မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢႃႇမႄႇရိၵ

United States of America
ၸွမ်ပိဝ် Great Seal of the United States#Obverse
ၶေႃႈၶၼ်ပၢၵ်ႇ:  "In God We Trust" Other traditional mottos: "E pluribus unum" (Latin) "Out of many, one" "Annuit cœptis" (Latin) "Providence favors our undertakings" "Novus ordo seclorum" (Latin) "New order of the ages"
ၵႂၢမ်းၸိုင်ႈမိူင်း:  "The Star-Spangled Banner"
Great Seal:
Show globe (states and D.C. only) Show the U.S. and its territories
ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ	Washington, D.C. 38°53′N 77°01′W / 38.883°N 77.017°W / 38.883; -77.017
ဝဵင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ	New York City 40°43′N 74°00′W / 40.717°N 74.000°W / 40.717; -74.000
ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ၸႂ်ႉၼႂ်းလုမ်း	None at the federal level
National language	English
ၸၢဝ်းၶိူဝ်း (2020)	By race: 61.6% White 12.4% Black 10.2% Multiracial 6.0% Asian 1.1% Native American 0.2% Pacific Islander 8.4% Other By ethnicity: 81.3% Non-Hispanic or Latino 18.7% Hispanic or Latino
လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်	65% Christianity 28% No religion 6% Other 1% Unanswered
Demonym	American
လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ	Federal presidential constitutional republic
• President	ၵျူဝ်း ပၢႆႇတႅၼ်ႇ (D)
• Vice President	ၵႃးမလႃ ႁႄးရိတ်ႉသ် (D)
• House Speaker	Nancy Pelosi (D)
• Chief Justice	John Roberts
လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းသၢင်ႈမိူင်း	Congress
• လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းၼိူဝ်	Senate
• လုမ်းတႅၼ်းၽွင်းတႂ်ႈ	House of Representatives
Independence from Great Britain
• Declaration	July 4, 1776
• Confederation	March 1, 1781
• Treaty of Paris	September 3, 1783
• Constitution	June 21, 1788
• Bill of Rights	September 25, 1789
• Last state admitted	August 21, 1959
• Last amendment	May 5, 1992
ပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်ပိူင်ႇ
• Total area	3,796,742 sq mi (9,833,520 km2) (ၸၼ်ႉ: 3rd/4th)
• ၼမ်ႉ (%)	4.66 (as of 2015)
• Total land area	3,531,905 sq mi (9,147,590 km2)
ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း
• 2020 သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း	331,449,281 (ၸၼ်ႉ - 3rd)
• လွင်ႈသတ်ႉႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း	87/sq mi (33.6/km2) (ၸၼ်ႉ- 146th)
GDP (PPP)	လၢမ်း 2021
• ႁူမ်ႈ	$22.675 trillion (ၸၼ်ႉ- 2nd)
• Per capita	$68,309 (ၸၼ်ႉ - 7th)
GDP (nominal)	လၢမ်း2021
• ႁူမ်ႈ	$22.675 trillion (ၸၼ်ႉ- 1st)
• Per capita	$68,309 (ၸၼ်ႉ - 5th)
