Lufta Çlirimtare Turke

Lufta për pavarësi turke
Pjesë e Revolucioneve të 1917-1923 pas Luftës së Parë Botërore
Në drejtim të orës nga lart majtas: Delegacioni u mblodh në Kongresin e Sivasit për të përcaktuar objektivat e Lëvizjes Kombëtare Turke; Civilët turq që mbanin municion në front; Këmbësoria Kuva-yi Milliye; Kalorësia turke në ndjekje; Kapja e Smirnës nga ushtria turke; trupat në Sheshin Ulus të Ankarasë duke u përgatitur të largohen për në front.
Data 19 maj 1919 – 11 tetor 1922 (Armëpushim) 24 korrik 1923 (Paqe) (4 vjet, 2 muaj dhe 5 ditë) Vendodhja Anadolli, Kaukazi Jugperëndimor, Mesopotamia e Epërme, dhe Trakia Lindore Pasoja Fitorja e turqve Ndryshimet territoriale Themelimi i Republikës së Turqisë
Palët pjesëmarrëse
Nacionalistët turq: Ankara Government (1919–1920; 1920–1923) Mbështetur nga: RSFS Rusia RSS Ukraina RSS Azerbajxhani RPS Buharani  Italia[b] Republika e Tretë Franceze (nga viti 1921) Lëvizja e Kalifatit Klubi Oriental Partia Gjermane Nacional Socialiste e Punëtorve Ushtria e Gjelbër (1919–1920)	Antante: Mbretëria e Greqisë Franca (deri më 1921)[c] Afrika Perëndimore Franceze Legjioni Armen Algjeria Maroku Tunizia Mbretëria e Bashkuar[d] India Armenia (më 1920) Gjeorgjia (më 1921) Qeveria e Stambollit[e] Separatistët: Ushtria e Gjelbër (1920–1921) Rebelët grekë të Pontikës Rebelët kurdë
Komandantët dhe udhëheqësit
Mustafa Kemal Pasha Mustafa Fevzi Pasha Mustafa İsmet Pasha Kazım Karabekir Pasha Fahrettin Pasha Ali Fuat Pasha Refet Pasha Nureddin Pasha	Constantine I Alexander I Eleftherios Venizelos Anastasios Papoulas Georgios Hatzianestis Leonidas Paraskevopoulos Kimon Digenis (Rob lufte) Nikolaos Trikoupis (Rob lufte) Henri Gouraud Drastamat Kanayan Movses Silikyan Sir George Milne Mehmed VI Damat Ferid Pasha Süleyman Şefik Pasha Anzavur Ahmed Pasha
Fuqia ushtarake
Maj 1919: 35,000 Nëntor 1920: 86,000 (krijimi i ushtrisë së rregullt) Gusht 1922: 271,000	Dhjetor 1919: 80,000 1922: 200,000–250,000 60,000 30,000 20,000 7,000 (at peak)
Viktimat dhe humbjet
13,000 të vrarë 22.690 vdiqën nga sëmundja 5,362 vdiqën nga plagët ose shkaqe të tjera jo luftarake 35,000 të plagosur 7,000 të burgosur[f]	24,240 të vrarë 18,095 të humbur 48,880 të plagosur 4,878 vdiqën jashtë luftimit 13,740 të burgosur 1,100+ killed 3,000+ prisoners ~7,000
264,000 civilë grekë të vrarë 60,000–250,000 civilë armenë të vrarë Mbi 15,000 civilë turq të vrarë në Frontin Perëndimor 30,000+ ndërtesa dhe 250+ fshatra të djegura deri në themel nga Ushtria Helenike dhe rebelët grekë/armenë.
Notes ^ a. Kuva-yi Milliye erdhi nën komandën e Asamblesë së Madhe Kombëtare pas 4 shtatorit 1920. ^ b. Italia pushtoi Kostandinopojën dhe një pjesë të Anadollit jugperëndimor, por kurrë nuk luftoi drejtpërdrejt me ushtrinë turke. Gjatë pushtimit të saj, trupat italiane mbrojtën civilët turq, të cilët jetonin në zonat e pushtuara nga ushtria italiane, nga trupat greke dhe pranuan refugjatët turq që duhej të iknin nga rajonet e pushtuara nga ushtria greke. Në korrik 1921 Italia filloi të tërhiqte trupat e saj nga Anadollin jugperëndimor. ^ c. Traktati i Ankarasë u nënshkrua në 1921 dhe Lufta Franko-Turke përfundoi kështu. Trupat franceze mbetën në Kostandinopojë me trupat e tjera aleate. ^ d. Mbretëria e Bashkuar pushtoi Konstandinopojën, më pas luftoi drejtpërdrejt kundër forcave të parregullta turke në Ofensivën Verore Greke me trupat greke, megjithatë pas kësaj Mbretëria e Bashkuar nuk do të merrte pjesë në ndonjë tjetër të madhe duke luftuar. Moreover the British troops occupied several towns in Turkey such as Mudanya. Naval landing forces had tried to capture Mudanya as early as 25 June 1920, but stubborn Turkish resistance inflicted casualties on British forces and forced them to withdraw. There were many instances of successful delaying operations of small Turkish irregular forces against numerical superior enemy troops. The United Kingdom, which also fought diplomatically against the Turkish National Movement, came to the brink of a great war in September 1922 (Chanak Crisis). ^ e. Kuva-yi Inzibatiye e kontrolluar nga osmanët ("Ushtria e Kalifatit") luftoi kundër revolucionarëve turq gjatë Ofensivës Verore Greke dhe qeveria osmane në Kostandinopojë mbështeti revolta të tjera (p.sh. Anzavur). ^ f. Greqia mori 22,071 të burgosur ushtarakë dhe civilë. Prej tyre ishin 520 oficerë dhe 6002 ushtarë. Gjatë shkëmbimit të të burgosurve në vitin 1923, në Turqi mbërritën 329 oficerë, 6002 ushtarë dhe 9410 të burgosur civilë. 6,330 të mbeturit, kryesisht të burgosur civilë, me sa duket vdiqën në robërinë greke.

Lëvizja Kombëtare Turke në Anadoll arriti kulmin në formimin e Asamblesë së Madhe Kombëtare (turqisht: Büyük Millet Meclisi) nga Mustafa Qemal Ataturku dhe kolegët e tij. Pas përfundimit të fronteve turko – armene, franko-turke dhe greko-turke (shpesh të referuara si Fronti Lindor, Fronti Jugor dhe Fronti Perëndimor i luftës, përkatësisht), Traktati i Sèvres u braktis dhe Traktatet të Karsit (tetor 1921) dhe Lozanës (korrik 1923) u nënshkruan. Aleatët u larguan nga Anadolli dhe Trakia Lindore dhe Asambleja e Madhe Kombëtare e Turqisë (e cila mbetet organi kryesor legjislativ i Turqisë sot) shpalli Republikën e Turqisë më 29 tetor 1923.

Me krijimin e Lëvizjes Kombëtare Turke, ndarjen e Perandorisë Osmane dhe heqjen e sulltanatit, epoka osmane dhe perandorisë morën fund dhe me reformat e Ataturkut, turqit krijuan shtetin modern, shtetin laik të Turqisë. Më 3 mars 1924, hilafeti osman u shfuqizua zyrtarisht dhe kalifi i fundit Abdylmexhit II u internua.