Karboni 14, 14C, ose radiokarboni (karboni radioaktiv), është një izotop radioaktiv i karbonit i zbuluar më 27 shkurt 1940 nga Martin Kamen dhe Sam Ruben.
Bërthama e tij atomike përmban 6 protone dhe 8 neutrone. Prania e tij në lëndët organike në formën e radiokarbonit datues përdoret gjerësisht si baza e mënyrës në datimin arkeologjik, gjeologjik dhe hidrogjeologjik të lëndëve.
Radiokarboni ndeshet në natyrë në një sasi prej 0,0000000001 % (një të trilionë pjesë) të të gjithë karbonit që ndodhet në tokë. Gjysëm perioda (gjysëm jeta) e karbonit 14 është 5730 ± 40 vjet. Pas kësaj kohe ai shndërrohet në azot 14 me anë të beta shkatërrimit.
Karboni 14 krijohet në shtresat e larta të troposferës dhe stratosferës nga neutronet termale ose neutronet e shpejta të thithura nga atomet e azotit.
Në kohën që rrezet kozmike hyjnë në atmosferë, ato pësojnë shndërrime të ndryshme, përfshi prodhimin e neutroneve. Këto neutrone marrin pjesë në reaksionin e mëposhtëm :
n + 14N → 14C + 1H
Sasia më e madhe e krijimit të karbonit 14 ndodh në lartësi prej 9 deri 15 km dhe në gjerësi të larta gjeomagnetike, karboni 14 përzihet lehte dhe përhapet nëpër atmosferë dhe lidhet me oksigjenin për të formuar dioksidin radioaktiv të karbonit. Ky i fundit tretet në ujë dhe kështu përshkon oqeanet.
Karboni 14 mund të prodhohet edhe në akull nga neutronet e shpejta duke shkaktuar reaksionet shkatërruese të oksigjenit.
Shumica e lëndëve kimike të prodhuara nga njeriu janë të përfituara prej lëgjeve fosile, në të cilat karboni 14 ndodhej përpara shkatërrimit, si p.sh. nafta dhe qymyri. Prania e karbonit 14 në izotopet gjurmuese të lëndëve karbonike tregon prejardhjen "e mundshme" dhe si rrjedhim moshën gjeologjike të lëndës.
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Karboni 14, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.