Marrëdhëniet Mes Kosovës Dhe Serbisë

Shiko gjithashtu artikullin: Njohja ndërkombëtare e Kosovës

Kosova e ka shpallur pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, një veprim, të cilin Serbia e hedh poshtë. Serbia nuk e njeh Kosovën si një shtet të pavarur. Fillimisht nuk ka pasur marrëdhënie midis dy shteteve, megjithatë, në vitet në vijim ka pasur dialog dhe bashkëpunim të shtuar midis dy palëve.

Marrëdhëniet Kosovë-Serbi

Kosova	Serbia
Misioni diplomatik
Zyra Ndërlidhëse e Kosovës, Beograd	Zyra Ndërlidhëse e Serbisë, Prishtinë
Të dërguarit
Jetish Jashari	Dejan Pavićević

Negociatat e mbështetura nga Bashkimi Evropian çuan në Marrëveshjen e Brukselit, të vitit 2013 për normalizimin e marrëdhënieve mes qeverive të Kosovës dhe të Serbisë. Marrëveshja, duke premtuar që asnjëra palë të mos e pengojë tjetrën në procesin e anëtarësimit në BE, definoi strukturën e policisë dhe të zgjedhjeve lokale në tërë Kosovën dhe po ashtu themeloi propozimin e Asociacionit të Komunave Serbe.

Bisedimet diplomatike, të ndërmjetësuara nga Shtetet e Bashkuara, bënë që të ketë ndërlidhje të trafikut ajror, hekurudhor dhe rrugor, përderisa të dyja palët nënshkruan marrëveshjet e vitit 2020 për normalizimin ekonomik. Kosova dhe Serbia pritet të bëhen pjesë e një zone ekonomike, të njohur si Zona Mini Shengen.

Serbia e ka kundërshtuar me forcë deklaratën e pavarësisë së Kosovës, e cila u shpall më 17 shkurt 2008. Më 12 shkurt 2008, Qeveria e Serbisë ka krijuar një plan veprimi për ta luftuar deklaratën e parashikuar të Kosovës, e cila përcaktonte, ndër të tjera, ambasadorët serbë për konsultime në protestë nga çdo shtet që e njeh Kosovën, i cili e ka bërë atë vazhdimisht. Aktivitetet e ambasadorëve nga vendet që e kanë njohur pavarësinë janë të kufizuara në takime me zyrtarë më të ulët të Ministrisë së Jashtme. Ministria e Brendshme serbe lëshoi një urdhërarrest kundër Hashim Thaçit, Fatmir Sejdiut dhe Jakup Krasniqit më 18 shkurt 2008 me akuzën e tradhtisë së lartë.

Më 8 mars 2008, Kryeministri serb Vojsllav Koshtunica dha dorëheqje, duke shpërndarë qeverinë e koalicionit, me deklaratën se ishte shumë i ndarë në lidhje me situatën e Kosovës për të vazhduar më tej. Një palë zgjedhje të parakohshme parlamentare u mbajtën më 11 maj 2008, së bashku me zgjedhjet lokale. Presidenti Boris Tadiq deklaroi se qeveria kishte rënë "sepse nuk kishte marrëveshje për integrimin e mëtejshëm në BE".

 

Më 24 mars 2008, Slobodan Samardžić, Ministri për Kosovën dhe Metohinë, propozoi ndarjen e Kosovës përgjatë vijave etnike, duke i kërkuar Kombeve të Bashkuara të sigurojnë që Beogradi të mund të kontrollojë institucionet dhe funksionet kryesore në zonat ku serbët formojnë shumicën por anëtarët e tjerë të Qeverisë dhe Presidenti i mohuan këto pretendime. Më 25 mars 2008, Kryeministri në largim, Vojislav Koštunica deklaroi se anëtarësimi në BE duhet të "lihet anash", derisa Brukseli të deklarojë nëse e ka njohur Serbinë brenda kufijve të saj ekzistues.

Më 24 korrik 2008, Qeveria vendosi të kthejë ambasadorët e saj në vendet e BE. Ambasadorë të tjerë u kthyen pas rezultatit pozitiv të votimit në Asamblenë e Përgjithshme të KB. Serbia ka dëbuar përfaqësimet diplomatike të të gjitha vendeve fqinje që më pas njohën pavarësinë e Kosovës: Shqipëria, Bullgaria, Kroacia, Hungaria, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut.

