Uellsi I Ri Jugor
Uellsi i Ri Jugor (Anglisht: New South Wales, ose shkurt NSW) është një shtet në bregun lindor të Australisë.
Ai kufizohet me Viktorian në jug, me Australinë Jugore në perëndim dhe me Queensland në veri. Bregdeti i saj kufizohet me detet Korale dhe Tasmane në lindje. Australian Capital Territory është një enklavë brenda shtetit. Kryeqyteti i Uellsit të Ri Jugor është Sydney, i cili është gjithashtu qyteti më i populluar i Australisë. Në mars të vitit 2019, popullsia e Uellsit të Ri Jugor ishte mbi 8 milion, duke e bërë atë shtetin më të populluar të Australisë.
Uellsi i Ri Jugor | |
|---|---|
 Flamuri  Stema | |
| Nofka(t): Shteti i Parë Shteti Kryesor | |
| Parimet: Orta Recens Quam Pura Nites (I sapo ringjallur, sa shkëlqeni) | |
 Vendndodhja e Uellsit të Ri Jugor në Australi | |
| Koordinatat: 32°S 147°E / 32°S 147°E | |
| Vendi | Stampa:Country data AUS Australia |
| Kolonia e Kurorës si Kolonia e Uellsit të Ri Jugor | 26 janar 1788 |
| Qeveria përgjegjëse | 6 June 1856 |
| Federata | 1 janar 1901 |
| Akti i Australisë | 3 mars 1986 |
| Kryeqyteti dhe qyteti më i madh | Sydney |
| Administrata | 128 zona të qeverisjes vendore |
| Qeveria | |
| • Lloji | Monarkia kushtetuese, demokraci parlamentare |
| • Trupi | Qeveria e Uellsit të Ri Jugor |
| • Guvernator | Margaret Beazley |
| • Kryeministri | Dominic Perrottet (Liberal) |
Legjislatura
| Parlamenti i Uellsit të Ri Jugor Këshilli Legjislativ (42 vende) Asambleja Legjislative (93 vende) |
| Gjyqësori |
|
| Përfaqësimi federal | Parlamenti i Australisë
|
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 809.952 km2 (312.724 sq mi) |
| • Sipërfaqe tokësore | 801.150 km2 (309.326 sq mi) |
| • Sipërfaqe ujore | 8.802 km2 (3.398 sq mi) |
| Sipërfaqja vendi | 5-të |
| Lartësia më e lartë (Mali Kosciuszko) | 2.228 m (7.310 ft) |
| Popullsia (Dhjetor 2021) | |
| • Gjithsej | 8.095.430 |
| • Vendi | 1-rë |
| • Dendësia | 10,0/km2 (300/sq mi) |
| • Dendësia vendi | 3-të |
| Zona kohore | UTC+10 (AEST) UTC+11 (AEDT) UTC+9:30 (ACST) (Broken Hill) UTC+10:30 (ACDT) (Broken Hill) UTC+10:30 (LHST) (Lord Howe Island) UTC+11:00 (LHDT) (Lord Howe Island) |
| Kodi postar | NSW |
| Kodi ISO 3166 | AU-NSW |
| GSP year | 2019–20 |
| GSP ($A million) | $624,923 (1-rë) |
| GSP per capita | $76,876 (4-të) |
| IZHNJ (2019) | 0.945 very high · 3 nga 8 |
| Faqja zyrtare | www |
| Emblemat | |
Historia
- Artikulli kryesor: Historia e Uellsit të Ri Jugor
Banorët origjinal të Uellsit të Ri Jugor ishin fiset Australianët aborigjenë që arritën në Australi rreth 40,000 deri në 60,000 vjet më parë. Para ardhjes së evropianëve, rajoni kishte rreth 250,000 banorë aborigjenë.
Xhejms Kuk ishte evropiani i parë që vizitoi Uellsin e Ri Jugor kur ai kreu një studim përgjatë bregdetit lindor të pavënë në hartë të kontinentit me emrin holandez Hollanda e Re, tani Australi. Në ditarin e tij origjinal që përfshin studimin, në trefishim për të kënaqur Urdhërat e Admiralit, Kuk fillimisht e emëroi vendin "Uellsi i Ri", pas Uellsit. Sidoqoftë, në kopjen e mbajtur nga Admiralty, ai "rishikoi formulimin" te "Uellsi i Ri Jugor".
Gjatë shekullit të 19-të, zonat e mëdha u ndanë me sukses për të formuar kolonitë britanike të Tasmanisë (u shpall si një koloni më vete e quajtur Van Diemen's Land më 1825), Australia e Jugut (1836), Viktoria (1851) dhe Queensland (1859). Qeveria përgjegjëse iu dha kolonisë së Uellsit të Ri Jugor më 1855. Pas Traktatit të Waitangit, William Hobson shpalli sovranitetin britanik mbi Zelandën e Re më 1840. Në vitin 1841 u nda nga Kolonia e Uellsit të Ri Jugor për të formuar koloninë e re të Zelandës së Re.
Gjeografia
Zona e Uellsit të Ri Jugor është 809,444 km2. Vija bregdetare është 2.137 km e gjatë.
Uellsi i Ri Jugor kufizohet në veri me Queensland, në perëndim me Australinë Jugore, në jug me Viktorian dhe në lindje me detet Korale dhe Tasmane. Territori i Kryeqytetit Australian dhe Jervis Bay Territory formojnë një entitet të administruar veçmas që kufizohet plotësisht nga Uellsi i Ri Jugor. Tri qytetet më të mëdha të Uellsit të Ri të Jugut janë Sydney, Newcastle dhe Wollongong, shtrihen pranë qendrës së një rripi të ngushtë bregdetar që shtrihet nga zonat me temperatura të ftohta në bregdetin e largët jugor në zonat subtropikale pranë kufirit të Queensland.
Demografia
Popullsia e vlerësuar e Uellsit të Ri Jugor në fund të shtatorit 2018 ishte 8,023,700 njerëz, që përfaqëson afërsisht 31,96% të popullsisë mbarëkombëtare.
Në qershor 2017 Sydney ishte shtëpia e pothuajse dy të tretave (65.3%) të popullsisë së NSW.
Gjuha
26.5% e njerëzve në Uellsin e Ri Jugor flasin një gjuhë tjetër përveç anglishtes: mandarin (3.2%), arabisht (2.7%), kantonisht (1.9%), vietnamisht (1.4%) dhe greqisht (1.1%).
Feja
Në regjistrimin e popullsisë në vitin 2016, fetë më të shpeshta të raportuara dhe emërtimet e krishtera ishin katolikizmi romak (24,7%), anglikanizmi (15.5%) dhe Islami (3.6%). 25.1% e popullsisë e përshkruan veten se nuk kishin fe.
Shtete të binjakëzuara
Uellsi i Ri Jugor në historinë e fundit ka ndjekur partneritete bilaterale me shtete / provinca dhe metropole të tjera të federuara përmes krijimit të një rrjeti të marrëdhënieve të shtetit të binjakëzuar. Shteti aktualisht ka 7 shtete të binjakëzuar:
- Guangdong, Kinë (që nga viti 1979)
- Tokyo, Japoni (që nga viti 1984)
- Ehime, Japoni (që nga viti 1999)
- Nordrhein-Westfalen, Gjermani (që nga viti 1989)
- Seuli, Korea Jugore (që nga viti 1991)
- Jakarta, Indonezi(që nga viti 1994)
- California, Shtetet e Bashkuara (që nga viti 1997)
Referime
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Uellsi i Ri Jugor, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.