Dhia (Capra aegagrus hircus) pas qenit së bashku me delen u zbut dhe u përdor nga njeriu.
Mashkulli i dhisë quhet Cjap ndërsa i vogli keç apo edh. Dhia shtëpiake prejardhjen e ka nga dhia e egër. Është zbutur gjatë shekullit të XI para erës së re diku në Lindjen e afërt në Levant ose në Zagros.
Dhia shtëpiake | |
---|---|
Statusi i ruajtjes | |
E zbutur | |
Klasifikimi shkencor | |
Unrecognized taxon (fix): | Capra |
Nëngjinia: | Template:Taxonomy/Capra |
Lloji: | Template:Taxonomy/CapraC. aegagrus |
Nënlloji: | Template:Taxonomy/CapraC. a. hircus |
Emri trinomial | |
Capra aegagrus hircus (Linnaeus, 1758) | |
Sinonimet | |
Capra hircus |
Njerëzit e shfrytëzojnë mishin, lëkurën dhe qumështin e dhisë. Nga qumështi i dhisë bëhet edhe djathë i cili është shumë i kërkuar sepse atij i atribuohen veti shëruese. Në krahasim me peshën trupore dhe sasinë e qumështit që jep dhia është kafsha që jep më shumë qumësht nga çdo kafshë tjetër. Sasia e qumështit është në kufijtë mes 1,7 deri në 2,7 litra qumësht në ditë. Nga lëkura e dhisë bëhen dorashka shumë të buta. Dhitë për ushqim nuk zgjedhin shumë i hanë të gjitha pjesët e bimëve preferojnë gjethet e pemëve por edhe degët e tyre sepse sistemin tretës e kanë shumë të zhvilluar. Disa dhinë e quajnë edhe lopë e fukarenjve. Ruhet së bashku me delet në vendet malore sepse është e aftë të ngjitet në vende të pjerrëta ku lopët nuk është e mundur të mbijetojnë.
Dhitë mund të shkatërrojnë sipërfaqe të tëra me bimësi sepse hanë bimët bile edhe rrënjët e tyre pa përjashtim. Deri në fillim të shekullit XX përdoreshin si kafshë tërheqëse dhe i tërhiqnin qerret nëse nuk kishte kafshë të mëdha në dispozicion përdoreshin edhe për lëvrimin e tokës. Në Tibet me dhi transportohej kripa. Dhia shtëpiake jeton në të gjitha vendet e botës me përjashtim të vendeve me klimë shumë të ftohtë.
Dhia pjekurinë seksuale e arrin pas muajit të pestë për mashkullin dhe në muajin e shtatë femra. Është pjellore deri në moshën shtatëvjeçare dhe pas mbarësimit i duhen 150 ditë kohë që të lindë nga një deri në tre keça. Ka raste kur disa dhi të ushqyera dhe të ruajtura mirë kanë lindur deri në 6 keça.
Wikiquote ka thënie në lidhje me: Goats |
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Dhia, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.