Tabat

tabat, tobac) es un produch manufacturat creat a partir de fuelhas secadas de tabac comun (Nicotiana tabacum). Originari d'America, foguèt difusat dins lo monde entier pendent lo periòde coloniau per respòndre a la demanda creissenta en Euròpa. Pòu èsser fumat, mastegat o cinsat, mai lo mòde de consumacion principau es la cigareta. Contèn de nicotina, una substància psicotropica que libèra d'adrenalina e de dopamina e produtz una sensacion de benèsser. Pasmens, entraïna tanben un efiech de dependéncia poderós e sa consumacion regulara a de consequéncias fòrça negativas per la santat umana (aparicion de cancèrs, aumentacion dau risc cardiovascular, etc.). Per aquela rason, la consumacion de tabac es desenant somesa a de restriccions importantas dins mai d'un Estat. Dins aquò, au començament dau sègle XXI, en despiech d'una demenicion dau nombre de fumaires dins lei país desvolopats, la consumacion mondiala es totjorn en aumentacion dins lo monde.

Tabac vèn dau mot arawak tobaco qu'es arribat en occitan per lo mejan de l'espanhòu tabaco, tèrme manlevat per lei premiereis expedicions europèas en America. Lo mot nicotina fa referéncia a Joan Nicot (1530-1604), ambaissador de França en Portugau qu'introduguèt l'usatge de la planta a la cort dei rèis de França vèrs 1560.

Lo tabac en America dau Nòrd

La consumacion de tabac pareis fòrça anciana en America car d'elements arqueologics datant de 10 300 avC laissan pensar a una consumacion per de pòbles americans tre aqueu periòde. Pasmens, aquò necessita encara una confiermacion car lei vestigis seguents, situats entre 1 400 e 1 000 avC, son ben pus tardius. Mòstran un mestritge de la cultura de tabac en Mexic a aquela epòca. Puei, d'autrei traças indican una difusion ò de redescubèrtas independentas d'aqueu saber en d'autrei regions dau continent. Gràcias a aquela difusion, lo tabac venguèt una marchandisa acceptada coma moneda ò coma tribut e sa consumacion prenguèt d'aspèctes sociaus e ceremoniaus.

La difusion de la consumacion dins lo monde

 

Lo tabac foguèt rapidament descubèrt per leis Europèus après son arribada en America e un comèrci foguèt establit entre lei dos continents tre lo començament dau sègle XVI. En 1559, lo cronicaire Hernández de Boncalo (1517-1584) mandèt de granas en 1559. La consumacion se difusèt au sen de l'elèit e empleguèt divèrsei tipes de pipa. La tabac èra d'aqueu temps reputat aver d'efiechs positius sus la santat. Pasmens, lei culturas europèas se desvolopèron gaire e la màger part de la produccion de tabac foguèt assegurada per de colonias coma Virgínia e Cuba. La cigareta foguèt popularizada per James Bonsack (1859-1924) qu'inventèt una maquina capabla de fabricar 200 cigaretas per minuta. Aquò permetèt una aumentacion fòrça importanta de la consumacion de tabac car lo còst d'una cigareta, relativament feble, permetèt a l'ensemble de la populacion de'n crompar regularament.

Leis usatges contemporanèus

Leis efiechs nefasts de la consumacion de tabac foguèron pauc a cha pauc descubèrts après la Segonda Guèrra Mondiala. Lo tabagisme venguèt ansin una question de santat publica en causa de la dependéncia engendrada per la nicotina e de la toxicitat e dei proprietats cancerigènas dei compausats produchs per la combustion dau tabac. Abòrd de govèrns an donc adoptat de politicas destinadas a redurre lo tabagisme de sa populacion. Aquò pren de formas variadas coma una informacion sus lei riscs liats au tabagisme, una aumentacion dei taxas sus lo tabac e sei derivats e sus la mesa en plaça de mesuras per limitar la consumacion (enebiment dau tabac dins lei luòcs publics, de la publicitat...). Dins aquò, aquelei campanhas an encara d'efiechs limitats car lei tecnicas de marcatica dei companhiás de l'industria dau tabac son fòrça eficaç per gardar un nombre important de consumaires.

