අභිප්රේරණය (motivation) යනු යම් පුද්ගලයෙකු යම් කාර්යයක් සඳහා දිරිගැන්වීමයි.
අභිප්රේරණය යන්න පුද්ගලයින් තුල උද්ගතවන මානසික ක්රියාවලියකි. මෙය විවිධ අවස්ථාවන් හිදී චක්රයක් ලෙස
යනාදී කරුණු පිලිවෙලින් සිදුවෙමින් පවතියි. සේවක අභිප්රේරණය (Employee Motivation) යනු සංවිධාන පරමාර්ථ ඉටුකරගැනීම සඳහා සේවකයින් ස්වෙච්ජාවෙන් ම පෙළඹවීමේ කළමනාකරණ ක්රියාවලියයි.
අභිප්රේරණය පිලිබඳ න්යායන් රාශියක්ම ඉදිරිපත් කර ඇති අතර එම සෑම න්යායකින්ම පෙන්වාදී ඇත්තේ පුද්ගල අභිප්රේරණය සඳහා බලපාන සාධක සහ අභිප්රේරණ ක්රියාවලිය සිදුවන ආකාරය පිළිබඳවයි.
මිනිසුන් අභිප්රේරණය කරන්නේ මොනවයින් ද යන කාරණාව අන්තර්ගත න්යායන් මගින් පැහැදිලි කර ඇත.
කළමනාකරණයේ දී ඒබ්රහම් මැස්ලෝ ගේ අවශ්යතා ධුරාවලි න්යාය පිලිබඳ ව විශේෂ සැලකිල්ලක් දැක්වු ලබයි. මිනිසාගේ මුලිකම අවශ්යතා වල සිට ආත්ම පරිපුර්ණ අවශ්යතා දක්වා විවිධ අංශයන් සැලකිල්ලට ගනිමින් ධුරාවලියක් ආකාරයට ශ්රේණිකල හැකි අවශ්යතා වර්ග පහක් ළඟාකර ගැනීම සඳහා මිනිසුන් අභිප්රේරණය වන බව මැස්ලෝ විසින් පෙන්වා දී තිබේ. මැස්ලෝ ට අනුව යම් අවස්ථාවකදී පුද්ගලයෙකු තමන්ට ඉතාම වැදගත්වන අවශ්යතාවය ඉටුකරගැනීමට උත්සාහ දරයි. මෙහිදී එම පුද්ගලයා සතු අතීත අත්දැකීම් සහ ඔහු දැනට මුහුණ දී ඇති අවස්ථාව බලපායි. රුපයේ දක්වා ඇති පරිදි අවශ්යතා ධුරාවලියේ දී ත්රිකෝණයේ පහලම කොටසින් පටන්ගෙන ඉහලම කොටස දක්වා පුද්ගලයෙකු සතුව විවිධ අවශ්යතා ඇති අතර ඒවා නම් ,
මුලින් ම සඳහන් කර ඇති අවශ්යතා 1, 2 සහ 3 ප්රාථමික අවශ්යතා ලෙසත් 4 සහ 5 යන්න ද්විතීයක අවශ්යතා ලෙසත් මැස්ලෝ විග්රහ කර ඇත. මැස්ලෝ මෙම මතය ඉදිරිපත් කර ඇත්තේ යම් උපකල්පන කිහිපයක සිට වන අතර සම විටම මේවා ප්රයෝගික නොවන මුත් අභිප්රේරණය පිළිබඳව යම් න්යායාත්මක අවබෝධයක් ලබාගැනීම සඳහා මැස්ලෝ ගේ අවශ්යතා ධුරාවලිය කදිම උපකාරයකි. ලොව පුරා බොහෝ කළමනාකරුවන් තම ආයතන වල සේවක අභිප්රේරණය සඳහා මැස්ලෝ ගේ න්යාය භාවිතා කරයි. මැස්ලෝ විසින් ගන්නාලද උපකල්පන
ක්ලේටන් ඇල්ඩර්ෆර් විසින් ඉදිරිපත් කර ඇති මෙම න්යාය මගින් පැහැදිලි කර ඇත්තේ මිනිසුන් විසින් අවශ්යතා වර්ග තුනක් ඉටුකරගැනීමට උත්සාහ කරන බවත් යම් අවශ්යතා වර්ගයක් කර ලඟාවීමට නොහැකි වූ විට පුද්ගලයා විසින් ඊට පහල මට්ටමේ අවශ්යතාවක් කර විතැන් වන බවත්ය. ඔහු තව දුරටත් පැහැදිලි කරන්නේ, යම් අවශ්යතාවක් ඉටුකරගැනීමට නොහැකි වූ පුද්ගලයා කලකිරීම නිසා වෙනත් අවශ්යතාවයක් කර මාරු වීමට උත්සාහ ගන්නා බවයි. ඇල්ඩර්ෆර් පවසන අවශ්යතා වර්ග තුන පහත ආකාරයට දැක්විය හැක.
