Prevalitana (gjithashtu Praevalitana, Prevaliana, Praevaliana ose Prevalis) ishte një provincë romake e vonë që ekzistonte midis viteve 284 dhe 600.
Ai përfshinte pjesë të Malit të Zi të sotëm, Shqipërinë veriore dhe një pjesë të Kosovës së sotme. Kryeqyteti i saj ishte Shkodra .
Perandoria Romake pushtoi rajonin Adriatiko-Ballkanik pas Luftës së Tretë Ilire (168 para Krishtit), Romakët mundën Gentin, mbretin e fundit të Ilirisë, në Shkodra në vitin 168. para Krishtit dhe e kapën, duke e sjellë në Romë në vitin 165 para Krishtit. Pas kësaj u krijuan katër republika klientele, të cilat në fakt kontrolloheshin nga Roma.
Më vonë, Iliria u qeveris drejtpërdrejt nga Roma dhe u organizua si një provincë romake, me kryeqytet Shkodrën. Iliriku u nda në dysh në vitin 10 pas Krishtit, Panonia dhe Dalmacia . Provinca e Dalmacisë u përhap në brendësi të tokës për të mbuluar të gjitha Alpet Dinarike dhe pjesën më të madhe të bregdetit lindor të Adriatikut, duke përfshirë të gjithë Malin e Zi aktual.
Provinca e Prevalitanës u krijua gjatë sundimit të perandorit Dioklecian (r. 284-305) nga këndi juglindor i ish-provincës së Dalmacisë dhe u bë pjesë e Dioqezës së Moezisë (290-357), një nga 12 dioqezat e krijuara nga Diokleciani brenda tetrarkisë së tij. U quajt Prevalitana (rajoni para luginës) sepse qëndronte drejtpërdrejt në perëndim të Fushës së Kosovës.
Dioqeza e Moezisë u nda më vonë në dysh, Dioqeza e Dakisë në veri dhe Dioqeza e Maqedonisë në jug. Prevalitana fillimisht ishte pjesë e Dioqezës së Maqedonisë, por më vonë u zhvendos në Dioqezën e Dakisë (e cila përfshinte Dacia Mediterranea, Dacia Ripensis, Dardania dhe Moesia Prima), një nënndarje e prefekturës pretoriane të Ilirikut (395). Një krahinë me ekzistencë të shkurtër, Macedonia Salutaris, u nda midis Prevalitana dhe Epirus Nova (412).
Pas rënies së Perandorisë Romake Perëndimore në vitin 476, rajoni mbeti nën sundimin e Perandorisë Romake të Lindjes . Në vitet 530, gjeneralët bizantinë të perandorit Justinian I (r. 527–565) përdorën Prevalitanën si bazë për fushatën ushtarake kundër ostrogotëve në Dalmaci gjatë Luftës gotike .
Në vitin 535, perandori Justiniani I (527-565) krijoi Arqipeshkvinë e Justiniana Primas si një primat rajonal me juridiksion kishtar mbi të gjitha provincat e Dioqezës së Dakisë, duke përfshirë provincën e Prevalitana .
Gjatë periudhës së migrimit, Prevalitana u pushtua nga pushtimet e avarëve dhe sllavëve . Në shekujt VI dhe VII, ata shkatërruan qytetet kryesore dhe pushtuan pjesën më të madhe të territorit.
Të dhënat e para të shkruara për çdo lloj vendbanimi në Dalmacinë jugore i referohen provincës romake të Prevalitanës dhe qytetit romak të Birsiminium, i cili jetonte nën hijen e qytetit ilir të Dioklesë (Duklja), një qytet i madh për standardet e asaj kohe me 8-10 mijë banorë dhe emërtuar sipas njërit prej dy fiseve kryesore ilire që banonin në këto anë, “Dokleatët”. Rreth vitit 400 u krijua Kryedioqeza e Dokleas, e cila zgjati deri në vitin 927. Dokleatët banonin në luginën pjellore të lumit Zeta, e vendosur përgjatë lidhjes jetike midis rajoneve bregdetare dhe kontinentale të Malit të Zi, gjë që ndihmoi rritjen e shpejtë të tyre ekonomike.
Fisi tjetër, "Labeatët", banonte në të gjithë zonën midis Liqenit të Shkodrës dhe Podgoricës moderne. Ata kishin fortifikimin e tyre kryesor, të quajtur Metheon (i njohur sot si Medun), dhe sisteme sociale dhe ushtarake shumë të zhvilluara.
Nga shekulli V, në këtë zonë filloi vendosja e fiseve sllave dhe avare, e shoqëruar gjithmonë me sulme shkatërruese mbi fiset dhe vendbanimet vendase. Doklea nuk ishte e përjashtuar nga këto bastisje të dhunshme, të cilat, së bashku me fatkeqësitë natyrore, do të çonin në zhdukjen e plotë të këtij qyteti dikur të begatë. Pasi fiset sllave u vendosën në këtë zonë, ata krijuan një vendbanim tjetër, i cili mori rolin e mbajtur më parë nga Doclea: u quajt Ribnica (Podgoricë) . Popullsia vendase e joromanizuar ( shqiptare ) u tërhoq në malësitë shqiptare, ndërsa Acruvium (Kotori aktual) në bregdet i mbijetoi sulmeve sllave dhe lulëzoi si qytet-shtet tregtar i ilirëve origjinalë të romanizuar deri në shekullin X. Qytete të tjera në provincë përfshinin Anderva (Nikšić) dhe Risinium (Risan). Si dhe Siperantum (Pejë), e cila nga shekulli 5-9 e tutje njihej edhe si Pescium/Episkion (Qyteti peshkopal).
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Prevalitana, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.