Petro Zheji (Gjirokastër, 16 tetor 1929 - Tiranë, 14 Mars 2015) ka qenë ndër plejadën e përkthyesve më punëtorë shqiptarë përgjatë regjimit komunist, mes Dhimitër Paskos, Jusuf Vrionit, Klio Evangjelit dhe Vedat Kokonës.
Ka qenë vëllai i vogël i pedagogut, studjuesit dhe njeriut të letrave Gjergj Zheji. Sipas Elsie-t përveçse përkthyes i admiruar i Aragonit, Asturiasit, Servantesit, Gonçarovit dhe Shashës, ai ka lënë dorëshkrim romanesh me temë të burgosur në spitalet psikiatrike në Shqipëri, një autobiografie dhe një monografie në gjuhën shqipe.
Për kontributet e tij u nderua nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë me titullin "Nderi i Kombit" si dhe njëra nga bibliotekat e lagjeve të Tiranës mban emrin e tij.
Pas rënies së regjimit komunist, Zheji u mor me hulumtime vetjake duke kultivuar teori alternative gjuhësore që iu botuan, i ndikuar nga shkrimtarë New Age si Fritjof Capra, duke u përzier me fizikën kuantike për të provuar se si shqipja është «gjuha mesianike», përmes spekulimeve pseudogjuhësore që sankskritishtja i ka rrënjët në gjuhën shqipe dhe Vedat janë në shqip, si dhe përmes "algoritmeve simbolike" si mjet magjik për të ndryshuar të menduarin mitologjik të shkencave humane.
U lind në Gjirokastër, i biri Spiro Ballos (Zheji i Zagorisë, 1903 - Tiranë, 1989) dhe i Theodorës së Niko Petridhit, gjirokastritë. Familja pati dy djem dhe tri vajza: Gjergji, Petro, Vera, Amalia dhe Liljana. I ati pasi punoi në një hotel-restorant, bëri kërkesë dhe iu pranua që të ndiqte shkollimin ushtarak në Modena në vitet e monarkisë, u gradua më vonë si major me shërbim dhe jetesë në Tiranë. Në një bibliografi që pasqyron një libër që ka qenë i të atit të Petros, jepet grada dhe banesa, Ajutanti i Kumandës fuqisë Armate Tiranë. Ndë rrugë të Durrësit. I ati u internua njëherë u burgos në Bari dhe më pas u internua në Gazzoldo degli Ippoliti. Nuk e përfilli thirrjen për t'iu bashkuar LNÇ, arsye për të cilën e burgosën te burgu i Selvisë shkurtimisht, ia sekuestruan shtëpinë dhe e larguan nga Tirana drejt Zhejit, fshtatit të prejardhjes. Ndërsa i ati i tij, Kolo Ballo kishte qenë Kryetar i Këshillit Popullor të fshatit Zhej, si dhe anëtar i Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar të krahinës së Zagorisë.
Petrua studjoi për Matematikë-Fizikë në nivel dy vjeçar në Tiranë, mirëpo u diferencua për të bërë shërbimin e detyrueshëm ushtarak në Ersekë ku dhe u jepte mësim kuadrove matematikë dhe rusisht. si dhe dha mësim në gjimnazin "Qemal Stafa", dhe dikur më vonë në atë e Gjirokastrës. Punoi po ashtu si përkthyes me normë dhe redaktor pranë shtëpive botuese "8 nëntori" dhe "Naim Frashëri" në kryeqytet. U martua me aktoren gjakovare Besa Imami, martesë nga e cila më 1961 u lind djali i vetëm, Arturi. Njoftohet se Petro ndiqte meshë nga Atë Kozma Qirjo, dhe se të birin e pagëzoi po te Kozmai. Pas 15 vjetësh martesë, Petro dhe Besa u ndanë. Në nëntor 1990 emigroi në Romë me të birin dhe më pas u zhvendos drejt ShBA-së, ku u vendos në Detroit. Me kthimin e tij vendoset në Tiranë, ku duke iu çmuar kontributi i tij në lëmijtë e përkthimit, iu dha një shtesë pensionit shtetëror.
Kur ndërroi jetë u nderua nga kryeministri, kryetari i parlamentit si dhe kryetari i bashkisë Tiranë.
Botuesi i përkthimit të tij Jeta e Galileit e Brehtit, Mehmet Gëzhilli ka kumtuar se Zheji mund të ketë "13 mijë faqe përkthim të botuara". Përkthimi i tij i parë i botuar daton më 1958 dhe ka qenë vëllimi i parë i romanit Bruski të Fedor Panferov - përkthyer së bashku me të vëllanë, Gjergjin. Titujt të tjerë të shquar qenë Vuajtjet e djaloshit Verter i Gëtes, Sojliu mendjemprehtë - Don Kishoti i Mançës i Servantesit, Nipi i Ramonit i Dideroit, Vilet e zemërimit i Stajnbekut, Njeriu i padukshëm i Uellsit; si dhe shumë e shumë tituj tjerë nga letërsia gjermane, spanjole, australiane, estoneze, rumune, ruse, kineze, nordike. Duke u radhitur me emrat e tjerë elitarë të përkthimit si Dhimitër Pasko, Klio Evangjeli, Jusuf Vrioni, Vedat Kokona, Gjon Shllaku, Pashk Gjeçi, etj.
Përkthyesja amerikane e veprës Rrno vetëm për me tregue, Kathleen Schank, e ka falënderuar për ndihmën që i ka dhënë për prurjen në anglisht të dëshmisë së Atë Zef Pllumit. Përpjekje kjo që Zheji e kishte ndërmarrë qysh në të gjallë të fratit.
Kumtohet se Zheji ishte autor i disa romaneve gjithë simbolizëm, njëri prej të cilëve me temë të burgosurit në spitalet psikiatrike në Shqipëri, një autobiografi dhe i një monografie mbi gjuhën shqipe. Njoftohet nga punimet e tij mbi shqipen janë botuar Shqipja dhe Sanskritishtja (në dy vëll.; 1996, rib. i rishikuar 2005, 2011), Libri i Aforizmave (2012) dhe Roli mesianik i shqipes (2015). Spekulimet gjuhësore të Zhejit kanë frymëzuar edhe të tjerë që të provojnë shqiptarësinë e gjuhëve të tjera dhe sido që janë qëndrime në periferinë e akademizmit, luajnë rol në një sërë teorish konspirative.
Shumë rrallë të refuzuara nga politika, mediat dhe elita akademike shqiptare, së fundmi gjuhëtari dhe shkrimtari Ardian Vehbiu i cilëson teoritë e Zhejit "jashtë diskursit linguistik", të pambështetura tek asnjë gjuhëtar tjetër, qoftë albanolog, komparativist apo indoeuropeist; por sipas tij teoritë kanë lidhje me misticizmin, simbolizmin mistik dhe filozofi alternative.
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Petro Zheji, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.