Francisko Franko

Francisko Franko (4 dhjetor, 1892, Galicia – 20 nëntor, 1975), ishte një gjeneral spanjoll që drejtoi Partinë Nacionaliste në Spanjë gjatë Luftës civile spanjolle duke korrur fitore.

Ai e drejtoi Spanjën me një regjim ushtarak diktatorial për rreth 50 vjet.

Francisco Franco
Francisko Franko
Caudillo i Spanjës (Lider)
Në detyrë
1 tetor 1936 – 20 nëntor 1975
Paraprirë ngaManuel Azaña(President)
Pasuar ngaJuan Carlos I (Mbreti i Spanjës)
Kryeministri i Spanjës
Në detyrë
30 janar 1938 – 8 qershor 1973
Paraprirë ngaJuan Negrín
Pasuar ngaLuis Carrero Blanco
Të dhëna vetjake
U lind më4 dhjetor 1892
Galicia, Spanjë
Vdiq më20 nëntor 1975 (82 vjeç)
Madrid, Spanjë
NënshtetësiaSpanjoll
Partia politikeFalanga
PunësimiUshtarak

Franko luftoi një luftë brutale kundër demokracisë, me ndihmën e Hitlerit dhe Musolinit, dhe udhëhoqi një regjim terrori shtetëror dhe trushpëlarjeje kombëtare, përmes mediave të kontrolluara dhe sistemit arsimor të shtetit. Ai konsiderohet shpeshherë si udhëheqësi më i suksesshëm fashist i Evropës, sepse ai arriti të mbijetonte në pushtet deri në vdekjen e tij natyrore.

Biografia

I lindur në Ferrol, Galicia, në një familje ushtarake të klasës së lartë, Franko shërbeu fillimisht në ushtrinë spanjolle si kadet në Akademinë e Këmbësorisë Toledo nga viti 1907 deri në 1910. Ndërsa shërbente në Marok, ai u ngrit në gradë për t'u bërë gjeneral brigade në vitin 1926 në moshën 33-vjeçare, gjë që e bëri atë gjeneralin më të ri në të gjithë Evropën. Dy vjet më vonë, Franko u bë drejtor i Akademisë së Përgjithshme Ushtarake në Zaragoza. Si një konservator dhe monarkist, Frankos i vinte keq për heqjen e monarkisë dhe krijimin e Republikës së Dytë në 1931, dhe u shkatërrua nga mbyllja e akademisë së tij; megjithatë, ai vazhdoi shërbimin e tij në Ushtrinë Republikane.

Karriera e tij u rrit pasi partisë reaksionare spanjolle e quajtur Konfederata Spanjolle e të Djathtës Autonome (CEDA) dhe Partia Radikale Republikane fituan zgjedhjet e vitit 1933, duke e fuqizuar atë për të udhëhequr shtypjen e kryengritjes së vitit 1934 në Asturias. Franko u ngrit për një kohë të shkurtër në detyrë, duke u bërë shef i shtabit të ushtrisë përpara zgjedhjeve të vitit 1936, të cilat do të sillnin Frontin Popullor të majtë në pushtet. Pas ardhjes së të majtë në pushtet, Franko u dërgua për detyrë në Ishujt Kanarie. Fillimisht ngurrues, ai iu bashkua puçit ushtarak të korrikut 1936, i cili, pasi nuk arriti të merrte Spanjën, shkaktoi nisjen e Luftës Civile Spanjolle.