මේ අනුව ගත කල මැස්ලෝ සහ ඇල්ඩර්ෆර් යන දෙදෙනාගේ ම මතයන් ට අනුව මිනිසුන් හට අවශ්යතා වර්ග පහක් ඇති අතර මැස්ලෝ සඳහන් කල ආකාරයට ධුරාවලියක් නැති බව ඇල්ඩර්ෆර් සඳහන් කරයි.
ෆෙඩ්රික් හර්ෂ්බර්ග් විසින් (1950) ඉංජිනේරුමය සේවාදායකයන්ගේ ආකල්ප පරීක්ෂා කිරීමෙන් පසු මෙම අදහස ඉදිරිපත් කර තිබේ. රැකියා තෘප්තිය සහ අතෘප්තිය එකිනෙකට වෙනස් සාධක කාණ්ඩ වලට අනුව මෙම න්යාය ඉදිරිපත් කර ඇත. මෙම සාධක වර්ග දෙක අභිප්රේරක සාධක සහ ස්වාස්ථතා සාධක ලෙස හැදින්වේ.
අභිප්රේරක සාධක (Motivating Factors)
රැකියා ස්වභාවය (Work-itself), සාධනය (Achievement), පිළිගැනීම (Recognition), අභිවෘධිය (Advancement), වර්ධනය (Growth), වැනි සාධක මෙහිදී බලපාන බව හර්ෂ්බර්ග් විසින් හඳුන්වා දී තිබේ
ස්වස්ථතා සාධක (Hygine Factors)
වැටුප (Salary) , වැඩ කිරීමේ තත්ත්ව (Working Conditions), සුපරීක්ෂණය (Supervision) , සම සේවකයන් (Co-Workers), ආයතන ප්රතිපත්ති සහ පරිපාලනය (Organization Policies and Administration) වැනි සාධක ස්වස්ථතා සාධක නම්වේ.
ක්රියාවලි න්යායයන් හිදී පුද්ගල අභිප්රේරණය සිදු වන්නේ කෙසේද යන පැනයට පිළිතුරු සපයයි.
පෝටර් සහ ලෝලර් පවසන ආකාරයට විචල්යයන් නවයක් මගින් අභිප්රේරණය, ක්රියාවලියක් ආකාරයට සිදුවේ. මෙම විචල්යයන් නවය එකිනෙකට අන්යොන්ය වශයෙන් සම්බන්ධව පවතියි. යම්කිසි පුද්ගලයෙක් තමන් හට වැදගත් යයි සලකනු ලබන දෙයක් තමන් හට ලැබෙන බව ඔහු හෝ ඇය විශ්වාස කරන විට, යම් උත්සාහයක් යෙදීමට අදහස්කරයි. මෙම උත්සාහය අභිප්රේරණය නම්වේ.
විචල්ය නවය
තමන්ගෙන් වියහැකි සාර්ථකත්වය හෙවත් අපේක්ෂාව මගින් පුද්ගලයෙකුගේ අභිප්රේරණය තීරණය වනබව අපේක්ෂා න්යාය මගින් පෙන්වා දෙන බව 1964 දී වික්ටර් රූම් විසින් පෙන්වා දෙන ලදී.
මෙහිදී වික්ටර් රූම් විසින් විචල්යයන් කිහිපයක් ඉදිරිපත් කර තිබේ.
