Traktati I Aleancës Serbo-Shqiptare

Më 17 maj 1914 Esad pashë Toptani u akuzua se kishte ndihmuar Kryengritjen e Fshatarëve kundër Princ Vidit. Ai u internua në Itali më 20 maj pa gjyq. Në Itali, ai u prit me nder, pasi përfaqësuesit italianë dhe austriak luajtën role në intrigat që rrethuan revoltën. Vetëm një javë pas largimit të princit Vidit nga Durrësi më 3 shtator 1914, u ngrit një revoltë tjetër e dhunshme. Rebelët arritën të rrethonin Durrësin, të burgosnin përkrahësit e Vidit, të thërrisnin princin mysliman dhe të krijonin Senatin për Shqipërinë e Mesme.

 

 

Në vjeshtën e vitit 1914 Esad Pasha vendosi të pranonte ftesën e Senatit të Shqipërisë së Mesme për t'u kthyer dhe për t'i udhëhequr ata. Së pari ai udhëtoi për në Nish, Mbretëria e Serbisë, ku ai dhe kryeministri serb Nikola Pashiq nënshkruan traktatin e fshehtë të aleancës serbo-shqiptare më 17 shtator 1914. Traktati u nënshkrua në ndërtesën e Banovinës (e cila është pjesë e Universitetit të Nishit që nga viti 1966), e cila është afër kalasë së Nishit.

Traktati kishte pesëmbëdhjetë pika të cilat krijuan institucionet politike dhe ushtarake serbo-shqiptare dhe aleancën ushtarake të Shqipërisë dhe Mbretërisë së Serbisë. Traktati parashikonte një rrugë hekurudhore për në Durrës, mbështetjen financiare dhe ushtarake të Mbretërisë së Serbisë për pozitën e Esad Pashës si sundimtar shqiptar dhe regjistroi demarkacionin nga një komision serbo-shqiptar. Traktati i lejoi Esad Pashës të ndryshonte disa pika, sepse traktati do të kishte nevojë për marrëveshjen e Asamblesë Kombëtare Shqiptare. Kjo do të ishte e mundur pasi Pasha të zgjidhej sundimtar. Serbia kontraktoi të furnizonte një ndërhyrje ushtarake për të mbrojtur sundimin e Pashait dhe për të subvencionuar xhandarmërinë e tij duke paguar 50.000 dinarë në muaj për furnizimet ushtarake shqiptare.

Në tetor 1914 Esad Pasha u kthye në Shqipëri. Me mbështetjen financiare italiane dhe serbe ai krijoi forca të armatosura në Dibër dhe pushtoi brendësinë e Shqipërisë dhe Durrësit.