سرائیکی وسیب قدیم ہاکڑہ تہذیب دا حصّہ

سرائیکی خطّہ دریاویں دی سرزمین اے تے لَوظ سندھ دا لغوی معنی وی دریا تھیندے۔ ایندا مطلب اے سرائیکی خطّہ جینکوں سَت دریاویں دی دھرتی آکھیا وین٘دے اون٘دا ہِک حِصّہ سندھ وِی ہِے۔ اِیں حساب نال سرائیکستان ست سندھ ز دا مالک اے تے سندھ سرائیکستان ہِک اِن۔ ہاکڑہ تہذیب دُنیا دی سب تو قدیم تہذیباں وچوں ہِک ہے۔ سرائیکی وسیب اِیں وادی دا مرکزی حصّہ رہ ڳئے۔ اِیں ڳالھ دا ثبوت اثارِ قدیمہ دیاں تحقیقاں ہن جیڑھیاں اساکوں اے ݙسیندن جو اِیں دھرتی وِچ ہاکڑہ تہذیب جہی وڈی تہذیب ہک زمانے اپݨے عروج تے رہی، ایندے نال نال جلیل پور گنویری آلا تے ملتان ساݙے او علاقے ہن جیڑھے ساݙے وسیب بارے گول پھلور کرݨ آلیں کِیتے ٻہوں کُجھ لکائی کھڑن۔ ملتان کنوں پنجاہ میل دے فاصلے تے پنج سوا پنج ہزار سال پراݨی جلیل پور دے ناں دی وستی ملی ہے۔ ایں تو علاوہ ڈاکٹر مغل دے چولستان دے سروے دے مطابق دریائے ہاکڑہ (گھاگرا) دی وادی وچوں حاصل شدہ معلومات سرائیکی وسیب وچ تہذیب دے ارتقاء بارے انقلابی اہمیّت رکھدن۔ ڈاکٹر صیب آکھدن جو ایویں لڳدے جو وادی سندھ دی تہذیب اصل وِچ چولستان وچ جمی ہے، کیوں جو اتّھاں ایں تہذٰیب دے ارتقاء دیاں ساریاں کڑیاں دے ثبوت ملدن۔ چولستان دے سروے دے بعد اے نتیجے سامݨے آئن جو چولستان دا ہاکڑہ تمدّن ٣٥٠٠ ق م دا تمدّن ہے تے اے جلیل پور دا ہم عمر اے۔ ایں تو علاوہ چولستان وچ کوٹ ڈیجی (سندھ) دیاں ہم عمر وستیاں وی ملین۔ چولستان وچ عروج یافتہ ہڑپائی تہذیب دیاں ہم عصر وستیاں ہک سو چھیاٹھ (١٦٦) دی تعداد وِچ ملین تے اِیں تہذیب دے زوال دیاں نشانیاں وی او اتھاہوں لبھن وچ کامیابی تھئی اے۔ ایں تہذیبی ترقی دے زوال دا سبب اے تھیا جو ہاکڑہ (گاگرا) دریا سکݨ لڳ پیا، تھیندیں تھیندیں اے دریا سُک ڳیا تے وسیب دیاں ساریاں نشانیاں اوندی ریت وِچ لُک ڳیاں تے ہُݨ آ تے انھاں دی نندر دے زور تُرٹِن۔ سرائیکی خطّہ بلا شبہ ایہو جِہا خطّہ ہے جتّھاں مزید تحقیقات کرایاں ون٘ڄِن تاں ٻہوں سارے قدیم آثار اتّھوں ظاہر تھی سڳدِن۔