La descubèrta deis efiechs toxics dau tabac

 

D'efiechs nocius dau tabac sus la santat umana son sospichats dempuei lo sègle XVII e l'existéncia d'un liame entre consumacion de tabac e cancèr foguèt supausada tre lo sègle XVIII. Pasmens, s'un caractèr cancerigèn èra largament acceptat per la comunautat scientifica dau sègle XIX, sa demostracion foguèt lònga e malaisada. Lo premier estudi que mostrava lo ròtle dau tabac dins l'aparicion de cancèrs dau paumon data de 1920 e foguèt l'òbra dau metge alemand Fritz Lickint (1898-1960). Durant leis ans 1930-1940, lei nazis, estacats a la defensa de la puretat dau còrs, financèron mai d'un estudi sus lei cancèrs. Aquò permetèt de confirmar lo caractèr cancerigèn dau tabac e entraïnèt la mesa en plaça dei premierei politicas de restriccion dau tabagisme.

Après la Segonda Guèrra Mondiala, d'autrei país s'interessèron ais efiechs dau tabac sus la santat. Aquò entraïnèt una « redescubèrta » de sei proprietats cancerigènas dins leis ans 1950-1960. Lo Britanic Richard Doll (1912-2005) foguèt un dei pioniers d'aquelei recèrcas que permetèron, en despiech deis accions dau lobby deis industriaus dau tabac, d'avertir la comunautat medicala sus leis efiechs toxics dau tabagisme. La publicacion dau rapòrt Smoking and Health per l'administracion de la santat publica deis Estats Units es un deis episòdis finaus d'aquela lucha. Dempuei aqueu periòde, mai d'un estudi a permés de detalhar la toxicitat, a tèrmes cort e lòng, dau tabac tant per lei fumaires que per lei non fumaires expausats au fum. De mai, a partir deis ans 1990, de recèrcas an pereu mostrat l'estenduda dei pollucions congreadas per lei megòts.

Lei diferentei varietats

De desenaus de varietats de tabac existisson. Permetián de fabricar de tabac de fumar amb de proprietats diferentas per s'adaptar ai demandas dei consumaires. D'efiech, en foncion de la varietat e dei procès de tractament dei fuelhas, es possible de cambiar lei proprietats dau tabac. Per exemple, après la guèrra de 1812, foguèt desvolopat lo tabac Brightleaf (o tabac de Virgínia) per respòndre a una demanda de tabac pus doç, pus leugier e pus aromatic que lei varietats cultivadas durant lo sègle XVIII. De varietats foguèron pereu seleccionadas per de rasons tecnicas coma lo Corojo qu'es subretot utilizat per servir d'embalatge ai cigarros cubans. De tabacs famós son lo Criollo e lo Habano que son fòrça utilizats per la fabricacion de cigarros de luxe. En Occitània, lo tabac de Virgínia e la varietat Burley son lei dos tipes pus cultivats.

La cultura e la recòlta

 

Lo tabac comun (Nicotiana tabacum) es una planta neotropicala nitrofila. A donc besonh d'una temperatura situada entre 15 e 35 °C e d'un taus d'umiditat d'aperaquí 70 % e de sòus contenent de concentracions autas de nitrats e d'umus. En Occitània, la cultura comença en febrier amb lo plantament de granas dins de pòts plaçats dins de sèrras per lei protegir dau freg. Lei quantitats cultivadas son de 28 000 a 33 000 plantums per ectara. Aquò permet un lent desvolopament dei plantums que son plantats dins la tèrra dins lo corrent dau mes de mai.

