Alpet: Sistem kryesor i vargmaleve në Evropën Qendrore

Ato shtrihen prej brigjeve të detit Ligur deri te fushën e Vjenës në Danub në gjatësi prej 1 200 km, gjersi 150–250 km duke përshkuar Austrinë dhe Slloveninë në lindje, përmes Italisë, Zvicrës, Lihtenshtajnit dhe Gjermanisë e duke arritur gjer në Francë në perëndim.

Pamjen e sotshme Alpet e kanë marrë nga glaciacioni pleristocen. Kufiri i borës është 2700–2800 m lartësi mbidetare, ndërsa akullnaja më e gjatë është Aleq ( 21 km).

Në Alpe është edhe pika më e lartë në Evropë MAli i Bardhë 4808 m (në kufi të Italisë dhe Francës). Për të gjitha malet në vargmalet e Alpeve shih artikullin kryesorë: Lista e maleve të Alpeve. Alkid’s Art

Etimologjia e emrit

Fjala "Alpe" është marrë përmes frëngjishtes nga latinishtja Alpes që do të thotë Alpet, fjalë e cila vlerësohet të ketë rrjedhur nga fjala latine albus (bardhë) ose altus (lartë).

Gjeografia

Artikulli kryesor: Gjeografia e Alpeve

Ndarja e vargmaleve

Alpet përgjithësisht janë të ndara në Alpet perëndimore dhe Alpet lindore. Ndarja shkon përmes liqenit Bodensee dhe liqenit Komo, duke përcjell lumin Rhine. Alpet perëndimore janë më të larta, po vargu qendrorë është më i shkurtër dhe i lakuar dhe janë të shtrira në Itali, Francë dhe Zvicër. Alpet lindore shtrihen në Austri, Gjermani, Itali, Lihtenshtajn, Slloveni dhe Zvicër. Pikat më të larta të Alpeve perëndimore janë majat: Mont Blanc me 4,808 m, Mont Blanc de Courmayeur me 4,748 m , Dufourspitze me 4,634 m dhe Dom me 4,545 m lartësi mbidetare. Pika më e lartë e Alpeve lindore është maja Piz Bernina me 4,049 m lartësi mbidetare.

Alpet lindore janë të ndara varësisht sipas litologjisë (kombinimit të gurëve):

Zona Flysch
Alpet Limestone veriore
Alpet qendroro-lindore
Alpet Limestone jugore.

Alpet perëndimore janë të ndara sipas shtrirjes së tyre gjeografike:

Alpet Ligurian
Alpet Maritime
Alpet Cottian
Alpet Dauphiné
Alpet Graian
Alpet Pennine
Alpet Bernese
Alpet Lepontine
Alpet Glarus
Alpet Zvicerane Veri-Lindore.

Komunikacioni në Alpe

Alpet janë vargmale të kalueshme dhe të frekuentuara, ato nuk formojnë barrierë të pa kalueshme. Ato janë kaluar për shkaqe luftarake e ekonomike më herët, nga emigrantë më vonë, e tani kalohen nga studentë e turistë.

Me shumë rrugë automobilistike moderne dhe hekurudha nëpër Alpe lidhet Evropa Jugore me Evropën e Mesme. Tunelet më të gjatë janë Simplon (20 km) dhe Sh. Gothhard (15 km).

Klima - Kryesisht klime alpine apo malore .

Gjeologjia

Pasuritë natyrore

Pasuri më e madhe në Alpe janë uji, pyjet, blegtoria dhe turizmi, por rëndësi të madhe kanë edhe pasuritë minerale (hekuri, thëngjilli, nikeli, plumbi kripa etj).

Nga bimët specifike që rriten në Alpe janë:

Pinus mugo
Rhododendron ferrugineum
Leontopodium alpinum
Gentiana acaulis
Chamorchis alpina
Pulsatilla alpina
Androsace alpina
Ranunculus glacialis

Shih edhe

Alpinizmi
Almabtrieb
Lista e maleve të Alpeve
Lista e parqeve natyrore të Alpeve

Lidhje të jashtme

Foto satelitore nga Alpet, të zhvilluara në 31 gusht, 2005 nga MODIS
Transclusion error: {{En}} is only for use in File namespace. Use {{lang-en}} or {{in lang|en}} instead. Foto të Alpeve Arkivuar 3 shtator 2007 tek Wayback Machine
Stampa:It Foto të Alpeve Shumë foto nga Alpet, peizazhe, lule dhe egërsira.
360° Pamje panoramike e Alpeve
Koleksion në Internet i fotove të Alpeve Më shumë se 2000 foto të tematikave të ndryshme të zhvilluara në Alpe.

This article uses material from the Wikipedia Shqip article Alpet, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.