Aktiviteti gjatë luftës civile spanjolle

Gjatë luftës, ai komandoi ushtrinë koloniale afrikane të Spanjës dhe më vonë, pas vdekjes së pjesës më të madhe të udhëheqjes rebele, u bë lideri i vetëm i fraksionit të tij, duke u emëruar gjeneralisimo dhe kreu i shtetit në vitin 1936. Ai konsolidoi të gjitha partitë nacionaliste në Falangën Spanjolle Tradicionale dhe të Juntës Ofensive Nacional-Sindikaliste, e quajtur shkurtimisht FET y de las JONS (duke krijuar një shtet njëpartiak) dhe zhvilloi një kult personaliteti rreth sundimit të tij duke themeluar Lëvizjen Nacionale. Tre vjet më vonë, nacionalistët shpallën fitoren, e cila zgjati diktaturën e Frankos mbi Spanjën përmes një periudhe represioni kundrejt kundërshtarëve politikë. Përdorimi i punës së detyruar nga diktatura e tij, kampet e përqendrimit dhe ekzekutimet çuan në 30,000 deri në 50,000 vdekje. E kombinuar me vrasjet gjatë luftës, kjo e sjell numrin e vdekjeve të Terrorit të Bardhë në mes 100,000 dhe 200,000 vdekje.

Udhëheqja e Spanjës pas luftës

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, ai ruajti neutralitetin spanjoll, por mbështeti Boshtin - anëtarët e të cilit Italia dhe Gjermania e kishin mbështetur gjatë Luftës Civile - duke dëmtuar reputacionin ndërkombëtar të vendit në mënyra të ndryshme. Gjatë fillimit të Luftës së Ftohtë, Franko e nxori Spanjën nga depresioni i saj ekonomik i mesit të shekullit të 20-të përmes politikave teknokratike dhe ekonomikisht liberale, duke udhëhequr një periudhë të rritjes së përshpejtuar të njohur si "mrekullia spanjolle". Në të njëjtën kohë, regjimi i tij kaloi nga një shtet totalitar në një shtet autoritar me pluralizëm të kufizuar. Ai u bë lider në lëvizjen antikomuniste, duke marrë mbështetje nga Perëndimi, veçanërisht nga Shtetet e Bashkuara. Nga viti 1950, kishte mbështetjen e atyre që ishin thjeshtë mirënjohës për rritjen e standarteve të jetesës.

Në vitet e fundit, Franko nuk sundoi vetëm me represion: ai gëzonte një mbështetje popullore të konsiderueshme. Kishte nga ata që, për arsye pasurimi, besimi fetar ose angazhimi ideologjik, mbështesnin aktivisht rebelët e tij ushtarakë gjatë luftës civile.

Referime

Tags:

Francisko Franko BiografiaFrancisko Franko Aktiviteti gjatë luftës civile spanjolleFrancisko Franko Udhëheqja e Spanjës pas luftësFrancisko Franko ReferimeFrancisko FrankoGaliciaLufta civile spanjolleTotalitarizmi

🔥 Trending searches on Wiki Shqip:

Dita Botërore e ujitGjendja agregateShqiptarëtEvropa PerëndimoreMagnetiNorvegjiaDynymAventurat e Lizës në Botën e ÇudiraveMeningjitiBeteja e KosovësEnergjiaSpermaShqiponjaHidrocentraletTigriMbipeshaOrganizata e Kombeve të BashkuaraFrancaVlerat kulturoreLista e personaliteteve ilireVlerësimi i nxënësveBiologjiaTeatriShahuSerbiaKuvendi i VlorësGrupet e gjakutKomedia HyjnoreShiu acidikIriqiLëvizja e qershoritFluturaLudwig van BeethovenMbiemriShqipëria e MesmeEgjiptiRomaShkollat e para shqipeTruriMuzika shqiptarePankreasiGjithësiaMaqedonia e VeriutKushtetutaXhyzeNumrat e telefonit në KosovëDuhaniKosova në Luftën e Dytë BotërorePsoriazaZonat e mbrojtura të ShqipërisëSarandaLista e bimëveBektashiJaponiaRrahman RamaNjohja ndërkombëtare e KosovësPoloniaBashkimit SovjetikEvropaTuberkuloziElektricitetiTërmeti14 vjec dhëndërTrombocitiMetaletSistemi i organeve të frymëmarrjesPlaku dhe detiFamiljaVenaBakteriDielliPoseidoniMbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës së VeriutUjiPula (shpend)Kalaja e Prizrenit🡆 More