Në ekonomi, hiperinflacioni është një inflacion shumë i lartë dhe zakonisht përshpejtues.
Ai gërryen shpejt vlerën reale të monedhës vendase, pasi çmimet e të gjitha mallrave rriten. Kjo i bën njerëzit të minimizojnë zotërimet e tyre në atë monedhë pasi ata zakonisht kalojnë në monedha të huaja më të qëndrueshme. Kur maten në valuta të huaja të qëndrueshme, çmimet zakonisht mbeten të qëndrueshme.
Ndryshe nga inflacioni i ulët, ku procesi i rritjes së çmimeve është i zgjatur dhe përgjithësisht nuk vërehet, përveçse duke studiuar çmimet e mëparshme të tregut, hiperinflacioni sheh një rritje të shpejtë dhe të vazhdueshme të çmimeve nominale, kostos nominale të mallrave dhe ofertës së monedhës. Megjithatë, në mënyrë tipike, niveli i përgjithshëm i çmimeve rritet edhe më shpejt se oferta monetare, pasi njerëzit përpiqen të shpëtojnë sa më shpejt të jetë e mundur nga monedha e zhvlerësuar. Ndërsa kjo ndodh, stoku real i parasë (d.m.th., sasia e parasë në qarkullim e ndarë me nivelin e çmimit) zvogëlohet ndjeshëm.
Pothuajse të gjitha hiperinflacionet janë shkaktuar nga deficitet buxhetore të qeverisë të financuara nga krijimi i monedhës. Hiperinflacioni shoqërohet shpesh me njëfarë stresi në buxhetin e qeverisë, si luftërat ose pasojat e tyre, trazirat sociopolitike, një kolaps në ofertën agregate ose një rënie në çmimet e eksportit, ose kriza të tjera që e bëjnë të vështirë për qeverinë mbledhjen e të ardhurave nga taksat. Një rënie e mprehtë e të ardhurave reale nga taksat e shoqëruar me një nevojë të fortë për të mbajtur shpenzimet e qeverisë, së bashku me një paaftësi ose mungesë vullneti për të marrë hua, mund ta çojnë një vend në hiperinflacion.
Në 1956, Phillip Cagan shkroi Dinamika Monetare e Hiperinflacionit, libri që shpesh konsiderohet si studimi i parë serioz i hiperinflacionit dhe efekteve të tij (megjithëse Ekonomia e Inflacionit nga C. Bresciani-Turroni mbi hiperinflacionin gjerman u botua në italisht në 1931). Në librin e tij, Cagan përcaktoi një episod hiperinflacioni që fillon në muajin që norma mujore e inflacionit kalon 50%, dhe si përfundim kur norma mujore e inflacionit bie nën 50% dhe qëndron e tillë për të paktën një vit. Ekonomistët zakonisht ndjekin përshkrimin e Cagan-it se hiperinflacioni ndodh kur norma mujore e inflacionit kalon 50% (kjo është e barabartë me një normë vjetore prej 12874.63%).
Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit ka nxjerrë udhëzime për rregullat e kontabilitetit në një mjedis hiperinflacioni. Ai nuk vendos një rregull absolut se kur lind hiperinflacioni, por në vend të kësaj rendit faktorët që tregojnë ekzistencën e hiperinflacionit:
Ndërsa mund të ketë një sërë shkaqesh të inflacionit të lartë, pothuajse të gjitha hiperinflacionet janë shkaktuar nga deficitet buxhetore të qeverisë të financuara nga krijimi i monedhës. Peter Bernholz analizoi 29 hiperinflacione (sipas përkufizimit të Cagan) dhe arrin në përfundimin se të paktën 25 prej tyre janë shkaktuar në këtë mënyrë. Një kusht i domosdoshëm për hiperinflacionin është përdorimi i parave letre në vend të monedhave të arit ose argjendit. Shumica e hiperinflacioneve në histori, me disa përjashtime, si hiperinflacioni francez i viteve 1789-1796, ndodhën pasi përdorimi i monedhës fiat u përhap gjerësisht në fund të shekullit të 19-të. Hiperinflacioni francez ndodhi pas futjes në përdorim të një monedhe letre të pakonvertueshme, assignat.
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Hiperinflacioni, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.