Më 15 gusht 2008, Ministri i Jashtëm serb Vuk Jeremić paraqiti një kërkesë në Kombet e Bashkuara duke kërkuar një mendim këshillues jo-ligjërisht të detyrueshëm të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë nëse deklarata e pavarësisë ishte në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar. Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara miratoi këtë propozim më 8 tetor 2008. Në korrik 2010, GJND lëshoi vendimin e tij, i cili zbuloi se shpallja e pavarësisë së Kosovës "nuk shkel ligjin ndërkombëtar".

Që nga shpallja e pavarësisë, Serbia refuzoi të merrej drejtpërdrejt me Republikën e Kosovës, por vetëm përmes ndërmjetësve ndërkombëtarë UNMIK dhe EULEX. Sidoqoftë, ka pasur një normalizim; duke filluar në vitin 2011, një ekip i BE-së e bindi Serbinë të diskutojë disa çështje të vogla kufitare me Kosovën; në shkurt 2013, presidentët e Kosovës dhe të Serbisë u takuan në Bruksel. Zyrtarë të ndërlidhjes po shkëmbehen gjithashtu.

Më 27 mars 2012, katër serbë të Kosovës, përfshirë kryetarin e komunës së Vitisë, u arrestuan nga Policia e Kosovës ndërsa po përpiqeshin të kalonin kufirin e diskutuar në Bela Zemlja përsëri në Kosovë me materiale fushate për zgjedhje të ardhshme. Më pas ata u akuzuan për "nxitje të urrejtjes dhe intolerancës midis grupeve etnike".

Të nesërmen, sindikalisti Hasan Abazi u arrestua me shokun e tij sindikalist Adem Urseli nga policia serbe që po vinte në krye të kryqëzimit të Serbisë/Kosovës afër Gjilanit. Abazi u akuzua për spiunazh dhe Urseli për kontrabandë droge. Ministri i Brendshëm serb Ivica Dačić deklaroi për arrestimet se "policia serbe nuk dëshironte ta merrte këtë qasje, por situata padyshim që nuk mund të vazhdonte më pa hakmarrje... Nëse dikush dëshiron të garojë në arrestime, ne kemi përgjigjen". Sipas avokatit të tij, Abazi atëherë ishte mbajtur në burg të vetmuar. Më 30 mars, Gjykata e Lartë serbe në Vranje urdhëroi Abazin të arrestohej për tridhjetë ditë me akuza për spiunazh që datonin me një incident më 1999, në të cilin Abazi dyshohet se i dha informacion NATO-s. Arrestimi i Abazit u protestua nga Amnesty International dhe Human Rights Watch si "arbitrare".

 

Më 19 tetor 2012, bisedimet e normalizimit të ndërmjetësuara nga Bashkimi Evropian kanë filluar në Bruksel me kryeministrin serb Ivica Daçiq dhe të atë të Kosovës Hashim Thaçi, ku të dy kryeministrat u ulën në tryezë dhe iniciuan bisedimet për normalizimin e marrëdhënieve në mes të Prishtinës dhe Beogradi. Arritja e një marrëveshjeje të tillë ishte një kusht i domosdoshëm i kandidaturës së Serbisë në BE. Qeveritë ngadalë kanë arritur marrëveshje dhe marrëveshje në fusha të ndryshme, të tilla si liria e lëvizjes, diplomat universitare, përfaqësimi rajonal dhe tregtia dhe zakonet ndërkombëtare. Në Bruksel, Serbia dhe Kosova ranë dakord që zbatimi i marrëveshjes kufitare do të fillonte më 10 dhjetor 2012. Një takim historik u mbajt më 6 shkurt 2013, kur presidenti serb Tomislav Nikolić dhe presidentja kosovare Atifete Jahjaga u ulën në të njëjtën tryezë për herë të parë që kur Kosova shpalli pavarësinë.

Pas një marrëveshjeje në dhjetor 2012, të dy kombet shkëmbyen zyrtarët e ndërlidhjes që punuan në ambientet e BE-së në të dy kryeqytetet. Prishtina iu referua këtyre oficerëve si "ambasadorë", por Beogradi e hodhi poshtë një përcaktim të tillë.