Fins a setembre, la cultura demanda un trabalh important per susvelhar l'abséncia de malautiás e assegurar un aigatge constant per mantenir l'umiditat. Entre julhet e aost, fau tanben copar lei flors, çò que permet a la planta de concentrar son energia sus lo desvolopament dei fuelhas. La recòlta comença a partir de julhet e dura fins a la fin d'octòbre o au començament de novembre. Lo periòde de decembre a febrier es consacrat au repaus. La produccion de tabac occitana es en declin. D'efiech, desenant subretot concentrada dins lo departament d'Òut e Garona, es presa dins lo declin dau tabac en França onte la produccion es passada de 46 000 tonas dins leis ans 1970 a 3 320 en 2021. Lei varietats cultivadas son lo tabac de Virgínia e lo Burley que son encara l'objècte d'una demanda importanta per lei narguils. Lei rasons de la demenicion de la produccion son lo còst de la man d'òbra, la demenicion dei besonhs e la disparicion de l'otís industriau que permetiá de tractar lo tabac e de fabricar de cigaretas.

Durant son desvolopament, lo tabac es vulnerable a mai d'una malautiá. Lei pus conegudas son causadas per lo virüs de la gravadura dau tabac, lo virüs de la mosaïca dau tabac e lo virüs A de la necròsi dau tabac. La mosaïca dau tabac aguèt un ròtle important dins l'istòria de la biologia car permetèt la descubèrta dei virüs a la fin dau sègle XIX.

Lo secatge

 

Après la copa, lei fuelhas de tabac son secadas per redurre son taus d'umitat e son taus de clorofilla. Aquò permet d'obtenir un materiau susceptible de s'enflamar e de cambiar la color dei fuelhas. Aquò necessita d'utilizar un secador. Cinc metòdes principaus existisson :

• lo secatge obtengut per una circulacion d'aire dins una granja ben ventilada dura entre 4 e 8 setmanas. Aquò permet de fabricar un tabac pauc sucrat que tèn una concentracion auta de nicotina e un fum leugier e doç. Es utilizat per lei tabacs burley e per lei tabacs destinadas a la fabricacion de cigarros.
• lo fuòc es utilizat per secar lei tabacs destinats a la produccion de tabac de pipa ò de tabac de chicar. Per aquò, lei fuelhas son suspendudas dins de granjas de granda talha que permèton de suspendre lo tabac e d'entretenir de fuòcs de fusta. Aquò dura entre 3 jorns e 10 semtanas e permet de produrre de tipes de tabac fòrça diferents segon la natura dei fuòcs (doç, continüs, intermitents). Pasmens, aquelei tabacs son pauc sucrats e tènon una concentracion auta de nicotina.
• lo secatge amb d'aire caud dura generalament una setmana. Uei, a luòc dins de forns alimentats per de ventilators. Aperavans, se debanavan dins de granjas percorregudas de conduchs permetent de transportar lo fum caud de fuòcs entretenguts a l'exterior. Aquò permetiá de caufar l'aire sensa expausar lei fuelhas au fum. Aquelei tabacs son sucrats e an fum doç. Son utilizats per fabricar de cigaretas.
• lo secatge en plen soleu es subretot utilizat dins una zòna anant dei Balcans a Índia. Lei tabacs ansin secats son dichs tabacs orientaus. Son pauc sucrats, an una concentracion febla de nicotina, mai desvolopan d'aròmas poderós.
• la fermentacion es un procès rar utilizat per tractar de tabacs de pipa coma lo Cavendish e lo Perique. Après lo secatge iniciau, lei fuelhas son plaçadas dins una pressa en preséncia de vapor. Aquò entraïna una « cuecha » per fermentacion que permet de desvolopar d'aròmas fòrça particulars.

Lei formas de consumacion

Lo tabac es consumat segon mai d'una forma diferenta. Pòu èsser fumat e abòrd de dispositius son estats imaginats per aquò coma la cigareta, la pipa, lo narguil, lo cigarro o lo bidi. Pòu tanben èsser mesclat amb d'autrei substàncias coma lo cannabís o la melassa. Pasmens, amb 5 457 miliards d'unitats vendudas en 2005, la cigareta es lo mòde de consumacion pus popular. I a d'autrei mòdes de consumacion que pòdon èsser fòrça popular dins certanei regions dau monde. Per exemple, es possible de mastegar (chicar) lo tabac, practica que demòra frequenta ais Estats Units, en Escandinàvia, en Magrèb e en Africa Orientala. Es pereu possible de cinsar lo tabac. Aquò èra frequent avans l'aparicion de la cigareta, mai es desenant ben pus rar.

