Gjuhë Kueçua

Qhichwa Simi / Runa Shimi / Runa Simi

Kueçua

Gjuhë Kueçua
Harta e vendeve Kueçuafone
Flitet në Peru, Bolivi, Kolombi, Ekuador, Kili dhe Argjentinë.
Rajoni Andet
Folës 10.4 milion (e hamendësuar)
Renditja 69
Familja * Kueçua
Sistemi i Shkrimit Alfabeti latin
Statusi Zyrtar
Gjuhë Zyrtare në Bolivi dhe Peru
Rregullohet nga Zyrtarisht nga askush
Kodet e Gjuhës
ISO 639-1 qu
ISO 639-2 que
ISO 639-3 que
Shumë nga nënllojet e gjuhës Kueçua kanë kodet e tyre.

Kueçua ose Runa Simi (Rune = "njeri" + Simi = "gjuhe") është një gjuhë indigjene në Amerikës së Jugut. Ajo ishte gjuha e Perandorisë Inkase dhe flitet ende sot në dialekte të ndryshme nga rreth 10 milion njerëz në Amerikën e Jugut, kryesisht në Peru dhe në vendet përreth, duke përfshirë Kolumbinë Jugore, Ekuadori, Bolivi, Argjentina veri-perëndimore dhe në veri të Kilit. Ajo është më e përhapura e të gjitha gjuhëve indigjene të kontinentit amerikan.Së bashku me gjuhën spanjolle dhe gjuhën all'aymara gëzon statusin e gjuhës zyrtare në Bolivi dhe Peru.

Shkrim nga gjuha Kueçua: Ati ynë

    Yayayku hanaq pachapi kaq,
    sutiyki yupaychasqa kachun.
    Kamachikuq-kayniyki takyachisqa kachun,
    munayniyki kay pachapi ruwakuchum,
    Imaynan hanaq pachapipas ruwakun hinata.
    Sapa p'unchay mikhunaykuta quwayku.
    Huchaykutapas pampachawayku,
    imaynan ñuqaykupas contraykupi huchallikuqniykuta panpachayku hinata.
    Amataq watiqasqa kanaykuta munaychu,
    aswanpas saqramanta qispichiwayku.
    Qanpan kamachikuq-kaypas, atiypas,
    wiñaypaqmi yupaychasqa kanki.

Tipologjia

Gjuhë Kueçua 
Nënllojet e gjuhës Kueçua
Proto‑Quechua
KueçuaI
Central
Ancash Kueçua(Huaylay)

Huaylas

Conchucos

 A.P.‑A.M.‑A.H. 

Alto Pativilca

Alto Marañón

Alto Huallaga

Huancay

Yaru

Jauja-Huanca

Huangáscar-Topará

Pacaraos

KueçuaII
Yungay (Quechua II‑A)
Cajamarca‑Cañaris

Inkawasi-Kañaris

Cajamarca

Central

Laraos

Lincha

Apurí

Chocos

Madean

Chinchay
Kichwa (Quechua II‑B)

Ecuador-Colombia

Chachapoyas

Lamas (San Martín)

Classical

quechua

Southern Quechua (Quechua II‑C)

Ayacucho

Cuzco‑Collao

Cuzco

Northern Bolivia

Southern Bolivia

Santiago del Estero

Bumri i Folësve

  • Argjentina: 100,000
  • Bolivia: 2,100,000
  • Brazil: nuk dihet
  • Kili: shumë pak
  • Colombia: 9,000
  • Ecuador: 500,000 deri në 1,000,000
  • Peru: 3,200,000

Fonetika

Gramatika

Emrat

Përemrat

Numri
Njëjës Shumës
Veta E parë Nuqa Nuqanchis (përfshirës)

Nuqayku (përjashtues)

E dytë Qan Qankuna
E tretë Pay Paykuna

Në gjuhën Kueçua ekzistojnë shtatë përemra. Ka dy trajta të përemrit të vetës së parë shumës. Nuqanchis (ne = unë dhe ti), bashkëfolësi përfshihet dhe Nuqayku (ne=unë pa ty) bashkëfolësi nuk përfshihet.

Mbiemrat

Mbiemrat vendosen gjithnjë përpara emrave.Ata përcaktojnë gjininë dhe numrin.

Numrat

  • Numrat themelor ch'usaq (0), huk (1), iskay (2), kimsa (3), tawa (4), pichqa (5), suqta (6), qanchis (7), pusaq (8), isqun (9), chunka (10), chunka hukniyuq (11), chunka iskayniyuq (12), iskay chunka (20), pachak (100), waranqa (1,000), hunu (1,000,000), lluna (1,000,000,000,000).
  • Numrat rreshtor. Për të formuar numrat rreshtor përdoret fjala ñiqin e cila vendoset pas numrit themelor.

Folja

E tashme E shkuar E ardhme E kryer e plotë
Ñuqa -ni -rqa-ni -saq -sqa-ni
Qam -nki -rqa-nki -nki -sqa-nki
Pay -n -rqa(-n) -nqa -sqa
Ñuqanchik -nchik -rqa-nchik -su-nchik -sqa-nchik
Ñuqayku -yku -rqa-yku -saq-ku -sqa-yku
Qamkuna -nki-chik -rqa-nki-chik -nki-chik -sqa-nki-chik
Paykuna -n-ku -rqa-(n)ku -nqa-ku -sqa-ku

Ndajfolja

Lidhje të jashtme

Gjuhë Kueçua 
Wiki
Gjuhë Kueçua 
Wikibooks:Category
Wikibooks ka më shumë informacione për ketë temë:

Tags:

Gjuhë Kueçua TipologjiaGjuhë Kueçua Bumri i FolësveGjuhë Kueçua FonetikaGjuhë Kueçua GramatikaGjuhë Kueçua NdajfoljaGjuhë Kueçua Lidhje të jashtmeGjuhë Kueçua

🔥 Trending searches on Wiki Shqip:

ArteriaBelgjikaProbabilitetiDasma shqiptareQiprojaFiset ilireElbasaniUjiShpallja e Pavarësisë së ShqipërisëTiranaVenusiTeoria e evolucionitTeoritë e personalitetitElhamdulilahSpanjaPashallëku i ShkodrësDeti AdriatikFilozofiaGrupet e gjakutTë drejtat e graveMikroorganizmatJupiteriKanadajaEnergjia elektrikeLuiza XhuvaniKëngët e MilosaosPrilli i thyerRomeo dhe ZhuljetaMetaletTruriMenopauzaKarakteristikat e zeritPsikozaKrimet e regjimit komunist në ShqipëriMarrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Bashkimit SovjetikFaik bej KonicaShtetet e Bashkuara të AmerikësSami FrashëriLista e lumenjve në ShqipëriKarboniLiqeniProblemet mjedisore në ShqipëriVeshkaShqipëria OsmaneHonore de BalzakAvullimiNapoleon BonapartiHolokaustiPrinc VidiEnergjia e ripërtëritshmeAzia JuglindoreAmerika VerioreSkulpturaKontinentetADNGjeografia e KosovësKongresi i VjenësHimni i FlamuritInsulinaTingulliBiologjiaMuzika populloreRryma elektrikeMorfinaIliadaShqiponjaSëmundjet e syritVolejbolliLushnjaRusiaFutbolliKonferenca e Paqes e Parisit (1919–1920)Ekonomia e ShqipërisëRomaLiza (Aventurat e Lizës në Botën e Çudirave)LimfocitiLista e sulltanëve të Perandorisë OsmaneKarizmaModemi🡆 More