Komiti

Balkanski narodi su često svoje nezadovoljstvo iskazivali organizovanjem komitskih ili četničkih jedinica. Komitske čete su organizovane u Makedoniji prije Balkanskih ratova, u Srbiji za vrijeme Prvog i Drugog svjetskog rata. Takođe komitske jedinice su organizovane i u Crnoj Gori koje su se borile protiv Austro-Ugarske, a takođe i poslije 1918. godine kao izraz nezadovoljstva prema dinastiji Karađorđevića. Poslije Prvog svjetskog rata, i na prostoru Makedonije formirale su se komitske jedinice koje su se borile protiv KSHS. I poslije 1945. god pojedine grupe komita su se krili u šume od komunista kao Krsto Zrnov Popović.

Glavni članci: VMRO i Četnička akcija

Komiti u Balkanskim ratovima

Tokom balkanskih ratova komiti su bili ozloglašeni po surovosti:

Komite su, pak, smatrale da imaju puno pravo na sve. I kada još njima padne u deo da upravljaju jednim mestom, može se pomisliti šta sve mogu počiniti ljudi koji su otvoreno izjavljivali, stupajući u komitske čete, da idu da se napljačkaju. Izdvojeni obično od viših jedinica, regularnih trupa, oni se trude da se dugo vremena tako reći izgube. Masa njih, nemajući ni za vreme mira nikakvih skrupula ni obzira u životu, za vreme rata prestaje sasvim biti čovek i ne vidi pred sobom ništa više do novac i nož.

– Kosta Novaković

O četnicima ili komitama Tucović je pisao s najdubljim gnušanjem:

Da o ovome pišemo nagnalo nas je staro zlo, stara rana: komitluk. Celokupno javno mnjenje i mnogi komandanti regularne vojske osudili su ustanovu komitskih četa. Sa mnogim pokvarenim i zločinačkim tipovima koji su bežali ispod komande regularnih trupa da bi mogli slobodno žariti i paliti, komitske čete su nanele mnogo zla stanovništvu novih krajeva, a grdne sramote srpskome narodu. U te čete se uvukla masa najsumnjivijih tipova. Oni prisvajaju sebi vlast da seju smrt nemilice i nad nevinima. Pitanje ne samo o svojini, već o parčetu leba, nasušnoj potrebi neke sirote porodice za njih ne postoji.

– Dimitrije Tucović

Komiti u Prvom svjetskom ratu

Glavni članak: Toplički ustanak

Radničke novine su protestovale protiv ponašanja komita prema sopstvenom stanovništvu nakon povlačenja srpske vojske iz Beograda u toku I svetskog rata:

I stara pesma iz prošlih ratova ponovila se i ovog rata. Beograd na primer, morao je da se brani od njihovog besa posle izlaska naše vojske iz varoši. Krajnje je vreme ne samo da se ukinu komitske čete, već je sramota i greh što su one i ovog rata postojale.

Komiti u Drugom svjetskom ratu

Glavni članci: Četnici i Jugoslovenska vojska u otadžbini

Glavni članci: Crnogorski komiti i Božićna pobuna