•  
  Cigarros
•  
  Cigaretas
•  
  Pipa
•  
  Narguil
•  
  Bidi
•  
  Tabac destinat a la mastegacion

La prevaléncia de la consumacion

 

 

Lo tabac es un produch largament consumat dins lo monde coma l'indica l'importància de la produccion annuala de cigaretas. Dins leis ans 2010, l'OMS estimava lo nombre de fumaires a un miliard. La màger part, 80 %, son d'òmes que vivon dins de país dau Sud. D'efiech, dempuei la fin dau sègle XX, la consumacion de tabac demenís lentament dins lei país desvolopats en causa de la mesa en plaça de politicas antitabac. Lei mercats principaus se situan donc desenant en Asia (600 milions de consumaires), en Orient Mejan e en Euròpa Orientala.

En Occitània, la consumacion de tabac conoís una baissa lenta dempuei la fin dau sègle XX, en causa de l'aumentacion dei taxas e d'una politica de prevencion pus dura. Pasmens, segon un estudi publicada en 2022, la consumacion es encara importanta en Lengadòc e en Provença (28 a 30 % de consumaires dins la populacion). Es pus febla dins leis autrei regions, mai lei taus de consumaires i son totjorn superioras a 25 %. Lo tabagisme regarda tant leis òmes que lei fremas maugrat lo mantenement d'una prevaléncia leugierament pus importanta au sen de la populacion masculina. Es en regression au sen dei classas aisadas, mai en aumentacion dins lei classas popularas.

L'industria dau tabac

 

En causa de l'importància de sa consumacion, la produccion de tabac es generalament l'objècte d'una industria ben organizada per assegurar la produccion dei fuelhas, sa transformacion e lo transpòrt dei produchs finits vèrs lei luòcs de consumacion. Abòrd d'Estats an pereu vist lo tabac coma una fònt de revenguts e an mes en plaça de legislacions particularas per lo taxar. Frequentament, de monopòlis foguèron creats per assegurar l'estabilitat d'aquela manna. Per exemple, en Occitània Granda, la gestion dau tabac foguèt lòngtemps assegurada per la Societat d'Esplecha Industriala dei Tabacs e deis Aluquetas]] (Seita). Pasmens, en d'autrei país, la produccion foguèt laissada a d'actors privats, çò qu'entraïnèt la formacion de companhiás multinacionalas fòrça poderosas. Uei, lo mercat dau tabac es ansin dominat per de monopòlis, coma China National Tobacco Corporation qu'es lo premier productor mondiau, e quatre companhiás internacionalas (Philip Morris International, British American Tobacco, Japan Tobacco e Imperial Brands).

Au nivèu de la produccion de tabac ela meteissa, la produccion mondiala foguèt de 5,886 milions de tonas en 2018. China èra lo premier mondiau amb 2,134 milions de tonas siá 36,5 % dau totau mondiau. Èra seguida per Índia (761 000 t), Brasil (702 000 t), Zimbabwe (202 000 t), Indonesia (200 000 t), leis Estats Units (176 000 t), Moçambic (158 000 t), Paquistan (133 000 t), Argentina (108 000 t) e Malawi (93 000 t). A la fin deis ans 2010, la chifra d'afaires de l'industria dau tabac èra estimada a 1 000 miliards de dolars.

Leis efiechs sus la santat umana

Au mens 250 substàncias toxicas son estadas detectadas dins lo fum de tabac. Segon l'Organizacion Mondiala de la Santat, lo tabagisme èra la premiera causa de decès evitable dins lo monde en 2019, amb 8 milions de decès imputables a la consumacion de tabac. Aquò representava 10 % dei decès d'adults enregistrats durant l'annada. Es ansin la substància pus perilhosa per la santat umana, avans l'alcòl. Durant lo sègle XXI, aquela mortalitat deuriá aumentar car, se lo tabagisme es a demenir dins lei país desvolopats, es en aumentacion fòrta dins lo rèsta dau monde.