Zyrtarët e lartë të Serbisë u takuan me Përfaqësuesen e Lartë të BE-së për Punët e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë Catherine Ashton në Bruksel, më 11 mars 2013, presidenti serb Nikolić tha se Serbia dhe Kosova ishin shumë afër nënshkrimit të një marrëveshje e cila do të përmirësonte ato marrëdhënie.

Më 19 prill 2013, të dy qeveritë përfunduan Marrëveshjen e Brukselit, e cila u përshëndet si një hap i madh drejt normalizimit të marrëdhënieve, dhe do të lejonte që Serbia dhe Kosova të përparojnë në integrimin evropian. Marrëveshja raportohet të angazhojë të dy shtetet të mos "bllokojnë ose inkurajojnë të tjerët të bllokojnë përparimin e palës tjetër në shtigjet përkatëse të BE". Ndër masat e tjera marrëveshja vendos një komandant special të policisë (Komandanti do të emërohet nga Prishtina nga një listë e paraqitur nga serbët) dhe gjykata e apelit (Sipas ligjeve dhe procedurave të Prishtinës) për pakicën serbe në Kosovë, por nuk përbën një njohje të pavarësisë së Kosovës nga Beogradi. Në marrëveshjen e dhënë për komunitetet serbe në veri të Kosovës nuk kishte dispozita të veçanta pasi të gjitha komunat kanë të njëjtat të drejta dhe status. Në raportet e lajmeve Ashton citohej të thoshte: "Ajo që ne po shohim është një hap larg nga e kaluara dhe, për të dy, një hap më afër Evropës", ndërsa Thaçi deklaroi "Kjo marrëveshje do të na ndihmojë të shërojmë plagët e së kaluarës nëse kemi mençurinë dhe njohurinë për ta zbatuar atë në praktikë".

Marrëveshja u ratifikua nga asambleja e Kosovës më 28 qershor 2013.

Marrëveshja e Brukselit 2013

Bisedimet Kosovë-Serbi hasën vështirësi në vazhdën e marrëveshjes së arritur në Bruksel. Më 7 gusht 2013, u njoftua një marrëveshje midis dy qeverive për krijimin e vendkalimeve të përhershme kufitare midis Serbisë dhe Kosovës përgjatë vitit 2014.

 

Më 9 shtator 2013, u arrit një marrëveshje për t'i lejuar Kosovës të aplikojë për kodin e saj ndërkombëtar të numrit. Dy ditë më vonë, qeveria serbe njoftoi shpërbërjen e asambleve të pakicave serbe që ajo krijoi në veri të Kosovës, me qëllim që të lejojë integrimin e pakicës serbe të Kosovës në popullatën e përgjithshme të Kosovës. Për të lehtësuar integrimin e pakicës serbe në veri në shoqërinë kosovare, parlamenti i Kosovës miratoi një ligj të amnistisë duke falur për veprimet e kaluara të rezistencës ndaj autoriteteve të Kosovës. Ky parim u vu në fuqi në fillim të dhjetorit, pasi qeveritë e Serbisë dhe Kosovës ranë dakord për emërimin e një serbi të Kosovës si shef të policisë në zonën serbe të veriut të Kosovës. Të dy qeveritë gjithashtu arritën marrëveshje në parim për të lejuar që Kosova të aplikojë për kodin e saj ndërkombëtar të telefonit sapo qeveria serbe të fillojë bisedimet e pranimit në BE. Më 19 shtator, një oficer i EULEX-it u vra në zonën serbe të Kosovës me një lëvizje duke qëlluar, kjo vrasje shihej si një veprim nga kundërshtarët e pajtimit.

Në fund të vitit 2014, negociatat Kosovë-Serbi u ndalën për shkak të ndryshimit të qeverisë në Kosovë, e cila tani mbrojti një qasje më të ashpër ndaj Serbisë. Më shumë vështirësi u shfaqën në dhjetor 2014, pasi Presidenti i Serbisë Tomislav Nikoliç doli kundër pozitës së qeverisë duke deklaruar se çdo vendim për Kosovën duhet të paraqitet në një referendum.

