Gani Bej Kryeziu

Gani Kryeziu lindi në Gjakovë, Vilajeti i Kosovës, Shqipëria Osmane, si pjesëtar i familjes së fuqishme Kryeziu, një familje sunduese që rrjedh nga kasta osmane. Ai ishte vëllai i Ceno bej Kryeziut, politikanit dhe diplomatit shqiptar i njohur si "agjent serb", si dhe Seit Beut dhe Hasan Beut, të dy luftëtarë të rezistencës dhe antikomunistëve, dhe djali i Riza bej Kryeziut, një beu vendas me ndikim i cili kishte kontribuar në Lidhjen e Junikut dhe ishte një nga veprimtarët e lëvizjeve kombëtare shqiptare të fillimit të shekullit të 20-të.

Gani u rrit në Serbi, ndoqi një akademi ushtarake në Sarajevë dhe shërbeu në ushtrinë serbe në fillim të viteve 1920, si dhe aide-de-camp për Aleksandrin I të Jugosllavisë dhe për një kohë të shkurtër në Shqipëri gjatë vitit 1925 pas qershorit. Revolucioni dhe ardhja e Ahmet Zogut në pushtet, ai do të bëhej armik i Zogut pas vrasjes së vëllait të tij Ceno në Pragë në vitin 1927 nga Alkiviadh Bebi dhe agjent i Ahmet Zogut. Në vitin 1932, ai dhe vëllai i tij u dënuan me vdekje në mungesë për përpjekje për të prishur rendin e brendshëm. Me pushtimin italian të Shqipërisë ai iu bashkua rezistencës, duke mbajtur kontakte të ngushta me inteligjencën britanike. Britanikët u përpoqën ta dërgonin në qarkun e Kukësit për ta shpallur veten sundimtar të Shqipërisë autonome, në kontrast me shtetin shqiptar fashist, por projekti nuk u realizua kurrë. Gjermanët e kapën, e burgosën në Zemun dhe më vonë ua dorëzuan italianëve, të cilët e burgosën. Pas pushtimit të Italisë në vitin 1943, kthehet në Shqipëri i ndihmuar nga Mehmet bej Konica. Ai mblodhi një grup luftëtarësh me mbështetjen e të afërmve të tij dhe shpalli luftën kundër gjermanëve. Enver Hoxha do ta përmendte atë si agjent serb,... ai dhe ekuipazhi i tij nuk qëlluan kurrë me armë kundër gjermanëve. Hoxha do ta konsideronte si një kundërshtar të rëndësishëm për t'u likuiduar. Gani vazhdoi të luftonte, si një pjesëtar kyç i rezistencës çlirimtare antikomuniste me mbështetjen e palës britanike (Jocelyn Percy dhe Dayrell Oakley-Hil), por u kap në një trekëndësh zjarri mes gjermanëve, partizanëve shqiptarë, partizanë të Kosovës të Fadil Hoxhës. Partizanët shqiptarë e kapën në vitin 1945, ia dorëzuan komunistëve jugosllavë të cilët çuditërisht e dënuan me vetëm pesë vjet punë të rëndë.

Në vitin 1949 themeloi “Lidhjen e Refugjatëve Politikë Shqiptarë” në Prizren, selia e së cilës do të jetë në Shkup dhe një bazë ushtarake në Pejë, së bashku me Cen Elezin (1884 - 1949) dhe ndihmoi dërgimin e kryengritësve në Shqipëri me mbështetjen e Inteligjenca amerikane, britanike (që kishin ndërhyrë në palën jugosllave për lirimin e tij) dhe inteligjencës jugosllave, në një farë mënyre nuk kishin koordinim me “Komitetin Kombëtar për Shqipërinë e Lirë” të Mid’hat Frashërit ku vëllai i tij Said ishte bashkëthemelues. Njerëzit e Ganiut dhe Elezit do të kalonin kufirin në zonën e Prizrenit, në territorin shqiptar, duke u shpallur luftë komunistëve në pushtet dhe duke agjituar për një miqësi shqiptaro-jugosllave. Cen Elezi do t'u besonte shumë jugosllavëve, ai u arrestua nga autoritetet jugosllave dhe duke pasur parasysh prejardhjen nacionaliste të familjes së tij dhe mungesën e besueshmërisë që kishte Kryeziu, do të kalonte muaj në dhomat e marrjes në pyetje, derisa trupi i tij u dorëzua dhe vdiq në vitin 1949. Më 28 shkurt 1950, New York Times raportoi se dy ekipe të njësive antikomuniste shqiptare, të stërvitura në Maltë, kishin zbritur në Shqipëri me udhëzime për të kontaktuar njerëzit e Ganiut në veri. Ata u zunë pritë dhe operacioni dështoi.

Gani Kryeziu vdiq gjatë vitit 1952.