Tisichèntzia

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

Sa tisichèntzia o fintzas tuberculosi (in sigla TBC, dae Tuberculosis), est una maladia infetiva causada dae vàrios tzipu de micobatèrios, in piessignu de su Mycobacterium tuberculosis, fintzas naradu Batzillu de Koch.

Tisichèntzia
Radiografia anteroposteriore de su toratze unu patziente cun diàgnosi de tisichèntzia bilaterale avantzada. S'esàmene isvelat sa presèntzia de inflitrados purmonares (triàngulos biancos), e "formatziones tuvudas" presentes in sa regione apicale dereta.
Ispetzialidade
Infetivologia
Classificatzione e risursas esternas
ICD-10	A15-A19 [1]
Sìntomos	Tùssiu crònicu, calentura, tùssiu cun mucu chentriadu de sàmbene, pèrdida de pesu
Càusa	Mycobacterium tuberculosis
Sinònimos e Variantes
tuberculosi, tisichesa, tisia, disia, arrennòsigu, disicùmene, male finicu
Custu template: càstia • cuntierras • modìfica

Cunsiderada gia dae sa metade de su de 20 sèculos una maladia grae, invalidante e a sa longa mortale candu non prontu diagnosticada e curada, devènnida oe in is paisos otzidentales prus fàtzile de diagnosticare e curare, sa tisichèntzia atacat pro s'in prus is purmones (tisichèntzia purmonare), ma podet corfire fintzas unas àteras partes de su corpus (tisichèntzia extraprumonare). Si trasmitet pro bia aèrea pro mèdiu de istiddieddos de salia emìtidas cun su tusse sicu. Sa majoria de is infetziones chi corfint is èsseres umanos resurtat èssere asintomàticas, est a nàrrere si tenet un'infetzione latente. Su de deghe unu de is infetziones latentes a segus progredit in maladia ativa, chi, chi non tratada, ochit prus de su 50% de is persones infetadas.

Is sìntomos clàssicos sunt unu tùssiu crònicu cun ispudu rigadu de sàmbene, calentura a raru arta, sudoramentu a de note e pèrdida de pesu. S'infetzione de unos àteros òrganos pròvocat un'ampra variedade de sìntomos. Sa diàgnosi si basat subra s'esàmene radiològicu (comunemente una radiografia de su toratze), una proa cutànea a sa tubercolina, esàmenes de su sàmbene e s'esàmene microscòpicu e coltura microbiològica de is flùidos corpòreos. Su tratamentu est difìtzile e rechedet s'assuntzione de antibiòticos mùltiplos pro longu tempus. Sa resistèntzia a is antibiòticos est unu problema chi creschet in su tratamentu de sa maladia. Sa preventzione si basat subra programmas de screening e de vatzinatzione cun su batzillu de Calmette-Guérin.

Si cunsiderat chi su tres unu de sa populatzione mundiale siat istadu infetadu cun M. tuberculosis, e infetziones noas acontessent a unu ritmu de agiomai unu a su segundu. In su 2007 bi fiant unos 13,7 milliones de casos crònicos ativos e in su 2010 8,8 milliones de noos casos e 1,45 milliones de mortes, mescamente in sos paisos in bia de isvilupu. Su nùmeru assolutu de casos de tisichèntzia est in abasciamentu dae su 2006 e su nùmeru de is casos noos dae su 2002. Annotamala, is populatziones de sos paisos in bia de isvilupu cuntraent sa tisichèntzia prus a discansu, ca tenent a s'ispissu unu sistema immunitàriu prus cumpromìtidu pro neghe de is artos tassos de AIDS. Sa partzidura de sa tisichèntzia no est uniforme in totu su mundu, unu 80% de sa populatzione residente in medas paisos asiàticos e africanos resurtat positiva in is proas de sa tubercolina, mentras isceti su 5-10% de sa populatzione de is Istados Unidos nd'est malàida.