Më 26 gusht 2015, Kosova dhe Serbia nënshkruan një seri marrëveshjesh në fushat kryesore, në një hap të madh drejt normalizimit të lidhjeve. Ministri i jashtëm i Kosovës pretendoi se ishte një njohje de-fakto e pavarësisë, ndërsa kryeministri i Serbisë tha se siguroi përfaqësimin për serbët në Kosovë. Si rezultat i marrëveshjeve, Serbia tani mund të ecë përpara me negociatat e saj për t'u anëtarësuar në BE. Sidoqoftë, qeveria serbe ende kundërshton çdo iniciativë të qeverisë së Kosovës për t'u bashkuar me agjencitë e KB, dhe nisma e Kosovës lidhur me anëtarësimin në UNESCO u prit me protestë nga Beogradi.

Në prill 2020, Kosova me KOSTT, Operatorin e saj të Sistemit të Transmisionit, deklaroi pavarësinë e saj nga operatori serb i transmetimit të energjisë Elektromreža Srbije me një votë nga Rrjeti Evropian i Operatorëve të Sistemit të Transmisionit për Energjinë Elektrike, ENTSO-E, i cili i ka hapur rrugën Kosovës për tu bërë një zonë e pavarur rregullatore për energjinë elektrike. Marrëdhëniet midis Kosovës dhe Serbisë nuk janë prekur nga ky akt. Marrëdhëniet filluan të tensionohen kur Serbia akuzoi Prishtinën dhe Tiranën se po ndjekin një "Shqipëri të Madhe me energji".

Komuniteti i Komunave Serbe

 

Më 13 dhjetor 2016, në mbledhjen e 3511-të të Këshillit të Bashkimit Evropian, delegatët i kërkuan Kosovës që ta zbatojë me shpejtësi në mirëbesim pjesën e saj të të gjitha marrëveshjeve të kaluara, veçanërisht krijimin e Asociacionit/Komunitetit të komunave me shumicë serbe dhe të angazhohet në mënyrë konstruktive me Serbinë në formulimin dhe zbatimin e marrëveshjeve të ardhshme. Më 29 dhjetor 2016, Ministri i Punëve të Jashtme Ivica Dačić vuri në dukje rëndësinë e mbajtjes së dialogut dhe zbatimit të të gjitha marrëveshjeve, kryesisht ato që vlejnë për krijimin e Komunitetit të Komunave Serbe. Më 30 dhjetor 2016, Presidenti i Kosovës Hashim Thaçi kishte deklaruar se shpreson që çështjet e Komunitetit të zgjidhen në fillim të 2017-ës. Kjo nuk ndodhi kurrë dhe ndarjet e thella ndoqën brenda qeverisë.

Incidenti i trenit 2017

Artikulli kryesor: Incidenti i trenit Beograd–Mitrovicë

Në janar 2017, një tren i pikturuar në ngjyrat e flamurit serb dhe me fjalët "Kosova është Serbi" u ndalua të kalonte në Kosovë. Presidenti serb Tomislav Nikolić deklaroi se Serbia do ta dërgonte ushtrinë e saj në Kosovë nëse sulmohen serbët e Kosovës. Kosova e shihte trenin si një provokim. Si Serbia ashtu edhe Kosova mobilizuan forcat e tyre ushtarake përgjatë kufirit Kosovë-Serbi.

2018 - Arrestimi në Kosovë i politikanit serb

Policia speciale kosovare arrestoi politikanin serb Marko Gjuriç duke vizituar Mitrovicën Veriore në mars 2018. Megjithë ndalimin e hyrjes në Kosovë dhe paralajmërimet nga policia e Kosovës, Gjuriç vendosi të vizitojë pjesën veriore të Mitrovicës. Policia e Kosovës e armatosur me pushkë e ndjekur nga EULEX hyri në ambientet ku politikanët serbë vendorë po zhvillonin një takim dhe e arrestuan Gjuriçin, i cili sipas Pacollit është i ndaluar të hyjë pasi ai "inkurajon urrejtjen". Duke komentuar ngjarjen, Presidenti Vuçiç i quajti terroristët e shtetit dhe policisë së Kosovës dhe që ata ishin jashtë për të marrë përsipër veriun e Kosovës.

Sanksionet tregtare (2018-2020)

Më 6 nëntor 2018, Kosova njoftoi një taksë prej 10% për mallrat e importuara nga Serbia dhe Bosnje-Hercegovina. Arsyetimi zyrtar për tarifën e re ishin praktikat e padrejta tregtare dhe sjellja destruktive që synonin Kosovën.

