Arbëreshët Në Zarë

Emërimi Arbanas është dhe toponimi i vendbanimit të parë arbëresh në rajon, që sot është periferi e Zarës. Përveç arbëreshëve në Kroaci jetojnë edhe shqiptarë që mërguan atje në kohën moderne si punëtorë sezonalë, refugjatë lufte ose sportistë, kryesisht nga trevat shqiptarë nën ish-Jugosllavi.

Sot, bashkësia e arbëreshëve është e shpërndarë nëpër Kroaci. Vendbanimet e tyre të para ishin Arbanasi i Zarës dhe disa fshatra rreth Zarës, përkatësisht Zemunik, Dračevac, Crno, Ploča, etj. Fshati Arbanas e morri emrin nga themeluesit e tij, shqiptarët. Arbëreshët dihet se janë vendosur në këto zonën gjatë dy periudhave të ndryshme të mërgimeve; e para në vitin 1655 dhe e dyta në votet 1726–1733. Këta banorë thuhej se ishin pjesë e fisit të Kastriotëve, një nga fiset e shumta të shqiptarëve të veriut.

Origjina e arbëreshëve të Zarës është nga treva e Krajës, gjëgjësisht nga fshatrat Brisk, Shestan, Ljare dhe Podë, sot pjesë e Komunës së Tivarit në Malin e Zi. Si pasojë e pushtimit osman të trevave shqiptare, kjo popullsi mërgoi në atë që sot është Kroaci në dy periudha të ndryshme: e para në vitin 1655 për në Pullë, Istër dhe e dyta në vitet 1726–27 dhe 1733, për në trevën e Zarës, kjo e fundit e planifikuar dhe mbështetur nga kryepeshkopi i Zarës Vicko Zmajević dhe Republika e Venedikut.

Emërimi kroat për arbëreshët e Zarës është Arbanasi (Арбанаси), që është një etnonim i vjetër që sllavët e jugut e përdornin për shqiptarët, e që daton nga mesjeta.

• Šime Dešpalj (1897–1981) – kompozitor, profesor muzike, shkrimtar
• Pavle Dešpalj (l. 1934) – kompozitor, anëtar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kroacisë
• Valter Dešpalj (l. 1947) – violonçelist dhe profesor në Akademinë e Muzikës në Zagreb
• Šime (Simeone) Duka (1915–2006) – sekretar i arkivave vatikanase
• Josip Gjergja (l. 1937) – basketbollist
• Mladen Grdović (l. 1958) – këngëtar
• Božidar Kalmeta (l. 1958) – Kryetar i Zarës (1194–2003; 2013–sot), ish ministër në qeverinë kroate
• Ratimir Kalmeta (1916–2005) – gjeograf, gjuhëtar
• Kruno Krstić (1905–1987) – leksikograf
• Hrvoje Macanović (1904–1980) – gazetar sportiv
• Đani Maršan (l. 1944) – këngëtar, muzikant, diplomat, konsull kroat
• Bepo Matešić – këngëtari i tenorit
• Berto Matešić – këngëtari i tenorit
• Ivica Matešić Jeremija (l. 1959) – shkrimtar, diplomat ushtarak
• Ivo Perović (1882–1958) – Ban dhe regjent i Jugosllavisë (1934–1941)
• Ivan Prenđa (1939–2010) – kryepeshkop i Kryepeshkopatës së Zarës
• Josip Vladović Relja – shkrimtar
• Aleksandar Stipčević (1930–2015) – arkeolog, historian, anëtar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës
• Ennio Stipčević (l. 1959) - muzikolog, anëtar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kroacisë

• Shqiptarët në Kroaci
• Arbëreshët në Itali
• Arbëreshët në Greqi

• Barančić, Maximilijana (2008). "Arbanasi i etnojezični identitet" (në kroatisht). Zadar: Croatica et Slavica Iadertina; Sveučilište u Zadru.

• Arbneshët e Zarës
• Štorija o zadarskim Arbanasima