La dependéncia

La consumacion de tabac engendra d'efiechs de dependéncia poderós tant au nivèu fisic qu'au nivèu psiquic. Lo responsable principau es la nicotina, un alcaloïd psicotropic contengut dins lei fuelhas que foguèt descubèrt en 1809 per Louis-Nicolas Vauquelin (1763-1829). Sospichat en 1964, son caractèr addictiu foguèt demostrat en 1988. Es la consequéncia de son interaccion amb lei receptors nicotinics dau sistèma nerviós. Entraïna una aumentacion de la pression arteriala, de la frequéncia cardiaca e dau metabolisme, una liberacion de dopamina e d'adrenalina e una reduccion de l'apetit. Aquò permet generalament de melhorar la concentracion e de la memorizacion.

L'addicion es generalament rapida e duradissa. Lei simptòmas principaus d'una manca de nicotina son fòrça desagradius e geinants : umor depressiva, estrès, ànsia, irritabilitat, problemas de concentracion, trèbols dau sòm, etc. De mai, la sensacion de manca pòu tornar venir d'annadas après l'aplant de la consumacion en cas d'exposicion au fum. Arrestar de fumar es donc fòrça malaisat. Per exemple, en 2010, ais Estats Units, 42,7 % dei fumaires questionats durant un sondatge avián declarat aver assaiar sensa succès en 2009.

Leis efiechs cancerigèns

Au mens 50 compausats cancerigèns son produchs per la combustion dau tabac. En causa de sa difusion larga, en 2021, lo tabac èra implicat dins aperaquí 34 % dei cancèrs recensats dins lo monde. Leis organs pus tocats son aquelei dei vias aerodigestivas onte passa lo fum. Lo cancèr pus frequent es aqueu dei paumons car lei substàncias nocivas s'acampan aisament dins lei bronquis. Aquel efiech es agravat per lei cigaretas modèrnas que contènon mai de substàncias toxicas que lei cigaretas fabricadas après la Segonda Guèrra Mondiala. L'esfèra ORL vèn en segonda plaça. Lo risc de cancèrs de la boca es multiplicat per 5 a 9. Es correlat a la consumacion jornadiera e demenís lentament après l'aplant de la consumacion. Vèn tornarmai « normau » après 10 ans. En defòra dei zònas dirèctament tocadas per lo fum, lo tabagisme es acompanhat per una aumentacion dei riscs de cancèrs dau pancreàs, dau ren, de la bofiga, dau sen, de l'estomac e de l'intestin prim.

Leis efiechs cardiovasculars

La nicotina entraïna una aumentacion dau ritme cardiac e a d'efiechs vasoconstrictors. Aquò demenís lo debit sanguin mandat vèrs lei diferents teissuts biologics. De mai, la nicotina es una substància aterogèna, es a dire que causa una aumentacion dau taus de lipids dins lo sang. A tèrme lòng, lei consequéncias principalas son una aparicion e una agracion de depaus graissós dins lei vaissèus sanguins, çò qu'aumenta lo risc de trèbols cardiacs grèus (infarctus, etc.). D'una maniera generala, lo risc de crisi cardiaca es triplat per lei fumaires e, dins una mendra mesura, per lei victimas de tabagisme passiu. En cas d'aplant de la consumacion, lo risc descreis, mai rèsta superior a aqueu d'un non-fumaire.

Leis autreis efiechs toxics

Leis efiechs toxics dau fum de tabac se limitan pas a l'aparicion de cancèrs e a una aumentacion dau risc cardiovascular. I a d'autrei consequéncias que son pus divèrsas. Lei pus conegudas son la demenicion de la fertilitat, tant en l'òme qu'en la frema, e lei riscs durant la grossessa (pèrda dau fètus, mortalitat pus importanta dau noirisson, aumentacion dei riscs de malformacion, etc.). La consumacion de tabac durant una grossessa es ansin fòrça desconselhada car lei riscs aparéisson tre una consumacion d'una cigareta per jorn. En l'òme, lo tabac favoriza tanben lei problemas d'ereccion en causa de seis efiechs sus lei vaissèus sanguins.