 

Më 21 nëntor 2018, Kosova njoftoi një rritje të nivelit të taksave në 100%. Besohet se politika e re ishte një përgjigje ndaj ofertës së tretë të dështuar të Kosovës për anëtarësimin në Interpol, një rezultat që fajësohet gjerësisht në fushatat serbe nga zyrtarët publikë kosovarë. Në ditën e njoftimit, Zëvendëskryeministri Enver Hoxhaj në Twitter publikisht postoi: "Serbia po vazhdon fushatën e saj agresive kundër Kosovës në fazën int'l. (...) Për ta mbrojtur interesin tonë jetësor, Qeveria e Kosovës ka vendosur sot që të rritet tarifa doganore në 100%. (...)”

Më 1 prill 2020, Kosova hoqi taksën 100%.

Fluturimet Beograd-Prishtinë

Më 20 janar 2020, Serbia dhe Kosova ranë dakord të rivendosin fluturimet midis kryeqyteteve të tyre për herë të parë në më shumë se dy dekada. Eurowings, filiali no-frills i transportuesit flamur gjerman Lufthansa, do të fluturojë midis Beogradit dhe Prishtinës. Marrëveshja erdhi pas muajsh bisedimesh diplomatike nga Richard Grenell, ambasadori i Shteteve të Bashkuara në Gjermani, i cili u emërua i dërguari special për marrëdhëniet Serbi-Kosovë nga Presidenti Donald Trump një vit më parë.

Energjia

Në prill 2020 Kosova me KOSTT, Operatorin e saj të Sistemit të Transmisionit, deklaroi pavarësinë e saj nga operatori serb i transmetimit të energjisë Elektromreža Srbije me një votë nga Rrjeti Evropian i Operatorëve të Sistemit të Transmisionit për Energjinë Elektrike, ENTSO-E, i cili i ka hapur rrugën Kosovës për t'u bërë një zonë e pavarur rregullatore për energjinë elektrike.

Marrëveshja u kritikua në Serbi, e cila akuzoi Prishtinën dhe Tiranën për ndjekjen e një "Shqipërie të Madhe për energji". Marko Gjuriç, ndërlidhësi i qeverisë serbe për Kosovën lëshoi një deklaratë ku thuhej se "Serbia është pronari dhe ndërtuesi i rrjeteve të energjisë në Kosovë dhe Metohi, për të cilat ka prova të bollshme".

Marrëveshjet për normalizimin ekonomik 2020

Artikulli kryesor: Marrëveshjet për Normalizimin Ekonomik mes Kosovës dhe Serbisë (2020)

 

Më 4 shtator 2020, nën një marrëveshje të ndërmjetësuar nga Shtetet e Bashkuara, Serbia dhe Kosova ranë dakord të normalizojnë marrëdhëniet ekonomike. Marrëveshja do të përfshijë tranzit më të lirë, duke përfshirë hekurudhën dhe rrugën, ndërsa të dyja palët ranë dakord të punojnë me Bankën Eksport – Import të Shteteve të Bashkuara dhe Korporatën Ndërkombëtare të Financave të Zhvillimit të SHBA-së dhe të bashkohen në Zonën Mini Schengen, por gjithashtu të fillojnë lidhjet hekurudhore midis tyre si Nish-Prishtinë dhe Prishtinë-Merdar dhe për të lidhur rrjetin hekurudhor Beograd-Prishtinë me një port detar të thellë në bregdetin e Detit Adriatik. Ata gjithashtu do të kryejnë studimin e fizibilitetit me Departamentin Amerikan të Energjisë në lidhje me ndarjen e Liqenit të Ujmanit, në të cilin shtrihet kufiri midis dy shteteve. Përveç marrëveshjes ekonomike, Serbia ra dakord ta zhvendosë ambasadën e saj në Izrael nga Tel Aviv në Jeruzalem duke filluar në qershor 2021 dhe Izraeli dhe Kosova ranë dakord ta njohin reciprokisht njëra-tjetrën.