ස්ටෑසී ඇඩම්ස් විසින් 1963 දී සාධාරණත්ව න්යාය ඉදිරිපත් කර තිබේ. සේවකයන් විසින් රැකියාවේ දී යොදනු ලබන පරිශ්රමයට ලැබෙන ප්රතිලාභය සහ ඒ හා සමාන රැකියාවන් කරනු ලබන වෙනත් සේවකයන්ගේ පරිශ්රමය සහ ප්රතිලාභය සමග සන්සන්ධනය කිරීමෙන් සාධාරණත්වය හෝ අසාධාරණත්වය තීරණය වන බව මෙහිදී කියවේ.
සාධාරණත්වය දකින විට සේවකයා විසින් ඉහල අභිප්රේරණයකින් යුක්තව කටයුතු කරයි. අසාධාරණත්වය දකින විට, ප්රමාද වී පැමිණීම , සේවයට වාර්තා නොකිරීම, නිකරුණේ කාලය ගත කිරීම, ගුණාත්වය අඩු වීම, එලදයීතාවය අඩු වීම යනාදී හැසිරීම් සේවකයා තුලින් විද්යමාන වේ.
බී.එෆ්. ස්කිනර් විසින් පුද්ගලයෙකුගේ අතීත අත්දැකීම් ඔහුගේ හෝ ඇයගේ අනාගත ක්රියාවන් කෙරෙහි බලපාන ආකාරය පැහැදිලි කර තිබේ. ධනාත්මක ප්රතිඑල සහිත පුද්ගල චර්යාව නැවත සිදුවන අතරම සෘණාත්මක ප්රතිඑල සහිත චර්යාව නැවත සිදු නොවන බවත් මෙහිදී මුලිකවම කියවේ.
සේවකයකුගේ යම්කිසි වැඩ කොටසක් අදාල ප්රධානියා විසින් පැසසුමට ලක් කිරීම ධනාත්මක වෙර ගැනුමට උදාහරණයකි. යම් පුද්ගලයකු අකමැති දෙයකින් ඉවත්වීමට දරන උත්සාහය, ආයතන ප්රධානියා මගහැරීම, නොසලකා හැරීම ආදිය සෘණාත්මක වෙර ගැනුම් කිහිපයකි.
තමන් බලාපොරොත්තු වන තත්වයන් වැඩ බිමෙහි නැති අවස්ථාවේදී, සේවකයන් විසින් යොදනු ලබන පරිශ්රමය ඉවත දමයි. මෙහිදී සේවකයාගේ චර්යාත්මක සාධක ප්රධාන වශයෙන් සලක බලන නිසා, සේවකයාගේ චර්යාවේ සෘණාත්මක ප්රතිඑල වෙනස් කරගැනීමට කළමනාකරු ට සිදු වේ.
එඩ්වින් ලෝක් විසින් 1976 දී අභිමතාර්ථ තැබීමේ ක්රියාවලිය ඔස්සේ අභිප්රේරණය පිලිබඳ අදහස් ඉදිරිපත් කරන ලදී. අභිමතාර්ථ න්යායට අනුව, පුද්ගලයන් හට සාධාරණ ලෙස ළඟාවියහැකි සහ එය සියලුම දෙනා පිළිගන්නා අභිමතාර්ථයක් වන විට සේවකයන් අභිප්රේරණය වේ. මෙය ප්රධාන වශයෙන් කරුණු හතරක් යටතේ දැක්විය හැක.
සාධාරණ පරමාර්ථයක තිබිය යුතු මුලික ලක්ෂණ
සේවක අභිප්රේරණය මගින් සංවිධානයක සේවකයන් කෙරෙහි සෘජුවම බලපාන ප්රධානතම විචල්යයන් පහකි.
Prof. J S Chandan (2004), Management Theory and Practice, Vikas Publishing House Pvt Ltd, ISBN 0-7069-9030-7
Gibson, Ivancevich, Donnelly (2000), Organizations (Behavior, Structure, Process), McGraw-Hill, ISBN 0-07-116950-4
S C Sharma (1999), Management of Systems, Khanna Publishers, ISBN 81-7409-093-2
This article uses material from the Wikipedia සිංහල article අභිප්රේරණය, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). අන්ලෙසකින් සඳහන්කර නැති සෑම විටෙකම අන්තර්ගතය CC BY-SA 4.0 යටතේ ඇත. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki සිංහල (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.