Regardant leis autrei riscs associats au tabagisme, fau nòtar una aumentacion dau risc de diabèta e de trèbols mentaus (en particular l'esquizofrenia). L'eficacitat de certanei tractaments medicaus es pereu reducha. Per exemple, es lo cas deis antiviraus utilizats per blocar lo desvolopament dau SIDA. Enfin, lo fum entraïna una aumentacion dei malautiás parodontalas e lo risc de perdre de dents es aumentat per lo fumaire.

Leis efiechs environamentaus

 

La consumacion a mai d'un efiech negatiu sus l'environament. Lo premier es la quantitat fòrça importanta de megòts gitats cada an dins la natura (aperaquí 4 500 miliards). Se lo papier es generalament biodegradable, lo filtre es pus resistent e, en mejana, sa degradacion necessita una dotzena d'annadas. Contèn de compausats fòrça toxics coma de metaus pesucs, de compausats radioactius o de substàncias cancerigènas (benzèn, etc.). De mai, d'animaus pòdon confondre de megòts amb de presas e leis ingerir. Aquò pòu causar d'intoxicacions o tapar son sistèma digestiu. Lo fenomèn es frequent per leis aucèus e lei tortugas marinas, especialament dins lei mars sarradas coma la mar Mediterranèa.

Un autre aspècte negatiu dau tabagisme es la necessitat d'utilizar de tèrras laurablas per plantar lei culturas. En certanei país, i a una concurréncia amb lei culturas alimentàrias e de destruccion de seuvas. De mai, lo secatge demanda de quantitats importantas de lenhas. En 2022, aquò èra responsable de 5 % de la deforestacion mondiala e de 0,2 % deis emissions de gas d'efiechs de sèrra.

Prevencion e limits impausats a la consumacion

En causa dei riscs engendrats per lo tabagisme, fòrça Estats an adoptat de legislacions per limitar la consumacion de tabac. Pòdon prendre de formas multiplas. Lei pus frequentas son de limits a la publicitat e a la venda (enebiment de la venda ai minors, restriccion de publicitat dins l'espaci public, etc.), la mesa en plaça de taxas importantas per aumentar lo prètz dei cigaretas e limitar sa consumacion, l'adopcion de restriccions regardant lei luòcs de consumacion (enebiment de la cigareta dins lei luòcs publics, dins leis entrepresas, etc.) e la creacion de programas especiaus per ajudar lei fumaires que vòlon arrestar.

Liames intèrnes

Bibliografia

• (en) Carol Benedict, Golden-Silk Smoke: A History of Tobacco in China, 1550–2010, University of California Press, 2011.
• (en) N. L. Benowitz, « Pharmacology of Nicotine: Addiction and Therapeutics », Annual Review of Pharmacology and Toxicology, vol. 36, 1996, pp. 597-613.
• (en) Eric Burns, The Smoke of the Gods: A Social History of Tobacco, Temple University Press, 2006.
• (en) M.V. Djordjevic, S.D. Stellman e E. Zang, « Doses of nicotine and lung carcinogens delivered to cigarette smokers », Journal of the National Cancer Institute, 2000, vol. 92, n° 2, pp. 106-111.
• (fr) Gérard Dubois, Le rideau de fumée, Éditions du Seuil, 2003.
• (fr) Éric Godeau, Le tabac en France de 1940 à nos jours, París, PUPS, 2008.
• (en) P. Lichtenstein, N.V. Holm, P.K. Verkasalo, A. Iliadou, J. Kaprio, M. Koskenvuo, E. Pukkala, A. Skytthe, K. Hemminki, « Environmental and heritable factors in the causation of cancer--analyses of cohorts of twins from Sweden, Denmark, and Finland », N Engl J Med., vol. 343, n° 2, 2000, pp. 78-85.

Nòtas e referéncias