Bisedimet e shtatorit 2020 në Bruksel

Më 7 shtator, Presidenti serb Aleksandar Vuçiç dhe Kryeministri i Kosovës Avdullah Hoti u takuan për bisedime në Bruksel të organizuara nga Josep Borrell nën kujdesin e Bashkimit Evropian. Në një konferencë shtypi pas bisedimeve Përfaqësuesi Special i BE-së për Dialogun Kosovë-Serbi, Miroslav Lajcak, deklaroi se ishte bërë "përparim i plotë" në fushat e bashkëpunimit ekonomik, personave të zhdukur dhe atyre të zhvendosur. Vuçiç dhe Hoti do të takohen përsëri në Bruksel më 28 shtator 2020 ku do të diskutojnë rregullimet për komunitetet pakicë, zgjidhjen e kërkesave të ndërsjella financiare dhe pronën dhe do të përpiqen të bëjnë përparim drejt një marrëveshjeje më gjithëpërfshirëse.

Tensionet e korrikut 2022

Më 31 korrik, u dëgjuan sirenat në veri të Kosovës, të cilat rezultuan në bllokimin e rrugës nga serbët e Kosovës afër pikës kufitare Jarinje (që gjendet në komunën e Leposaviqit). Presidenti serb Aleksandar Vuçiq tha për mediet se Serbia “asnjëherë nuk ka qenë në një situatë më komplekse dhe më të vështirë [për Kosovën] se sa është sot”.

Më 27 gusht, dialogu i ndërmjetësuar nga BE-ja ndërmjet Republikës së Serbisë dhe Republikës së Kosovës zgjidhi mosmarrëveshjen lidhur me dokumentet e identifikimit. Serbia u pajtua të heqë dokumentet e hyrjes dhe daljes për mbajtësit e ID-së së Kosovës, ndërsa Kosova u zotua të përmbahet nga zbatimi i masave të tilla për mbajtësit serbë të ID-së. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq tha se çështja e kartës së identitetit ishte “një problem i vogël”, por ajo e targave ishte “shumë më e komplikuar”.

Më 3 tetor 2022, Betuesit e Partisë Serbe së bashku me Partinë Popullore, Partinë e Re Demokratike të Serbisë dhe Dveri, nënshkruan një deklaratë të përbashkët për "riintegrimin e Kosovës në rendin kushtetues dhe juridik të Serbisë" në tetor 2022.

Që nga bombardimi i Jugosllavisë në vitin 1999, një pjesë e madhe e serbëve të Kosovës janë shpërngulur nga shtëpitë e tyre, si pakicat e tjera në të gjithë krahinën. Një pjesë e konsiderueshme e kishave ortodokse serbe, si dhe varrezat dhe shtëpitë serbe, janë shkatërruar ose janë vandalizuar.

 

Qeveria serbe premtoi se do të pezullonin punëtorët e burgjeve serbe nga paratë e Lipjanit nëse do të linin institucionet e Kosovës, në të cilat po punonin, kështu vepruan. Megjithatë ata kurrë nuk u paguan, kështu që organizuan një bllokadë të vazhdueshme të Qendrës së Koordinimit në Graçanicë. Ata pretendojnë se Beogradi, Ministria e Kosovës në mënyrë të veçantë, nuk u ka paguar atyre para të premtuara për largimin nga institucionet e Kosovës.

Serbët gjithashtu janë përgjigjur duke formuar asamblenë e tyre.

Në shtator 2013, qeveria serbe çmontoi asambletë e pakicave serbe në Mitrovicë, Leposaviç, Zveçan dhe Zubin Potok, si pjesë e një marrëveshjeje me qeverinë e Kosovës. Në të njëjtën kohë, Presidenti i Kosovës nënshkroi një ligj që lejonte amnisti ndaj serbëve etnikë në Kosovë për veprimet e kaluara të rezistencës ndaj autoriteteve të Kosovës për zbatimin e ligjit.

Kosova i kushton vëmendje të konsiderueshme pakicës shqiptare në Serbi. Pakica shqiptare në Serbi ka shprehur mbështetje për më shumë të drejta në përputhje me të drejtat e serbëve në Kosovë. Në vitin 2013, Isa Mustafa, asokohe një nga drejtuesit e opozitës në Kosovë, duke iu referuar Marrëveshjes së Brukselit tha se "Sapo të mbarojë programi për zbatimin e marrëveshjes, Kosova dhe Serbia duhet të hapin një diskutim për çështjen e të drejtave që gëzojnë shqiptarët që jetojnë në Preshevë dhe në Serbi".