Nacionalizam

Pojam se takođe odnosi na doktrinu ili politički pokret po kojoj nacija definisana u okvirima etničke pripadnosti ili nacionalne kulture, ima pravo da konstituiše nezavisnu, suverenu ili autonomnu političku zajednicu, baziranu na zajedničkoj istoriji i sudbini. Zagovornici nacionalizma smatraju da "nacionalna svest" podrazumeva ljubav prema svojoj naciji, dobro poznavanje nacionalne istorije i kulture, isticanje nacionalnih obeležja, nacionalni ponos i strasno zalaganje za nacionalni prosperitet.

Razvijeni pojam nacionalizma podrazumeva političku ideologiju, sistem vrednosti, predstava, načela, stavova, predrasuda i stereotipa, čije jezgro čini romantičarski kult naciona i nacionalne države, oko kojeg se ispredaju mitovi, legende koji se odnose na idealizovani nacionalni karakter i mistifikovanu nacionalnu istoriju. Osnovna socijalno-psihološka funkcija nacionalizma je formiranje i učvršćivanje nacionalnog identiteta, kao i buđenje i jačanje nacionalne svesti radi homogenizacije nacije i učvršćivanja nacionalne države. Suprotno, ekstremni slučajevi nacionalizma vode ka šovinizmu.

 

Kao pojava, smatra se da je nacionalizam nastao s početka 19. veka sa pojavom romantizma u umetnosti i književnosti i kao odgovor na univerzalnost renesanse i humanizma. Pre pojave nacionalizma, kriterijum za razlikovanje među ljudima je uglavnom bila religija, a od početka novog veka (16. vek) do Napoleonovih ratova dolazi do formiranja jedinstvenih jezika, i tradicije se međusobno mešaju stvarajući veće grupe ljudi iste kulture. Ovo vremenom dovodi do stvaranja nacija, tj. velikih grupa ljudi koji govore istim jezikom, koji su iste vere i imaju sličnu tradiciju. Do Berlinskog kongresa 1878. godine stvorene su sve veće nacionalne države.

Nacionalizam je doveo do pojave nacionalnih država (države čije su granice definisane jezičkim ili kulturološkim granicama, a ne osvojenim teritorijama kao što je to bio slučaj ranije). Ovaj fenomen je doveo do jednog od najvećih talasa promene karte Evrope. Među novonastalim (nacionalnim) državama su Nemačka i Italija koje su ubrzo postale svetske velesile.

U svojim ekstremnim oblicima, fašizmu u Italiji i Španiji i nacionalsocijalizmu u Nemačkoj, u prvoj polovini 20. veka, nacionalizmi ove vrste zagovaraju autoritativnu državu sa ograničenim individualnim pravima građana, a u slučaju nacionalsocijalizma i antisemitizam, superiornost arijevske rase i militarizam.

U nekim društvima nacionalizam se posmatra kao izrazito štetna pojava. Enciklopedija Jugoslavije iz 1978. godine daje sledeću definiciju nacionalizma:

Nacionalizam je kult sopstvene nacije koga karakteriše šovinistički odnos i raspirivanje mržnje prema drugim nacijama, a svoj najviši domet ispoljava kroz genocid i fizičko istrebljenje drugih naroda.

• Totalitarizam
• Patriotizam
• Šovinizam
• Nacionalizacija istorije
• Nacionalni mitovi
• Hrvatski nacionalizam
• Srpski nacionalizam

 

Nacionalizam na Wikimedijinoj ostavi

• Milan Kangrga, O nacionalizmu
• Mikloš Biro: Ukrotiti nacionalizam (intervju) Arhivirano 2010-06-17 na Wayback Machine-u
• Vladimir Milutinović, Nacionalistička ideologija Arhivirano 2012-11-05 na Wayback Machine-u