Gini (2020)	48.5 သုင်
HDI (2019)	0.926 သုင်ႁႅင်း · 17th
ငိုၼ်းတွင်း	United States dollar ($) (USD)
ၶၢဝ်းယၢမ်းၼႃႈလိၼ်	(UTC−4 to −12, +10, +11)
• ၶၢဝ်းမႆႈ (DST)	(UTC−4 to −10)
ပိူင်ဝၼ်းတီႈ	mm/dd/yyyy yyyy-mm-dd
ပိူင်သၢႆလူတ်ႉ	right
ၶူတ်ႉတႄႇလီႇၾူင်း	+1
ၶူတ်ႉISO 3166	US
Internet TLD	Generic top-level domain .com, .org, .net, .edu, .gov, .mil Country code top-level domain .us, .pr, .as, .gu, .mp, .vi, .um

ၵူၼ်းၵုၼ်ယူးရူပ်ႉ ၶဝ်တေႇ ၶၢႆႉၶဝ်မႃးၼႂ်း 16 ႁူဝ်ပၵ်ႇပီမိူင်းထူၼ်ႈ (16 century) လႄႈ ၵူၼ်း ပႃႇလႅဝ် ဢိၼ်ႇတီယၼ်း (Paleo-indians) ၶဝ် ၶၢႆႉၶဝ်ၸူး လိင်မိူင်း ဢမႄရိၵႃး တေဢႄႇသုတ်းမွၵ်ႈ 12000 ပီပူၼ်ႉမႃး။ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ယဵၼ်းမႃးတီႈ ၵူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ ဢိင်းၵလဵၵ်ႉ 13 ဢၼ် ဢၼ်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈပဵၼ်မႃးၸွမ်း ၼႃႇၽင်ႇၵုၼ်တင်းဢွၵ်ႇ။ ယွၼ်ႉပၼ်ႁႃ လွင်ႈ ၶွၼ်ႈ လႄႈ ၵၢၼ်ဢုပ်ႇပိူင်ႇ ၶွင် မႁႃႇပရိတဵင်ႇ (Great Britain- ဢိင်းၵလဵၵ်ႉ) ၸင်ပဵၼ်ပၢင်သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ဢမေရိၵၢၼ်ႇ (American Revolutionary War) [1775-1783] ဢၼ်ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းဢၼ် ၶဝ်လႆႈ ၵွၼ်းၶေႃ။ ၼႂ်းလင် 18 ပၢၵ်ႇပီႈမိူင်း (18 century) ယူႇဢႅတ်ႉသ် ၶဝ် တႄႇၶွၵ်ႈ ၼႃႈတီႈ ၸႅၵ်ႈၽႄႈ ၸွတ်ႇ ၵုၼ် ဢမေရိၵႃႉ ႁွင်ႇၸွတ်ႇမူတ်း၊ ႁုပ်ႈသိမ်းၼႃႈတီႈမႂ်ႇ၊ ႁုပ်ႈသိမ်း ၶဝ်ႈပွႆးတိုၵ်း လိုပ်ႈပႅၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းၵိူၵ်းမိူင်း (Native americans) သေ မၵ်းမၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းမႂ် တေႃႇထိုင် 1848၊ ယူႇဢႅတ်ႉသ် ၼႆႉၸွတ်ႈၽေၵႂႃႇတင်းၵုၼ်။ ပၢၼ်ၶီႈၶႃႈ (slavery ) ၼႆႉ ၶဝ်ႈမၢႆႈမီး ၼႂ်း ဢမေႇရိၵႃႉ ပွတ်းၸၢၼ်း တေႃႇထိုင် ၶိုင်ႈ 19 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီမိူင်း (10 century) ႁၼ်ႉတေႃႇ ပၢင်ၵူၼ်းမိူင်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (American Civil War) သေ တေႃႇပၢၼ်လီႈၶႃႈတူၵ်းၵႂႃႇ။ ပၢင်းတိုၵ်း သပႅၼ်းၼိတ်ႉသ်-ဢမေႇရိၵၢၼ် (Spanish-American War) လႄႈ သိုၵ်းၵမ်ႇၾႃႇပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယူႇဢႅတ်ႉသ် ပဵၼ် ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇလိူဝ်ပိူၼ်ႈသုတ်း ၸွမ်းၼင် ၼမ်ႉတွၼ်း သိုၵ်းၵမ်ႇၾႃႇပွၵ်ႇသွင်ႇ ယဝ်ႉ။ ၶဝ်းတၢင်းၼႂ်း သိုၵ်းယဵၼ် ၼၼ်ႉ မိူင်းယူႇဢႅတ်ႉသ် လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သူဝ်ႇပီႇယႅတ်ႉ ၶေႉၶဵင်ႇၵၼ် ႁၢဝ်ႁႅင်း ၵူၺ်း ဢမ်ႇလႆႈဢဝ်သိုၵ်း ပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ် ။ ၶဝ် ၶေႉၶဵင်ႇၵၼ်ပႃးၼႃး ၵၢၼ်ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်လိူၼ်လၢဝ် ဢၼ် ပဵၼ် လွင်ႈၵၢၼ်ၶိူင်ဝိၼ်ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်လိူၼ် မိူဝ်ႈ 1969 ဢၼ် ၵူၼ်းၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈဢွၼ်တင်းသုတ်းၼၼ်ႉ။ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သူဝ်ႇပီႇယႅတ်ႉ လူႉလႅဝ်ၵႂႃႇၼႂ်း 1991 သေ သိုၵ်းယဵၼ်ၼႂ်းၵေႈၵၢင်ႈသွင်ႈမိူင်းၼႆႉသုတ်းသဵင်သေ ပွႆႇႁႂ်ႈ ယူႇဢႅတ်ႉသ် ပဵၼ် မိူင်း ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇလိူဝ်သုတ်း ဢၼ်မီးပႃး ဢႃႇၼႃႁူမ်ႇၼိူဝ် လွင်ႈၵၢၼ်မိူင်း လုမ်းၾႃႉ။

