Gjergj Elez Alia (boshnj.
Đerzelez Alija) është një hero legjendar i një cikli këngësh epike të kënduara në gjuhën shqipe dhe atë boshnjake, motivi i tij është i njohur në Bosnje, Shqipërinë Veriore si dhe në krahinën e Gorës. Cikli i këngëve të tij nuk ka të bëjnë me atë të Mujit dhe Halilit.
Emri i tij në shqip ka marrë trajtën treshe Gjergj Elez Alia, sipas Stavro Skendit, për arsye metrike. Në gjuhën boshnjake trajta më e përhapur është Đerzelez Alija, por njihet edhe Đerđelez Alija, ndërsa në turqishte Gürz Ilyas, e në hungarishte Gerz Ilyas. Emri i tij ka prejardhjen nga fjala turke ''gürzi" (topuz) që mëton për një luftëtar me topuz.
Disa historianë janë të mendimit se personazhi i Gjergj Elez Alisë është frymëzuar prej Ali bej Mihalollit, një ushtarak osman si dhe sanxhakbeu i parë i sanxhakut të Smederevës. Sipas defterëve osmanë të 1485 atij i qe dhënë nahija e Dobrunit pranë Vishegradit si timar. Një tyrbe në fshatin boshnjak të Gerzovës është varri i Ali Beut sipas gojëdhënave.
Dokumentimi i parë mbi figurën mitike të Gjergj Elezit (në formën e "Ali Begut") është një poemë e njohur si bugarštica, Martesa e Vuk Dragoit, radhitur prej Đuro Matei në fund të shekullit të 17 ose në fillim të shekullit të 18. Ndër këngët e radhitura në Dorëshkrimin Erlangen, Gjergj Elezi përmendet me emrin "Plaku turk Balibeg".
Këngët epike që zunë fill në mjedisin e sllavëve të jugut u përçuan nga rapsodë dygjuhësh në mjedisin shqiptar, boshnjaku Đerzelez u bë Gjergj Elez Alija i rapsodive shqiptare. Duke qenë kështu njëri prej shumë heronjve muslimanë të rapsodive të sllavëve të jugut që gjendet po ashtu ndër rapsoditë shqiptare.
Në folklorin shqiptar, Gjergj Elez Alia është një luftëtar i madh. Këngën tij u mblodhën nga fretërit Bernardin Palaj dhe Donat Kurti në Nikaj Mërtur dhe u botuan në Tiranë më 1937. Kënga zakonisht i këndohej prej rapsodit duke u shoqëruar me lahutë, ose me raste me çifteli. Kënga është pjesë e Këngëve të Kreshnikëve që u kristalizuan në shekujt e 17 dhe 18. Megjithëse u bartën nga mjediset sllave në ato shqipfolëse, këngët nuk janë thjesht përkthyer nga gjuha boshnjake, por kanë marrë trajtën e tyre në mënyrë të pavarur në shqipe.
Sipas Qemal Haxhihasanit, heroi nuk ka ndonjë lidhje të drejtpërdrejtë me çetën e Mujit e të Halilit, prandaj është marrë edhe si personazh i një nëncikli më vete në kuadrin e eposit.
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Gjergj Elez Alia, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.