Glosa ose gagana fa'ava-o-malo fesoasoani fa'avae i luga ole Interglossa (o se fa'ata'ita'iga muamua o se ausilali na lomia i le 1943).
O le uluai lomifefiloi Glosa na lomia i le 1978. O le igoa o le gagana e sau mai le upu Eleni glossa o lona uiga o le gagana po o le gagana.
O le Glosa o se gagana tu'ufua, o lona uiga e le suia lava upu, ma o le sipelaga a Glosa e matua masani lava ma fa'alogo. I le avea ai o se gagana tu'ufua, e leai ni fa'auiga, ina ia tumau pea upu i la latou lomifefiloi, tusa lava po'o le a le aoga o lo'o i ai i le fuaiupu. O le mea la lea, o galuega fa'akalame, pe a le manino mai le fa'amatalaga, e fa'aaogaina e se vaega itiiti o upu fa'atino ma le fa'aogaina o le fa'asologa o upu (syntax). I le avea ai o se gagana mulimuli, Glosa e ave le tele o ana upu mai aʻa Eleni ma Latina, vaʻaia e tusitala o faʻavaomalo i se uiga e ala i lo latou faʻaogaina i le saienisi.
O upu Glosa e masani ona sili atu ma le tasi le vaega o le tautala. O lea la, o se vaega o le tautala o se sao lea e fai e le upu i se fuaiupu, ae le o se uiga mau o se upu.
Person | Faʻaperetania | Glosa | Faʻaperetania | Glosa |
---|---|---|---|---|
1 | I, me | mi | we, us | na |
2 | you (s.) | tu | you (pl.) | vi |
3 | she, her | fe | they, them | mu |
he, him | an | |||
it | id | |||
he/she/one | pe |
O le tele o upu e mafai ona avea ma veape, e faalagolago i o latou nofoaga i le fuaiupu (e masani lava i le tulaga ogatotonu).
Fa'ata'ita'iga o Veape Vaava'a | |||
---|---|---|---|
Tete | Upu Muamua | Glosa Text | Faaliliuga Samoa |
Infinitive | - | Mi volu lekto u bibli. | Ou te fia faitau le tusi. |
Simple Past | pa | Mi pa lekto u bibli. | Sa ou faitauina le tusi. |
Imperfect | pa du | Mi pa du lekto u bibli. | Sa ou faitauina le tusi. |
Past Participle | ge- | U ge-lekto bibli | Le tusi faitau / Le tusi ua uma ona faitauina |
Simple Present | (nu) | Mi (nu) lekto u bibli. | Ou te faitau le tusi / O loʻo ou faitauina le tusi. |
Continuous Present | du | Mi du lekto u bibli. | O lo'o ou faitauina le tusi. |
Present Perfect | nu pa | Mi nu pa lekto u bibli. | Faatoa ou faitauina le tusi. |
Future-in-Present | nu fu | Mi nu fu lekto u bibli. | O lea faatoa ou faitau i le tusi / O le a ou faitauina le tusi. |
Future-in-Past | pa fu | Mi pa fu lekto u bibli. | Sa ou sauni e faitau le tusi / O le a ou faitauina le tusi. |
Simple Future | fu | Mi fu lekto u bibli. | O le a ou / o le a faitau le tusi. |
Future Perfect | fu pa | Mi fu pa lekto u bibli. | O le a ou faitauina le tusi (e oo atu taeao). |
Conditional | sio | Mi sio lekto u bibli... | Ou te faitauina le tusi... |
Imperative | -! | Lekto! | Faitau! |
Negative | ne | Mi ne lekto u bibli. | Ou te le faitauina le tusi/Ou te le o faitauina le tusi. |
Interrogative | qe | Qe mi lekto u bibli? | O o'u faitauina ea le tusi? / Pe ou te faitauina le tusi? |
Passive | gene | U bibli gene lekto ex mi. | O le tusi na ou faitauina./O le tusi e na te faitauina. |
Gerund | - | (U) lekto (de bibli). | (O le) faitau (o le tusi...) |
"Upu muamua" iinei o lona uiga o se upu e faʻaaoga vave i luma o le veape o le fuaiupu poʻo le fuaiupu ina ia faʻaalia pe aafia ai lona taimi. Faataitaiga:
O upu fa'atusa, e pei o isi gagana, e le suia. Latou te le suia ina ia fetaui ma le taimi, numera, itupa, tulaga aloaia, po o isi mea faapena o nauna latou te suia. E masani ona muamua i le upu latou te suia. O nisi taimi e iloa ai e le tulaga o le igoa lona uiga:
Mi fu lekto mo bibli – O le a ou faitauina se tusi e tasi Mi fu lekto bibli mo – O le a ou faitauina le tusi muamua Ina ia fatuina "faafeagai", tasi na o le tuu "leai-" e fai ma prefix i le uiga. O lenei fa'aoga e tali tutusa ma le prefix "mal-" i le gagana Esperanto lea e maua ai le upu le uiga faafeagai tonu. O lona uiga la o le fa'aogaina o le Glosa i lalo "e le matagofie".
O fuainumera mai le 0–10 e faapea: ze, mo, bi, tri, tet, pen, six, seti, ok, nona, deka. Mo le 0, 4, 5, 7 ma le 8 (ze, tet, pen, seti, ok), o lo'o iai fo'i mea uumi zero, tetra, penta, septi ma le okto. O numera maualuga e fausia e ala i le tuufaatasia o numera i le numera, ma i nisi tulaga i igoa talafeagai:
Numera | igoa Glosa | Fa'aliliuga sa'o |
11 | mo-mo | tasi-tasi |
12 | mo-bi | tasi-lua |
20 | bi-ze | lua-zero |
22 | bi-bi | lua-lua |
100 | hekto (mo-ze-ze) | (tasi) selau (tasi-zero-zero) |
101 | mo-ze-mo | tasi-zero-tasi |
1.000 | (mo-)kilo | (afe |
1.000.000 | (mo-)miliona | (milliona |
Manatua o nisi e faʻaaoga le centi, le foliga tuai o le hekto, mo le "selau". Centi ua fa'aogaina nei o le "selau" e tusa ai ma le fa'aoga masani ISO.
O numera e tu'u i tua o se nauna o le a avea ma numera fa'atonu: u bibli tri, “le tusi lona tolu”. Mo, bi ma le tri o lona uiga o le tasi, faalua ma le tolu.
This article uses material from the Wikipedia Gagana Samoa article Glosa, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Content is available under CC BY-SA 4.0 unless otherwise noted. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Gagana Samoa (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.