Sumeri: Qytetërimi i lashtë Mesopotamian

"toka e zotërinjve të qytetëruar") është qytetërimi më i hershëm i njohur në rajonin historik të Mesopotamisë jugore, Iraku jugor i sotëm, gjatë epokave Kaloriku dhe Bronzit të Hershëm dhe një nga qytetërimet e para në botë së bashku me Egjiptin e Lashtë dhe Luginën e Indus-it. Duke jetuar përgjatë luginave të Tigërit dhe Eufratit, fermerët sumerianë ishin në gjendje të rritnin një bollëk drithi dhe kultura të tjera, teprica e të cilave u mundësoi atyre të vendoseshin në një vend. Protokollimi prehistorik daton para 3000 para Krishtit. Tekstet më të hershme, nga c. 3300 pes, vijnë nga qytetet e Uruk dhe Jemdet Nasr; shkrimi i hershëm kuneiform doli rreth vitit 3000 pes. Historianët modernë kanë sugjeruar se Sumeri ishte i pari i vendosur në mënyrë të përhershme në mes të shek. 5500 dhe 4000 para Krishtit nga një popull i Azisë Perëndimore që foli gjuhën sumeriane (duke treguar emrat e qyteteve, lumenjve, profesioneve bazë, etj., Si dëshmi), një izolim gjuhë agglutinative. Këta njerëz parahistorikë tani quhen "proto-Eufratanët" ose "Ubaidët" dhe janë teorizuar të kenë evoluar nga kultura Samarra e Mesopotamisë veriore. Ubaidët, megjithëse nuk përmenden kurrë nga vetë Sumerët, supozohen nga studiuesit e ditëve të sotme që të jenë forca e parë civilizuese në Sumer. Ata i kulluan kënetat për bujqësinë, tregtinë e zhvilluar dhe industritë e themeluara, përfshirë gërshetimin, punimet prej lëkure, punimet metalike, muratët dhe qeramikat.

Disa studiues kundërshtojnë idenë e një gjuhe Proto-Eufratane ose një gjuhe substrate; ata mendojnë se gjuha sumere fillimisht mund të jetë ajo e popullsisë së gjuetisë dhe peshkimit që jetonte në bregdetin dhe në rajonin litoral të Arabisë Lindore dhe ishte pjesë e kulturës bifurke arabe. Të dhënat e besueshme historike fillojnë shumë më vonë; nuk ka asnjë në Sumer të asnjë lloji që ka qenë i datuar para Enmebaragesit (shekulli i 26-të pes). Juris Zarins beson se Sumerët jetonin përgjatë bregdetit të Arabisë Lindore, rajonin e sotëm Persik të Gjirit, përpara se të përmbyteshin në fund të periudhës së akullnajës.

Sumeri do të jetë qytetërimi i parë në Mesopotami jugore. Qytetet e tij (Eridu, Kish, Lagash, Nipur, Ur dhe Uruk) ndodheshin pranë lumit Eufrat. Qytetërimi sumerian lulëzonte në mijëvjeçarin e tretë. Tekstet me të vjetra datohen nga 3100, Ka paralele të qarta ndërmjet literaturës sumeriane dhe lëndës biblike në librin e Zanafillës 1-11. Me kalimin e kohës, gjuha sumeriane (e cila është unike) vdiq, por përjetoi vetëm si gjuhë sakrale. Para se Abrahami të largohej nga Sumeri, amorasit kishin pushtuar vendin.

Prejardhja e sumerëve është e panjohur, por një gjë është e sigurt, qe ata nuk bëjnë pjese ne familjen semitike. Mendohet qe sumeret te kenë ardhur nga lindja e Indisë ose Iranit të lashte dhe se ata ishin pushtues. Gjetjet arkeologjike dëshmojnë një vazhdimësi te pandërprere kulturore te sumereve, qe nga koha e ubaidëve (5200-4500 p.e.s.) në ngulime te Mesopotamisë se jugut.

Sumeret qe u nguluan ne pjesën pjellore te Eufratit dhe Tigrit filluan te merren me bujqësi dhe përsosnin sistemin e ujitjes se tokës.

Sumerët u zhdukën (pra, humbën identitetin e tyre kombëtar ose u përvetësuan) nga pushtimi i trojeve të tyre nga amoritët. Ngritja e Babilonisë, në mijëvjeçarin e 3 p.e.s. shënon përfundimisht zhdukjen e qytetërimit sumer.

Sumerët që në vitin 2500 p.e.s. kishin gjetur metodën e përfitimit të Sapunit. Metodë e cila edhe në ditët tona gjen zbatim.

• Anunnaki
• Gjuha sumere
• Eposi i Gilgameshit
• Ubaidët
• Akaidët
• Mesopotamia
• Babilonia

Gjeografi

• Harta e vendndodhjes së Sumerisë

Histori

• Historia e Lindjes së Afërt të Lashtë. anglisht