و بیش تمام تر انگریزی اُردو لغات وچ ’’ماحول‘‘ تے ’’ماحولیات‘‘ دے ناں تو‏ں اردو وچ ترجمہ کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ حقیقت اے کہ دونے لفظاں (ایکولوجی تے اینوائرونمنٹ) ماحول ہی د‏‏ی نمائندگی کردے نيں، لیکن فیر وی دونے وچ فرق ا‏‏ے۔ اینوائرونمنٹ تو‏ں مراد کوئی وی ماحول ہو سکدا اے: اوہ خلاء وی ہوسکدی اے، زمینی فضا وی ہوسکدی اے تے کسی ستارے دا جھلساندا ہويا بیرونی حصہ بھی۔ یعنی اینوائرونمنٹ دے تحت بیان ہونے والے کسی وی ماحول وچ زندگی د‏‏ی کوئی شرط نئيں۔ اس دے برعکس، ایکولوجی اک وسیع البنیاد اصطلاح ا‏‏ے۔ پینگوئن ڈکشنری آف سائنس (2009ء) دے مطابق، ایکولوجی تو‏ں مراد جانداراں دا ایسا مطالعہ اے جو اِرد گرد دے ماحول (اور اس ماحول وچ موجود ہور جانداراں) تو‏ں اُنہاں دے تعلق نو‏‏ں مدنظر رکھدے ہوئے کيتا جائے۔ ایہی وجہ اے کہ ایکولوجی وچ کئی اک موضوعات شامل نيں جنہاں وچ فعلیات (فزیالوجی) تو‏ں لے ک‏ے جینیات (جینیٹکس) تک، کئی سائنسی شعبے شامل نيں۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں اینوائرونمنٹ تے ایکولوجی نو‏‏ں ’’ماحول‘‘ د‏‏ی یکساں اصطلاح تو‏ں نئيں بیان کيتا جاسکدا۔ چند سالاں تو‏ں سائنسی جریدے وچ Environment (اینوائرونمنٹ) دے لئی ماحول تے ماحولیات، جدو‏ں کہ Ecology (ایکولوجی) دے لئی ’’حیات‏ی ماحول‘‘ تے ’’حیات‏ی ماحولیات‘‘ دے اُردو مترادفات اختیار کیتے جا رہے نيں۔ سانچہ:کومنز