ယူႇဢႅတ်ႉသ် ၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်း ၽႄႇတရႄႇ ၵူၼ်းမိူင်း (Federal republic) လႄႈ ပဵၼ်မိူင်း တီႇမူဝ်ႇၵရေသီၸႅင်ႈလႅင်း ဢၼ်မီးပႃး ၵိင်ႇၽေ သၢမ်ဢၼ် ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢၼ်ပႃးၸွမ်း ၸုမ်းႁဵတ်းမၢႆမီ။ မၼ်းပဵၼ်မိူင်း ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းဢၼ်ၵေႃႇတင်ႈ ယူႇဢႅၼ်ႇ (UN), ယေးငိုၼ်းၵမ်ႇၾႃႇ၊ ၸုမ်းၸုမ်းၵုမ်းထိင်းၶၼ်ငိုၼ်းတွင်း international Monetary Fund (IMF)၊ မုၵ်ႉၸုမ်း ႁူမ်ႈတုမ် ၸိုင်ႈမိူင်းယူႇဢႅတ်ႉသ် (OAS) ၊ ၼေႇတူဝ်း (NATO) လႄႈ ၸုမ်းၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း တင်းၼမ်။ ပဵၼ် ၽူႇၶဝ်ႈၸုမ်း ၶွင်ႇၸီႇၽၢႆႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ တေႃႇလွတ်ႇ။ ပေႃးမႃး ၼိူင်းၵၼ်ၼႂ်း ၵူႈၸိုၼ်ႈမိူင်း ယူႇဢႅတ်ႉသ် ၼႆံ ပဵၼ် မိူင်းၸၼ်ႉသုင် ၽၢႆ လွတ်ႈလႅဝ်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ၊ ႁၢမ်းၽၢင်းလွင်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵိၼ်သူးလၢပ်ႈ၊ လွင်ႈယူႇၵိၼ် သုင် လႄႈ ပၢႆးပၺႃႇ ၸၼ်ႉသုင်။ မိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ် မီး ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းၵူႈမဵဝ်း ယူႇၽွမ်ႉၵၼ် ၽႃႇသႃႇ၊ ၽိင်ႈငႄႈ လေႃးၶူၼ်းၵၼ်ၵႂႃႇမူတ်း ပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉလွင်ႈၽူႈၶၢႆႉၸူးမႃးၼႂ်းမိူင်းၶဝ် ၸဵမ်မိူဝ်ႈႁူဝ်ပၢင်ႇပီမိူင်းပူၼ်ႉမႃး။

မိူင်းၼႆႉပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇသုင်တေႉတေႉ ဢမ်ႇၵႃး ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ် ႁႅင်းဢွၵ်ႇၶူဝ်းၶွင်ၼႂ်းမိူင်း GDP သီႇပုၼ်ႈၼိုင်ႈပုၼ်ႈၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ႁဵတ်းၶူဝ်းၶွင်ဢွၵ်ႇၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈမူတ်း။ ၸွမ်းၼင် ၵႃႈၶၼ် မိူးၼႆႉပဵၼ် မိူင်းဢၼ် သိုဝ်ႉၵုၼ်ႇၶဝ်မိူင်း ဢၼ်ယႂ်ႇသုတ်းလႄႈ ပဵၼ် မိူင်းဢၼ် တေႃႉၵုၼ်ႇဢွၵ်ႇမိူင်းယႂ်ႇသုတ်းထူၼ်ႈသွင်။ တင်းၼမ် ၵူၼ်းမိူင်းမီး 4.3 % ပုၼ်ႈ ၼိူဝ် ၵူၼ်းၼႂ်းၵမ်ႇၾႃႇၼႆႉသေတႃႉ မၼ်းယဵပ်းၵမ် ပၢႆးမၵ်ႈမီး ၶွင်ႈလုမ်ႈၾႃႉတင်းမူတ်း တီႈ 29.4 % ပုၼ်ႈ၊ ယဝ်ႉပဵၼ်မိူင်း ဢၼ် ၸႂ်ႉၸၢႆႇတႃႇတပ်ႉသိုၵ်း လိူဝ်သေ သၢမ်ပုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၸႂ်ႉၸၢႆသိုၵ်းတင်းမူတ်းၼႂ်းၵမ်ႇၾႃႇ လႄႈ ပဵၼ် မိူင်းဢၼ် ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်း ယႂ်ႇတိူဝ်း လိူဝ် ၵူႈမိူင်း။ ပဵၼ် မိူင်း ဢၼ် ဢွၼ်ႁူဝ် ထူဝ်းၼႃ ၼိူဝ် ၽၢႆႇ ၵၢၼ်မိူင်း၊ ၽၢႆႇ ယိၼ်ႇငေႈ လႄႈ ၵၢၼ်ပၢႆးသၢႆႊ ၵူႈၸိုၼ်ႈမိူင်း။